دانشگاه باید بتواند حلال مسائل جامعه باشد

به گزارش ایکنا، نهاد آموزش عالی نوین در ایران تجربه‌ای یکصد ساله دارد و در طول یک قرن گذشته شاهد توفیقات بسیاری در این حوزه بودیم منتهی در سالیان اخیر، در کنار موفقیت‌ها و دستاوردهایی که این نهاد به همراه داشته است، چالش‌های زیادی نیز پیش روی دانشگاه قرار گرفته که انتظار می‌رود با تغییر در مدیریت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، روند تحولی برای حل مشکلات دانشگاه آغاز شود.

در همین رابطه با محسن ایمانی نائینی؛ استاد و رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس گفت‌وگو کردیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانیم؛

ایکنا ـ از نظر شما مهم‌ترین نیازها و چالش‌هایی که آموزش عالی کشور با آن مواجه است و وزیر جدید باید به عنوان اولویت به آنها بپردازد چیست؟

من فکر می‌کنم چند نکته می‌تواند مورد نظر قرار بگیرد. یکی اینکه دانشجویان در رشته‌هایی تحصیل کنند که جامعه به آنها نیاز دارد؛ یعنی تقاضای اجتماعی مد نظر باشد و دانشگاه‌ها بر اساس نیازهای اجتماعی افراد را تربیت کنند و اینطور نباشد که در برخی رشته‌ها افراد بیشتری تربیت شوند که جامعه به آنها کمتر نیاز دارد و در برخی رشته‌ها که نیاز بیشتری هست افراد کمتری تربیت شوند. به نظرم این نکته، نکته مهمی است که دانشگاه‌ها تقاضامحور باشند و پاسخگوی نیازهای جامعه باشند. 

نکته دومی که می‌شود به آن اشاره کرد این است؛ در رشته‌هایی که دانشجویان مهارتی را یاد می‌گیرند یا می‌توانند فعالیت عملی داشته باشند یا در شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول به کار شوند سرمایه‌گذاری بیشتری شود تا دانشجویان بتوانند به سمت خودکفایی و کارآفرینی حرکت کنند. به این ترتیب تقاضای اشتغال از دولت کاهش پیدا می‌کند و بخش‌های خصوصی فعال‌تر می‌شوند و دانشجویان در رشته‌هایی که امکان کارآفرینی وجود دارد حضور بیشتر پیدا می‌کنند. از طرفی سرمایه‌گذاری بیشتر در شرکت‌های دانش‌بنیان و فراهم کردن امکان دسترسی بیشتر دانشجویان به این شرکت‌ها می‌تواند کار موثری باشد و به خودکفا شدن آنها کمک می‌کند؛ این نکته مهمی است.

مسئله بعدی این است که وقتی امکان اشتغال بیشتر شود انگیزه دانشجویان برای یادگیری و حضور در فعالیت‌های علمی و پژوهشی بیشتر می‌شود ولی اگر امکان اشتغال فراهم نباشد یا اینکه دانشجو پس از فارغ‌التحصیلی دسترسی به شغل مناسب نداشته نباشد، ممکن است انگیزه خود را برای یادگیری از دست بدهد. لذا فکر می‌کنم هماهنگی با همه سازمان‌ها و نهادها و وزارت کار و همه جاهایی که می‌توانند زمینه اشتغال را برای دانشجویان فراهم کنند لازم است. به هر اندازه وزارت علوم با این نهادها ارتباط بهتری برقرار کند تا فارغ‌التحصیلان جذب بازار کار شوند انگیزه آنها برای یادگیری بیشتر خواهد شد.

ایکنا ـ آیا در بخش تحقیق و پژوهش هم می‌توان به مواردی برای اتقای این حوزه اشاره کرد؟

بله؛ افزایش بودجه پژوهشی در موقعیت‌هایی که می‌تواند مثمر ثمر و موثر باشند لازم است به ویژه جاهایی که دانشجویان مواد آزمایشگاهی یا امکانات و تجهیزات لازم دارند. لذا خوب است در این زمینه سرمایه‌گذاری شود و تجهیزات لازم خریداری شود.

در حوزه کارورزی هم زمینه‌هایی فراهم شود و صرفا به آموزش‌های نظری اکتفا نشود. مثلا اگر دانشجویان در رشته روانشناسی سر کلاس می‌روند، در کنار آن در انستیتو روانپزشکی حضور پیدا کنند و بیماران را از نزدیک ببینند تا به صورت عملی با نحوه درمان آشنا شوند. اگر آموزش‌ها رنگ و روی عملی بیشتر پیدا کند و روی مهارت‌آموزی کار بیشتری شود تا دانشجو در عمل مطالب را یاد بگیرد بهتر است و وزارتخانه می‌تواند در تربیت دانشجویان موفقیت بیشتری کسب کند. 

در حوزه‌های آموزشی هم همینطور است و استادان می‌توانند در دوره‌های بازآموزی شرکت کنند و اطلاعات جدیدی از ناحیه اساتید باتجربه و فرهیخته هر رشته در اختیار استادان جوان قرار بگیرد. تشویق اساتید برای شرکت در این دوره‌ها کار خوبی است و موجب می‌شود اساتید جوان از پیشکسوتان رشته اطلاعات خوبی کسب کنند و دانش غنی‌تری در اختیار دانشجویان قرار بگیرد.

نکته دیگر این است که پژوهش‌ها پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه باشند. درست است که سلایق دانشجویان مهم است و یک زمان خود دانشجو دوست دارد روی موضوعی کار کند ولی باید این نکته مد نظر قرار بگیرد که هر پژوهشی پاسخگوی یک نیاز واقعی جامعه باشد یعنی یک مسئله‌ای از مسائل جامعه را حل کند. اینطوری پژوهش می‌تواند در خدمت مسائل جامعه قرار بگیرد و دانشجویان با مسائل واقعی و مشکلات جامعه از نزدیک آشنا شوند و برای آن راه حل پیدا کنند. انتظاری که از دانشگاه می‌رود این است که بتواند حلال مسائل جامعه باشد.

 ایکنا ـ با توجه به اینکه تخصص شما تعلیم و تربیت است، بفرمایید وزارت علوم و نهاد آموزش عالی در حوزه مسائل فرهنگی و تربیتی باید چه مسائلی را مورد توجه قرار دهد؟

در حوزه مسائل فرهنگی با توجه به اینکه فضای مجازی می‌تواند مسائل مختلفی را در اختیار دانشجویان قرار دهد و سوالات و شبهات مختلفی را برای آنها مطرح کند در معاونت فرهنگی باید تلاش شود ضمن اینکه به رشد فرهنگی، اخلاقی، معنوی و مذهبی دانشجویان کمک شود پاسخگویی به شبهات هم مد نظر قرار بگیرد و در جلسات فرهنگی دانشجویان این مسائل مطرح شود و افراد صاحب نظر دعوت شوند و به سوالات دانشجویان پاسخ دهند. فکر می‌کنم اگر معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی فعال‌تر در این حوزه عمل کنند ثمرات خوبی برای دانشجویان خواهد داشت.

فعالیت‌های فرهنگی بومی هم باید بیشتر مورد تقویت قرار بگیرد. توسعه فرهنگی و مذهبی بین دانشجویان از طریق برگزاری کلاس‌های قرآن و تفسیر نهج البلاغه مد نظر باشد و حتی مسابقات قرآن بین دانشجویان توسعه پیدا کند تا ذهن دانشجو در این حوزه‌ها از آبشخور خوبی سیراب شود. همینطور بحث و گفت‌وگو و مناظره بین افراد مختلف می‌تواند به رشد و بالندگی دانشجویان در عرصه فرهنگی کمک موثری کند. 

 ایکنا ـ فکر می‌کنید در عرصه آموزش و روش‌های آموزشی هم می‌توان کاری انجام داد؟

یک نکته دیگری که می‌خواستم عرض کنم همین است که در کنار آموزش‌های حضوری، آموزش مجازی هم جایی داشته باشد. دانشگاه‌ها در برگزاری آموزش‌های مجازی تجربه خوبی دارند و نباید این حوزه مغفول بماند و باید روش ترکیبی مد نظر باشد. استاد و دانشجو می‌توانند به جای اینکه در دانشگاه حضور داشته باشند از طریق فضای مجازی کلاس درس داشته باشند تا وقت دانشجو و استاد به جای رفت و آمد صرف مطالعه شود.

از طرفی اگر همه وزرا به ویژه وزیر علوم یک اتاق فکر مشتمل از اساتید مختلف در حوزه‌های متفاوت داشته باشند که طرف مشورت باشند و نظرات آنها را بشنوند و از افراد باتجربه و فرهیخته دعوت شود و از آنها نظرخواهی شود و اگر قرار است کاری در دانشگاه انجام شود از صافی نظرات این افراد صاحب‌نظر عبور کند، موفقیت بیشتری در اداره امور دانشگاه‌ها حاصل شود.