توصیف انسان‌های خوار و خشنود در روز قیامت

به گزارش ایکنا، بخش دوم بررسی تدبری سوره «غاشیه» از سلسله جلسات تدبر در قرآن که به همت مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران برگزار می‌شود، شامگاه گذشته یکشنبه 16 دی‌ماه با سخنرانی هانی چیت‌چیان؛ کارشناس و مدرس قرآن در مسجد کوی دانشگاه تهران برگزار شد.

 

این کارشناس قرآنی پیش از پرداختن به ادامه مباحث تدبری در مورد سوره غاشیه با توجه به حلول ماه رجب و تأکید بر عظمت و شکوه این ماه که از جمله ماه‌های سه‌گانه‌ای است که عبودیت الهی در آن از مرتبت و ویژگی خاصی برخوردار است، توضیحاتی پیرامون دعای ماه رجب ارائه کرد. در ادامه خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده در جلسه شب گذشته از نظر می‌گذرد:

 

توصیه شده است که دعای ماه رجب را بعد از نماز عصر و عشاء بخوانید اما از نظر من باید این دعا پس از اتمام تمامی وعده‌های پنج‌گانه نماز خوانده شود، چراکه نکات عمیق معنوی در فرازهای این دعاست که هر میزان تکرار شود نیز به نظر کم است.

 

«یا مَنْ اَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ»؛ دعای ماه رجب با این عبارت آغاز می‌شود؛ معنای آن این است که ای کسی که برای هر خیری به او امید دارم؛ حال این پرسش پیش می‌آید که مگر از جانب خداوند شری نیز به انسان می‌رسد که در جواب باید گفت شری که ممکن است بر انسان حادث شود نتیجه و انعکاس اعمال و رفتار ماست؛ بازتاب آن رفتار و اعمال سوئی است که ما در زندگی به آن می‌پردازیم و گرنه که در بخش دیگری از این دعا می‌خوانیم یا مَنْ یُعْطِی الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ‌ به این معنا؛ ای که عطای بسیار می‌دهد در برابر طاعت اندک.

 

این فراز از دعا به وضوح این پیام را می‌رساند که خداوند صلاح و صواب بنده خود را می‌خواهد و اینگونه نیست که طاعت کم او را با پاداشی به همان مقدار، پاسخ گوید چراکه او جبار است، یعنی جبران‌کننده و در برابر معایب و معاصی او نیز تا حد امکان چشم‌پوشی می‌کند چرا که او ستار است و پوشاننده.

 

نکته دیگری که به واسطه دقیق شدن در این دعا می‌توان به آن دست پیدا کرد این است که گویا انسان به عنوان یک متعبد، آنچنان خیر کثیر و وسعت و ظرفیت پیدا می‌کند که از خدا همه خیرهای دنیا و آخرت را طلب می‌کند، این امر به آن معنا نیست که جرئت و جسارتی برای طلب خیر فزاینده پیدا کرده باشد بلکه وقتی چنین خواستی را از خداوند دارد، معنایش این است که در عین حال از او ظرفیت پذیرش چنین خیر و عطایی را نیز خواهان است.

 

او خود را در مرتبه یک متعبد واقعی ولو به قدر محدوده زمانی کوتاهی که به واسطه حلول این ماه در آن واقع شده است، تجسم و تصور می‌کند و به این واسطه به دنبال عطای همه خوبی و خیرات است یعنی در خود این میزان از گنجایش را می بیند که اگر خدا این خیر را به او عطا کند، قادر است آن را برای همیشه در خود حفظ و حراست کند.

 

به نظر می‌رسد که دعای رجب، مقدمه رسیدن یک بنده متعبد به دعای عجیب ماه رمضان است؛ در ماه رمضان این میزان از درخواست یک بنده مخلص خدا به اوج خود می‌رسد؛ آنجا که این خیر را نه‌تنها برای خود بلکه برای بندگان دیگر هم می‌خواهد و عرضه می‌دارد که همه گرسنگان را سیر کند، همه اسیران در بند را آزاد و همه آنهایی که فقیر هستند را غنی و بی‌نیاز کن تا به آخر.

 

شاید به همین دلیل باشد که این سه‌ ماه یعنی رجب، شعبان و رمضان، سه ماه طلایی برای بیان و نمایش اوج خلوص و بندگی یک انسان است. به این مسئله این امر را نیز بعلاوه کنید که رجب از جمله ماه‌های حرام محسوب می‌شود و به نظر می‌رسد هر کجا، در هر وادی و ساحتی که خداوند برای آن حرمتی قائل شده باشد، قرار است اتفاق ویژه‌ای برای آن روی دهد. انگار که قرار نیست این ساحت قدسی به سبب برداشته شدن برخی قواعد و بندها آلوده به معاصی و برخی گناهان شود تا به این واسطه، زمینه برای رشد و تعالی افراد در آن فراهم شود.      

 

اما در توضیح سوره «غاشیه» باید به این نکته اشاره کنم که غاشیه نام دیگر قیامت است؛ ریشه این عبارت از غشاء است به معنای پوشش چنانکه وقتی قیامت درمی‌گیرد، همه هستی را  ساحت و فضای آن را می‌پوشاند. در این احاطه و پوشانندگی اما یک امر دیگری وجود دارد و آن اینکه انسان‌ها براساس وجوه(چهره)‌های خود است که تقسیم‌بندی می‌شوند. یک چهره به ذلت و خواری دچار شده و چهره دوم متنعم و بهره‌مند از مواهب و نعمات قیامت خواهد بود.

 

در این آیه همچنان که در جلسه پیشین نیز به آن اشاره شد عده‌ای را با عبارت « عَامِلَةٌ نَاصِبَةٌ» توصیف می‌کند؛ افرادی که به عبارتی تلاش بیهوده انجام می‌دهند می‌شناسد، این افراد چهره‌هایی خار و زبون دارند و در مقابل افراد دیگری که توصیف می‌شود، برای آنها از عبارت « لِسَعْيِهَا رَاضِيَةٌ » استفاده می‌شود؛ انسان‌هایی که از کرده خود هر چند قلیل و کم خشنودند. براین اساس چهره ذلیل و خوار را آنهایی دارند که کارهای بیهوده و البته دهان پرکن در دنیا انجام داده‌اند و چهره‌های متنعم و بهره‌مند را افرادی دارند که ولو در ازای انجام کار کم و قلیل اما آن را برای رضای خدا انجام داده و خشنودند. در مقابل چهره‌های خشنود با دارا بودن این حالات توصیف می‌شوند که سخن لغو و بیهوده‌ای نمی‌شوند و از چشمه‌های روان سیراب شده و بر تخت‌هایی با تکیه‌گاه‌های نرم می‌نشینند.

 

گروه دوم با این توصیفاتی که در احوال آنها شده است گویی به بزم و میهمانی دعوت شده‌اند که مشخصات و مختصات میهمانی و ضیافت بزرگان، افراد صاحب منصب است؛ قطعاً این افراد بزرگ و صاحب منصب در آن دیار صلحا، پیامبران و معصومین(ع) هستند.