مفهوم و مصادیق جلباب و خمار در جامعه

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی کریم‌پور قراملکی، عضو هیئت علمی مجتمع عالی قرآن و حدیث، 17 مردادماه در نشست علمی «تحلیل مفهوم خمر و جلابیب در قرآن» که از سوی مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث المصطفی(ص) برگزار شد با بیان اینکه از منظر اسلام، همانطور که فرد اصالت دارد جامعه هم اصالت دارد، گفت: فرد و جامعه همانند ترکیب یک کتاب است؛ کتاب چهره بیرونی و درونی دارد و همانطور که حجم و اندازه و ظاهر کتاب اثربخش است محتوای آن هم مؤثر است لذا برای اجتماع هم قوانینی وضع شده است و از جمله این قوانین، پوشش و حجاب است زیرا هم برای فرد و هم جامعه مفید است.

وی افزود: مصادیق حجاب در دو آیه یعنی 59 احزاب و 31 نور ذکر شده است؛ در 59 احزاب «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا» فرموده است که ای پیامبر برای همسران و دختران و بانون مؤمنه بگو جلابیب خود را به خودشان نزدیک کنند زیرا این نزدیک‌کردن، راهی برای شناخته‌شدن است و اینکه مورد آزار قرار نگیرند. یدنین چون با واژه «علی» آمده است بر پوشاندن تاکید دارد همچنین جلابیب هم در نزد اهل لغت از جلباب گرفته شده است و «من» هم در اینجا تبعیضیه است یعنی مقداری از جلباب را به خود بپوشانند. 

کریم‌پور قراملکی با بیان اینکه اهل لغت معانی مختلفی برای جلباب آورده‌اند از جمله ملحفه و برخی آن را به معنای روسری و برخی هم به معنای پیراهن گشاد در نظر گرفته و معنا کرده‌اند، ادامه داد: برخی هم آن را چیزی بین روسری و چادر در نظر گرفته‌اند. خداوند تاکید دارد که جلباب را به خود بپوشانند و نظر مشهور چیزی سرتاسری است که سر و سینه و کل بدن را می‌پوشاند و کلمه «من» هم نشان می‌دهد بخشی از جلباب باید به بدن پوشانده شود لذا دست و صورت استثنا شده است.

چرایی استفاده از جلباب

وی اضافه کرد: شناخته‌شدن هم به معنای آن است که آن‌ها را مانند کنیز در نظر نگیرند زیرا کنیزان روسری و جلباب نداشتند و برخی هم آن را عام در نظر گرفته و اینکه زنانی با حیا و عفت شناخته شوند. به تعبیر دیگر همانطور که افراد با لباس کار خود در محیط کار حاضر می‌شوند خدا به زنان هم فرموده است وقتی در جامعه می‌خواهی ظاهر شوی با لباس درون خانه بیرون نرو. در آیه بعد هم فرموده است: وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ ۖ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِ؛ زنان نگاهشان را کوتاه کنند و فروجشان را حفظ و زینتشان را آشکار نکنند.

عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث با بیان اینکه زینت هم یا طبیعی و ذاتی است یا مصنوعی یا محل زنیت و زیورآلات است، تصریح کرد: آیت‌الله مکارم منظور را زیورآلات در نظر گرفته است و به طریق اولی وقتی زیورآلات نباید نشان داده شود محل زنیت هم نباید نشان داده شود مانند گردن و گوش و ...؛ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ. «علی» در اینجا معنای جدیدی به واضربن می‌دهد و یعنی زن مسلمان باید بخشی از خمر را به خود بپوشاند؛ خمر جمع خمار است و خمار یعنی روسری که باید بر روی سینه‌های آنان قرار بگیرد و در ادامه هم فرموده است که نباید زینت خود را نشان دهند مگر مواردی که استثنا شده است. 

وی افزود: از دو آیه استفاده شد که زن مسلمان برای حضور در جامعه باید با خمر و جلباب وارد شود و خمار همان روسری است و جلباب هم چیزی است که همه بدن جز صورت و دستان را می‌پوشاند. داشتن خمر واجب است زیرا سر و گردن و زینت این محل‌ها را می‌پوشاند ولی اینکه دوباره زن بر روی روسری چادری سراسری بر سر کند شاید با انتهای آیه سازگاری نداشته باشد لذا بیشتر از باب استحباب بر جلباب تاکید است یعنی وجوب در روسری است ولی چادر سراسری و عبای عربی در حد استحباب است. 

کریم‌پور قراملکی با بیان اینکه پوشش اسلامی واجد مبانی اعتقادی و روحی است، اضافه کرد: معناداری و ارزشمند بودن زندگی و خالقیت روح بر بدن از جمله مبانی اعتقادی است وقتی زن مسلمان بداند که زندگی و حیات ارزشمند و با کرامت است و حفظ کرامت هم با حفظ عفاف و حیاست. شخصیت زن مسلمان و با حیا و عفیف‌بودن زن مسلمان هم جزء مبانی روحی پوشش است همچنین مبانی رفتاری پوشش موضوعاتی چون لزوم اطاعت از اومر الهی و سیره انبیاء و ائمه(ع) را شامل می‌شود. انبیاء و اولیاء همسرانی با پوشش مناسب داشتند و همانطور که یکسری کارها مانند دزدی و سرقت، حرام است بی‌حجابی هم غیرمجاز است زیرا حق دیگرانی که دوست دارند پاکیزه و سالم زندگی کنند از آنان سلب خواهد شد. 

نقدی بر مطلب

در ادامه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین عباس الهی؛ استاد مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث در سخنانی، اضافه کرد: یکی از مشکلات این مقاله آن است که چکیده نقص دارد و دستاوردهای کلیدی مطلب در آن به خوبی منعکس نیست. از نقاط قوت فراوان این مقاله هم استفاده از منابع دست اول و قدیمی است. 

وی افزود: در بخش مفهوم‌شناسی هم به خوبی وارد شده و این کار را انجام داده‌اند ولی توقع این بود که مفهوم‌شناسی تکمیل شود سپس سراغ مصادیق بروند ولی در وسط بحث به مصادیق اشاره شده است و دوباره سراغ مفاهیم رفتند. 

الهی تصریح کرد: باید تلاش کنیم تا این مجالس علمی به ثمرات عملی هم برسد و بتواند در عرصه اجتماعی نقش ایجاد کند. ایشان به مبانی اشاره کردند از جمله مبانی اعتقادی ولی توقع این بود که ربط بین مبانی اعتقادی با روحی و عاطفی و رفتاری بیان شود و مبهم باقی نماند.