معاون پژوهش جامعه‌الزهرا(س):
پژوهش‌های اسلامی درباره حقوق زنان به‌روز و کارآمد است
صدیقه شاکری با اشاره به پژوهش‌های انجام شده در موضوع زنان گفت: باید به نقش مهم رسانه‌ها توجه کنیم؛ رسانه‌ها باید به صورت جذاب و زیبا مسائل علمی را که در پژوهش‌ها به دست آمده متناسب با گروه‌های مختلف سنی و فهم آنان ارائه دهند؛ پژوهش‌های کنونی عمدتا ناظر به مسائل روز است و در برخی رشته‌ها اعجاب‌انگیز است.
شناخت درست و راهگشا از دین بی‌تردید مرتبط با پژوهش‌های دقیق و معتبر است و هرچه بخش پژوهش به درستی هدایت و تقویت شود معرفت دینی عمیق‌تر خواهد بود و علاوه بر این به‌روز بودن معارف دینی نیز ارتباط تنگاتنگی با تحقیق و پژوهش‌های مؤثر و کارشناسانه دارد.همزمان با هفته پژوهش، خبرنگار ایکنا در گفت‌وگو با صدیقه شاکری حسین‌آبادی؛ معاون پژوهش جامعه‌الزهرا(س) به برخی موضوعات در مورد چرایی و ضرورت پژوهش‌های دینی و فایده آن، اهمیت مطالعات زن، خانواده و ... پرداخته است. حاصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانیم؛
ایکنا ـ برخی معتقدند مسائل دین عمدتا مجموعه نقل و کلام معصوم است و آن‌چنان جایی برای پژوهش ندارد و ضرورتی هم به پژوهش در این زمینه نمی‌بینند، دیدگاه شما چیست؟
اینکه بگوییم مجموعه مسائل دینی صرفا نقل هستند و نقل جایی برای پژوهش باقی نمی‌گذارد حرف درستی نیست زیرا دین شامل عقاید و فروعات است و ما بیشتر در فروع دین بحث نقل را پررنگ می‌بینم گرچه باز در آن هم مباحث اجتهادی و عقلی مطرح است ولی بنیاد عقاید بر عقل استوار است. در تقسیم‌بندی دیگر بر اساس فرمایش پیامبر(ص) مسائل دینی به سه دسته تقسیم می‌شود؛ آنچه مربوط به معرفت و عقاید یا اصول دین است، مسائل اخلاقی و سبک زندگی و احکام و فقه و ...
درباره مسائل اعتقادی باید گفت تا توحید و نبوت و معاد به صورت عقلی برای انسان ثابت نشود نوبت به فروع دین نمی‌رسد بنابر این عقل و پژوهش پایه مباحث اعتقادی است و در احکام هم برای استنباط آن‌ها باید به قرآن و روایات رجوع شود و دریافت از این متون هم نیازمند عقل و قواعد عقلی است به خصوص اینکه در دوران ما سؤالات و شبهات متعدد در مورد اصول دین و سبک زندگی و اخلاق پیش آمده است. شیعه قائل است که اسلام برای همه زمان‌ها و همه عصرها ونسل‌ها کارآمد است و اثبات این کارآمدی نیازمند پژوهش و اجتهاد است بنابراین صددرصد برای مسائل دینی، پژوهش ضرورت دارد.
ایکنا ـ این نکته را که پژوهش‌های دینی باعث بروز اختلافات بین علما در فقه و کلام و تفسیر می‌شود و نشر این اختلافات در سطح عموم به جای تقویت دینداری مردم باعث سستی در دین آنان است را چگونه باید پاسخ داد؟
اینکه بگوییم پژوهش‌ها باعث اختلافات اجتهادی بین علما و عاملی برای تفرقه است سخن درستی به صورت موجبه کلیه نیست؛ علمای شیعه و حتی برخی از علمای اهل سنت تلاش می‌کنند در اختلافات فقهی و دینی دنبال مطلب صحیح‌تر بروند؛ در سایر علوم هم این مسئله بین اندیشمندان و دانشمندان وجود دارد و برخی از شاگردان سخنان استاد را رد کرده و خودشان به تامل و تعمق و اندیشه‌ورزی و اجتهاد می‌پردازند و لازمه رشد علوم همین تعامل آراء است؛ دانشمندان دین هم دنبال حقیقت و کشف آن هستند لذا کاری که متکلمین و مفسران و فقها انجام می‌‌دهند اثبات حقانیت یک قول و ابطال حرف دیگری است و این لازمه پویایی و رشد علوم دینی است و باعث ایجاد انگیزه و جذابیت در رسیدن به حقیقت است.
در مورد اینکه این کار لزوما به اعتقادات مردم آسیب می‌زند باید گفت در اعتقادات اصلا تقلید جایز نیست و هر فردی خودش باید به توحید و نبوت و معاد ایمان بیاورد و به یقین برسد اما در مسائل فقهی و فروعات هم انسان یا مجتهد است یا مقلد و اگر مقلد است باید از اعلم تقلید کند و این هم مسئله عقلی است لذا تبعیت از اعلم جلوی تفرقه را می‌گیرد و باعث سستی هم نیست و راه را برای کسانی که به درجه اجتهاد نرسیده‌اند باز می‌گذارد.
ایکنا ـ در غرب پژوهش‌های دینی با اهداف خاصی انجام می‌شود و از جمله پژوهش‌های ناظر به زندگی غلبه دارد چرا در ایران این رویکرد نیست؟ یا اگر هست چقدر موفق بوده‌ایم؟
ذات دین اسلام به گونه‌ای است که در زندگی فردی و اجتماعی افراد جاری است که نمونه آن رساله عملیه و پاسخ به سؤالات مستحدثه است؛ از برگ‌های پرافتخار تشیع این است که علما و فقها در مسائل روزمره زندگی مردم همراه هستند و سخنان و فتاوای آنان جریان دارد لذا حتی می‌توان مدعی شد که ایران قطب پژوهش‌های دینی است و هجمه‌هایی که به ایران از جهت فرهنگی و سبک زندگی با صرف هزینه‌های بسیار زیاد صورت گرفته است نشان می‌دهد تشیع وارد جریان زندگی انسان‌ها شده است و دشمنان قصد دارند با طرح مسائل انحرافی در بحث حقوق زن و خانواده و جوانان این مسیر را منحرف کنند.
در اینجا جا دارد به نقش مهم رسانه‌ها توجه کنیم؛ رسانه‌ها باید به صورت جذاب و زیبا مسائل علمی را که در پژوهش‌ها به دست آمده متناسب با گروه‌های مختلف سنی و فهم آنان ارائه دهند؛ پژوهش‌های کنونی عمدتا ناظر به مسائل روز است و در برخی رشته‌ها اعجاب‌انگیز است.
ایکنا ـ تحقیقات حوزه زن در غرب در قالب مکاتب مختلف رشد زیادی داشته است و عمدتا نتیجه آن به آزادی حقوقی زنان منجر شده است و از طرفی تحقیقات حوزه و زن و خانواده در ایران هم عمدتا تحت تاثیر پژوهش‌های غربی است. تحلیل شما از وضعیت پژوهش‌های حوزه زنان چیست؟
ایکنا _ چرا ما در تبیین حقیقت حقوق زن و مسائل خانواده چندان موفق نبوده‌ایم؟
اینکه در تبیین حقوق زن و مسائل خانواده موفق نبوده‌ایم نیازمند کارشناسی دقیق‌تر است زیرا ما در یکسری مسائل به خصوص مسائل نظری کارهای زیادی کرده‌ایم ولی اینکه این مباحث توانسته باشد در سطح جامعه اثر لازم را گذاشته باشد باید به متغیرهای دیگر هم رجوع کنیم زیرا می‌تواند دلایل متعددی چون زندگی فردی و اجتماعی افراد و حکمرانی داشته باشد که این حکمرانی از دو بعد داخلی و خارجی قابل بررسی است؛ بنده نمی‌خواهم روی کم‌کاری‌ها و غلط‌ها در داخل سرپوش بگذارم ولی نباید هجمه فراوان و بی‌اندازه دشمنان اسلام و انقلاب و صرف هزینه‌های هنگفت در این عرصه را نایده بگیریم. بنابراین باید به صورت علمی و کارشناسی و با استفاده از تخصص‌های مختلف جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و ... این مسئله را مورد بحث قرار دهیم.
خروجی این پژوهش‌ها هم باید راه‌کارهایی را برای قوه مقننه و مجریه ارائه دهد و علاوه بر این نباید رویکرد منفعلانه داشته باشیم و به آینده‌پژوهی هم توجه کنیم تا برخی مسائل در آینده جامعه را با مخاطره همراه نکند. کسانی که در مورد مسائل حقوق زنان دغدغه دارند پژوهش‌هایی در عرصه زن و خانواده انجام داده‌اند ولی باید به صورت زیبا و جذاب برای بانوان بیان شود و این پژوهش‌ها احتکار نشود و خاک نخورد. واقعیت آن است که نسل جوان به خصوص بعد از کرونا به راحتی به سمت کتاب نمی‌رود و باید از ابزار چندرسانه‌ای روز بهره ببریم و از ابزار هوش مصنوعی هم به خوبی در این عرصه کمک بگیریم.
ایکنا ـ آیا غلبه نگاه مردانه در فقه باعث کم‌توجهی نسل جدید به احکام فقهی حوزه زن و خانواده نشده است؟
این پیش‌فرض غلط است که غلبه نگاه مردانه عامل کم‌توجهی نسل جوان به مسائل دینی است و عوامل مختلفی چون مسائل اخلاقی فردی و خانوادگی و برخی موضوعات اجتماعی مانند مسائل اقتصادی در این کم‌توجهی مؤثر بوده است یعنی نظام مسائل باعث این موضوع شده است الان بانوانی را در فقه و حقوق و قضا و ... داریم که تحصیل می‌کنند و در دادگستری‌ها کار می‌کنند بنابراین صرفا بحث غلبه نگاه مردانه مطرح نیست. درست است که بانوان مجتهد زیاد نیستند ولی صرفا نباید غلبه نگاه مردانه را عامل این موضوع دانست و باید آن را در موارد دیگر جست و جو کنیم.
ایکنا _ وضعیت پژوهش‌های حوزه زن و خانواده و آینده آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این مطالعات را خیلی موفقیت‌آمیز می‌دانم؛ در دیداری که اخیرا بانوان و مسئولان جامعه‌الزهرا(س) با مقام معظم رهبری داشتند ایشان جامعه الزهرا را پدیده بی‌نظیر و ارزشمندی معرفی کردند و فعالیت این نهاد مبتنی بر آموزش و تحقیق در عرصه زن و خانواده است و کتاب‌سال بانوان هم عمدتا به این بخش به صورت ویژه می‌پردازد ضمن اینکه در مقاطع بالا به تحقیقات علمی فقهی و ... در زمینه زن و خانواده پرداخته می‌شود و انشاءالله رشد خوبی در آینده نزدیک خواهیم داشت چرا که ضرورت پژوهش درباره زن و خانواده موضوعی مورد تاکید بوده و هست.
در انتها قسمتی را از کتاب «پرسمان دین‌شناخت» اثر حجت‌الاسلام والمسلمین آقای شاکرین انتخاب کرده‌ام که تقدیم می‌شود:
از مهمترین امتیازات اسلام در عرصه پژوهش، خردورزی است زیرا عقلانیت معرفت درست‌تری به انسان می‌دهد؛ همچنین اسلام پیوند ناگسستنی بین دین و دانش برقرار کرده است به عبارت دیگر شناخت نیازهای نوشونده در طول زمان و عرضه آن بر دین براساس روش‌شناسی فهم دین باید صورت بگیرد.
البته برداشت‌های مختلف زمانی مورد پذیرش است که در امور ظنی باشد وگرنه در امور یقینی دین برداشت‌های مختلف معنا ندارد همچنین نص معتبر و خدشه‌ناپذیری وجود دارد که به آنارشیسم معرفتی منجر نخواهد شد. امتیاز دین اسلام این است که اعتبارپذیری آموزه‌ها حتی ادیان قبل از اسلام براساس دین مبین اسلام و بشارت انبیاء پیشین بوده است و اسلام به صورت کامل می‌تواند برای زندگی فردی و اجتماعی انسان، راه‌کارهایی را ارائه دهد.
گفت‌وگو از علی فرج‌زاده
انتهای پیام مطالب مرتبط
