نگاه غربی‌ها به شیعه با عینک اهل سنت است
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، گفت: گرچه در دایره المعارف‌های غربی توجه بیشتری به امام حسین(ع) شده است ولی غربی‌ها اهل سنت را اصل و شیعه را فرقه فرعی می‌دانند لذا از نگاه آنان شیعه را مطالعه می‌کنند و از نظر تاریخی هم بیشتر با اهل سنت مواجه بوده‌اند، ضمن اینکه برخی هم غیرمنصفانه و غیرعلمی امام حسین(ع) را تنها اسطوره نامیده‌اند.
به گزارش ایکنا، سعید طاووسی مسرور؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، شامگاه 21 مردادماه در نشست علمی «سیمای امام حسین(ع) در مهمترین فرهنگ‌ها و دایرةالمعارف‌های غربی» از سلسله نشست‌های مکتب حسینی با بیان اینکه در مورد امام حسین(ع) و عاشورا آثاری از سوی مستشرقان نوشته شده است که قابل مراجعه است از جمله اثری از غلام علیا حسینی که مقاله عاشوراپژوهی در غرب را نوشته است، گفت: برخی از پژوهش‌های مستشرقان ناظر به حیات تاریخی و برخی مناسک هستند. مثلا غیر از کار آقای حسینی، مقاله‌ای در مورد گزارشاتی از غرب و امام حسین(ع) داریم. آقای فخر روحانی در نوشته‌هایی عمق فاجعه آثار انگلیسی‌زبان در مورد امام حسین(ع) و عاشورا را نمایان کرده است یعنی اگر یک فرد انگلیسی زبانی که هیچ در مورد عاشورا نمی‌داند سراغ این آثار برود اطلاعات ناقص یا غلطی را دریافت خواهد کرد.
وی با بیان اینکه ویکی‌پدیای انگلیسی در سال‌های اخیر رشد بسیار خوبی داشته و از فارسی و عربی جلوتر افتاده است، افزود: ولی عمدتا از طریق منابع اهل سنت، شیعه را معرفی می‌کند و در گوگل هم این وضعیت وجود دارد و به محض اینکه شیعه را جست‌جو کنیم اول قمه‌زنی را نشان می‌دهد. در آثاری که آقای فخرروحانی به آنها پرداخته است می‌بینیم عاشورا از منظر اهل سنت به انگلیسی‌زبانان معرفی شده و از جمله اینکه عاشورا روزی است که روزه در آن مستحب است.
طاووسی مسرور اضافه کرد: بنده در مقاله عاشورا در دانشنامه جهان اسلام آورده‌ام که در مراکش، مهمترین عید این کشور، عاشورا است البته نه اینکه واقعا به نیت کشته‌شدن امام حسین(ع) جشن بگیرند؛ در گذشته‌های دور با این نیت از سوی امویان برگزار می‌شده است ولی به تدریج بدون اینکه چنین نیتی باشد این مسئله در قالب جشنواره اسلامی وجود دارد. برخی از فرهنگنامه‌های غربی با صراحت از این روز به عنوان روز روزه مستحب نام برده‌اند و آن را به شیعیان هم نسبت داده‌اند در حالی که شیعه روزه در عاشورا را مکروه می‌داند و عمدتا از شهادت امام با عنوان مرگ استفاده کرده‌اند و اطلاعات غلطی را به مخاطب می‌دهند.
عبور از برخی شخصیت‌های تراز اول شیعه
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه ما وقتی این نمونه‌ها را مطالعه می‌کنیم، این حس به وجود می‌آید که ای کاش ما هم فرهنگنامه‌های متعدد به زبان‌های دیگر می‌نوشتیم و عاشورا و امام حسین(ع) را با زبان و ادبیات و تفکر شیعه معرفی می‌کردیم تا از چنین غلط‌های فاحشی دور باشد و آثار ما مرجعیت پیدا کند، اظهار کرد: از حیث تاریخ عاشورا در فرهنگ‌های عمومی هم این ضعف‌ها وجود دارد؛ آقای فخرروحانی مقاله‌ای با عنوان حضرت زینب(س) در آینه برخی فرهنگ‌های انگلیسی نوشته و نشان داده‌اند یا اساسا نام حضرت در فرهنگنامه‌ها وجود ندارد و یا اطلاعات کلی بدون جزئیات آمده است یا اطلاعاتی وجود دارد که گویای این شخصیت عظیم نیست؛ عبور از شخصیت‌های برجسته شیعه و اهل بیت(ع) در کارهای تخصصی‌تر انگلیسی و مستشرقان هم وجود دارد.
طاووسی مسرور با بیان اینکه مهمترین دایره‌المعارف‌ها در حوزه مطالعات اسلامی در لایدن هلند و به انگلیسی، فرانسه و آلمانی منتشر می‌شود، تصریح کرد: ویراست اول این دایره‌المعارف بسیار اسلام‌ستیزانه بود مثلا مقاله امام مجتبی(ع) که کشیش معروف بلژیکی نوشته بود آنقدر تند و اهانت‌بار بود که آن را حذف کردند و مقاله جدیدی نوشتند؛ ویراست دوم که علمی‌تر شد از ظرفیت جهان اسلام و نویسندگان آن استفاده شد یعنی دانشمندان اهل سنت و شیعه که مسلط به انگلیسی بودند و اخیرا ویراست سوم آن به صورت جزوه به جزوه در حال انجام است مثلا مقاله شرح ابن ابی الحدید را به خانم قطب‌الدین داده‌اند یا مقاله حضرت زهرا(س) را به خانمی از آلمان داده‌اند.
وی افزود: دایره‌المعارف اسلام قابل مقایسه با فرهنگنامه‌های دیگر نیست بلکه مهمترین منبع و مرجع برای اسلام‌شناسی در غرب است و بیشترین رجوع به آن وجود دراد؛ تخصصی و مستند است و در انتخاب مدخل‌ها و چگونگی پرداختن به شخصیت‌ها نقص دارد و از کسانی چون حضرت زینب(س) عبور شده و نکات اندکی بیان شده است. یا در مورد عمار یاسر فقط یک پاراگراف مطلب دارد در حالی که ایشان از شخصیت‌های بزرگ اسلامی و پرافتخار بوده‌اند و این در حالی است که در مورد یک صوفی چند صفحه مطلب نوشته‌اند.
مطالعه شیعه با عینک اهل سنت
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در دایره‌المعارف اسلام نسبت به امام عسکری(ع) هم جفا شده است و نقش ایشان در رهبری شیعه و هدایت مردم در آستانه غیبت نادیده گرفته شده است، گفت: این مسئله در فرهنگنامه‌ها بسیار بدتر است البته از حیث توجه به امام حسین(ع) در دایره المعارف‌های غربی توجه بیشتری را شاهدیم و علت آن هم این است که غربی‌ها اهل سنت را اصل و شیعه را فرقه فرعی می‌دانند لذا از نگاه آنان شیعه را مطالعه می‌کنند و از نظر تاریخی هم بیشتر با اهل سنت مواجه بودند، مثلا در جنگ‌های صلیبی و درگیری با امپراتوری عثمانی. اینکه به امام علی(ع) و حسنین(ع) توجه بیشتری دارند به خاطر این است که این سه بزرگوار در منابع اهل سنت بیشتر مورد توجه بوده‌اند یعنی علی(ع) خلیفه چهارم است؛ امام مجتبی(ع) خلیفه‌ای است که صلح کرد و امام حسین(ع) هم بر علیه خلیفه وقت قیام کرده است.
وی افزود: یکی از بزرگترین معضلات ما این است که یک فرد یهودی، مسیحی و یا لائیک برای مطالعه شیعه به منابع اهل سنت مراجعه می‌کند یا وقتی سراغ منابع شیعه می‌رود باز با عینک اهل سنت به قضایا نگاه می‌کند. مهمترین مقاله که در فضای دایره‌المعارف‌نویسی غرب در مورد عاشورا و امام حسین(ع) داریم مقاله‌ای است که خانم والیری آن را نوشته و دوبار به فارسی ترجمه شده است و یکبار استاد الویری این کار را به همراه نقد انجام دادند. خانم والیری ایتالیایی که از دنیا رفته است، مقاله امام علی، امام مجتبی و امام حسین(ع) و نهج‌البلاغه را نوشته است.
طاووسی مسرور با بیان اینکه در کار خانم والیری نکات مثبت و هم نکات منفی جدی وجود دارد، تصریح کرد: یکی از نکات مثبت این است که مؤلف سعی کرده است به منابع متعدد و متنوع رجوع کند و خودش هم تاسف خورده است که چرا نتوانسته دیدگاه همه فرق اسلامی را در مورد امام حسین(ع) به دست بیاورد و البته متاسفانه ایشان در مقاله خود سخنانی آورده است که در منابع اهل سنت هم دیده نمی‌شود و این مایه تاسف است فردی که عمری را در فضای علمی گذرانده است چرا مطالبی آورده که حتی مستند به مطالب خوارج هم نیست.
ادعایی عجیب از یک نویسنده مستشرق
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه والیری طرح کرده است که امام حسین(ع) بیماری شدیدی داشت که خودش هم می‌دانست به زودی از دنیا خواهد رفت لذا با خودش گفته است حالا که از دنیا می‌روم یک حرکتی انجام دهم تا اسم من در تاریخ باقی بماند، گفت: این مطلب آنقدر عجیب است که حتی در منابع متمایل به بنی‌امیه و اموی هم نیامده است؛ ممکن است در برخی کتب متمایل به بنی‌امیه گفته باشند که حسین بن علی، کشور اسلامی را دچار تفرقه و نابودی کرد و علیه خلیفه وقت شورید و فرد قدرت‌طلبی بود ولی چنین مطلبی را شاهد نیستیم و این از تراوشات ذهن او است از این رو انسان نسبت به همه مقاله بدبین می‌شود.
وی ادامه داد: وی متهم کرده است که حسین شخصیت اسطوره‌ای و ساخته و پرداخته مورخان شیعی کوفه است و وجود واقعی نداشته است؛ او البته به منابعی چون ابومخنف و طبری وفادار بوده است ولی وقتی وارد تحلیل و ذکر نکاتی در مورد گزارشات تاریخی شده است گرفتار مباحث غیرعلمی است و حتی گاهی در حد یک واژه و تعبیر باشد مثلا در مورد عاشورا از لفظ افسانه استفاده کرده است و فرق بین افسانه و اسطوره در این است که اسطوره واقعیت تاریخی است که در آن اغراق شده است ولی افسانه چیزی ساختگی است که اصلا در تاریخ نبوده است.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه عاشورا به هیچ وجه افسانه و اسطوره نیست، اظهار کرد: این سخنان در حالی است که ما براساس منابع قرن اول تا پنجم می‌توانیم یک گزارش تاریخی مفصل از عاشورا ارائه دهیم که آمیخته با عنصر خیال و افسانه نیست.
وی با اشاره به دایره‌المعارف ایرانیکا، اضافه کرد: اساسا ایرانیکا دایره‌المعارفی است که اهمیت آن در حوزه ایران است ولی چون مذهب غالب ایرانیان، شیعه اثنی عشری است لذا در این دایره‌المعارف به موضوعات مهم شیعی و به صورت خاص به امامان شیعه پرداخته شده است. حتی ایرانیکا در مورد نواب اربعه مقاله دارد. در ایرانیکا مثلا مقاله حضرت علی(ع) را به یک شیعه اسماعیلی داده‌اند و بخش دیگری هم با عنوان علی از نگاه امت است که آن را اتان کلبرگ نوشته که شیعه‌پژوه اسرائیلی است و یکسری قصه در مورد امام مانند درگیری امام با اجنه مطرح کرده است. در مقاله امام حسین(ع) هم سراغ مادلون رفته‌اند که هم جنبه مثبت داشت و هم منفی و متعلق به دوره علمی‌تر استشراقی است.
انتهای پیام
