بیان مطالب دروغ و بی‌سند برای عزاداری شایسته نیست

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود طباطبایی‌نژاد؛ مدیر سیره‌نگاری پژوهشکده حدیث مؤسسه دارالحدیث، شامگاه 9 مردادماه در نشست علمی «بررسی دانشنامه امام حسین(ع)» گفت: دانشنامه امام حسین(ع) در سال 1380 با عنایت آیت‌الله محمد محمدی ری‌شهری فعالیت خود را آغاز کرد و به کاوش وسیعی در زندگی و سیره امام حسین(ع) با استفاده از منابع مکتوب و نرم‌افزاری و ... پرداخت؛ این کتاب 14 جلدی که بعدا تبدیل به 16 جلد شده است واجد یکسری ویژگی‌های بی‌نظیر است و تاکنون با چنین کیفیتی چنین کاری برای امام حسین(ع) انجام نشده است.

طباطبایی‌نژاد با بیان اینکه این مجموعه در 15 بخش و 138 فصل و با هزار و 191 نقل در شش هزار و 612 صفحه در سال 1388 منتشر شده است، افزود: در این مجموعه بیش از 400 پژوهش و بیان کوتاه و بلند و از بیش از 500 منبع استفاده شده است و تمامی متن همراه با ترجمه است و متن عربی اعراب دارد و اعلام جغرافیایی و اشخاص هم در پاورقی و در ضمن متون و بیان‌ها آمده است. 

این پژوهشگر اظهار کرد: از کارهای ابتکاری این دانشنامه مشخص‌کردن حرکت کاروان امام با کیلومتر دقیق در قالب 5 نقشه است؛ این نقشه‌ها با شکل امروزی پی‌جویی شده است همچنین مسیرهای احتمالی حضرت مسلم هم روشن شده است. نقشه دیگر مسیر کاروان امام از مدینه به مکه است؛ نقشه دیگر حرکت امام از مکه است؛ نقشه دیگر ویژه منطقه کربلا است همچنین نقشه دیگر از مدینه تا مدینه یعنی حرکت کاروان امام و در بازگشت کاروان اسرا به مدینه است.

مدیر سیره‌نگاری پژوهشکده حدیث مؤسسه دارالحدیث با بیان اینکه این مجموعه طی هفت سال فعالیت یک گروه از محققان تدوین شده است، اظهار کرد: این مجموعه در بیش از هشت هزار صفحه تدوین شده است و شش مقتل کهن هم به آن افزوده شده است. از دل این مجموعه، نرم‌افزار و آثار دیگری زاده شد از جمله نرم‌افزار دانشنامه 14 جلدی که در مجموعه نرم‌افزارهای دارالحدیث موجود و بسیار مفید و کاربردی است و کسانی که این مجموعه برای آنان گران است می‌توانند از نرم‌افزار بهره ببرند. 

طباطبایی‌نژاد با بیان اینکه موسوعه عربی این دانشنامه هم در 11 جلد تدوین شده است، تصریح کرد: همان 16 جلد در 11 جلد که متن آن کاملا عربی است برای عرب‌زبانان منتشر شده است و مجموعه مفید دیگر، شهادت‌نامه دوجلدی عربی و فارسی است؛ خود دانشنامه مجموعه زندگی امام حسین(ع) از تولد و کلمات و خطبه‌ها و سخنرانی‌ها را تا شهادت شامل است ولی بخش قیام و شهادت امام(ع) در قالب شهادت‌نامه در دو جلد نشر یافته برگرفته از آن مجموعه 14 جلدی است.

اطلس غدیر و عاشورا

مدیر سیره‌نگاری دانشنامه امام حسین(ع) اضافه کرد: اطلس غدیر و عاشورا هم بخش دیگری است که از این دانشنامه متخذ شده است؛ همچنین گزیده یک جلدی خلاصه دارد؛ شهادت‌نامه دوجلدی هم گزیده‌ دارد و حکمت‌نامه که کلمات گزیده امام(ع) است. کار دیگری که انجام شده است مقتل پیوسته است که تلاش دارد متنی روان و پیوسته ارائه دهد که در عزاداری مورد استفاده است و از ویژگی دیگر این دانشنامه پرداختن تفسیری به تمام زندگی امام(ع) است که اتفاقی بی‌نظیر است زیرا مجموعه‌های قبلی بیشتر به قیام عاشورا پرداخته‌اند و کمتر کتابی است که به همه زندگانی امام حسین(ع) پرداخته باشد.

طباطبایی‌نژاد با بیان اینکه استفاده همزمان از منابع فریقین شیعه و اهل سنت از دیگر ویژگی‌های این کتاب است، گفت: تقریبا تمامی کتب قابل قبول در بخش تاریخی و حدیثی در منابع اهل سنت و شیعه کاوش شده است. همچنین از دیگر ویژگی‌های این کار، دوری از عوام‌گرایی و تابع پژوهش بودن است. ما تلاش کرده‌ایم در همه جا تابع تحقیق و پژوهش باشیم و برای خوشامد دیگران چیزی را که قابل قبول نیست و مورد اشکال است تایید کنیم لذا اگر بخشی مورد تایید نبوده است آن را رد کردیم و اگر قابل توجیه بوده است توجیهات را ذکر کرده‌ایم. 

وی اضافه کرد: از ویژگی‌های این دانشنامه، متن‌محوری است یعنی عین متون حدیثی و تاریخی را گزینش کرده و در متن آورده‌ایم لذا هیچ متنی بدون آدرس نداریم که گوینده آن مشخص نباشد و با عناوینی که به متون داده شده است حرف خود را زده‌ایم و اگر عناوینی نیازمند توضیح و توجیه و دارای ابهام بوده است رفع شده است. صدها بیان بلند و کوتاه برای تبیین و توضیح و توجیهات آورده‌ایم همچنین زندگینامه افراد اعم از دشمنان مؤثر و یاران امام(ع) ذکر شده است پس ما متن‌محور هستیم ولی در هر جا لازم بوده است بیان‌های بلند و کوتاه قید شده است مثلا نقش زنان در حادثه کربلا و اهداف قیام امام حسین(ع) که در قالب بیان طولانی آمده است. 

این پژوهشگر سیره و حدیث با بیان اینکه تکیه بر منابع معتبر چیزی است که ما به آن می‌بالیم و تاکید و تکیه زیادی هم بر آن کرده‌ایم، گفت: این نکته بسیار مهمی است که حتی در جامعه علمی در زمینه حدیثی و تاریخی مورد توجه کمی قرار دارد؛ اینکه ما حرف بی‌سند نیاوریم و حرف بدون منبع نداشته باشیم هرچند امروز وضعیت بهتر شده است ولی همچنان شاهدیم که تفاوتی بین یک منبع قدیمی با منبعی که 150 تا 200 سال قبل نوشته شده است نمی‌گذارند.

مطالب بی‌سند مطرح نکنید

طباطبایی‌نژاد تصریح کرد: این مسئله نه تنها از سوی مردم عادی بلکه از سوی برخی مؤلفان و محققان هم وجود دارد و تفاوتی بین این دو در عمل قائل نیستند؛ متاسفانه گاهی منابع را نمی‌شناسند و گاهی حرف‌های مهم و تاثیرگذاری در برخی منابر بیان می‌شود که در هیچ مصدر و منبعی ولو منابع ضعیف هم نیامده است.

این پژوهشگر تاکید کرد: گاهی حرف‌های جدیدی مطرح می‌شود که منبعی ندارد یا منبع قابل اتکایی ندارد؛ سخنان مشهور کاملا بی‌سند متاسفانه کم نیست؛ ما باید به این سمت برویم که هیچ حرف بدون مدرکی نزنیم و ننویسیم و به سخنان بی‌پایه اتکاء نکنیم زیرا دین بر مبنای حق و صدق است و امام حسین(ع) در حرکت بزرگ خود که جان خود و یارانش را فدا کرد هیچ دروغی نگفتند و از دایره حق بیرون نرفتند.

وی بیان کرد: اگر امام حسین(ع) برای حفظ جان خود و عزیزانشان که از اوجب واجبات است یک سخن خلاف و دروغ نگفته‌اند آیا ما می‌توانیم سخن دروغی را برای امر مستحب مؤکدی چون عزاداری بیان کنیم؟ آن هم با توجیه اینکه عزاداری خوب است و باید با هر وسیله‌ای از مردم اشک و گریه بگیریم.

طباطبایی‌نژاد گفت: البته برخی می‌گویند اگر ما بخواهیم به منابع قابل قبول تکیه کنیم فقط می‌توانیم بگوییم امام حسین(ع) شهید شده است و سخن دیگری نمی‌توان گفت ولی این حرف درست نیست و سند این سخن هم اینکه ما مجموعه 16 جلدی در هشت‌ هزار صفحه گردآوری کرده‌ایم بدون اینکه به منبعی ضعیف استناد کرده باشیم و همه آن قابل استفاده است؛ از نظر ما متون تا قرن دهم در صورتی که اشکالی در آن نباشد قابل قبول بوده است و می‌توان بر آن تکیه کرد ولی از قرن دهم به بعد نمی‌توان بر اکثر منبع تکیه کرد مگر اینکه استناد به متون قدیمی معتبر داده باشند.