تهدیدهای ساماندهی اوقات فراغت + فیلم
تمام امکانات را برای فرزندانمان در خانه فراهم کرده‌ایم و نتوانسته‌ایم آنها را به بیرون از خانه هدایت کنیم؛ این انفرادی بودن فعالیت‌ها خود یک تهدید محسوب می‌شود.
اوقات فراغت فرصتی طلایی برای رشد و شکوفایی است. وقتی از تعهدات روزمره و فشار‌های کاری رها می‌شویم، ذهنی آزاد و زمانی برای خود داریم تا بتوانیم، علاقه‌مندی‌های خود را کشف کنیم، یعنی اوقات فراغت می‌تواند زمینه مناسب برای پرورش استعداد‌ها و علایق نهفته درونمان باشد. همچنین می‌توانیم مهارت‌های جدید بیاموزیم، خلاقیت خود را شکوفا و روابط اجتماعی خود را تقویت کنیم، به خودمان فکر کنیم تا به آرامش بیشتری دست یابیم و انرژی بیشتری برای فعالیت‌های بهتر دریافت کنیم. با بهره‌مندی هوشمندانه از اوقات فراغت می‌توانیم پویاتر شویم.
ایکنا در راستای رسالت آگاهی‌بخشی، بسته‌های آموزشی برای خانواده‌ها در رابطه با موضوع «اوقات فراغت» تهیه کرده است تا کودکان و نوجوانان به ویژه والدین آنها را با اوقات فراغت و چگونگی بهره‌گیری از این فرصت طلایی برای پویایی آشنا کند.
رضا تبریزی، نویسنده و پژوهشگر حوزه اوقات فراغت کودک و نوجوان در این درس‌گفتار‌ها به بیان نکاتی مهمی در موضوع یاد شده می‌پردازد. در قسمت دوازدهم از این مجموعه «تهدیدهای ساماندهی اوقات فراغت» تبیین شده است که مشروح آن را در ادامه مشاهده می‌کنید.
در شرایطی که وضعیت اوقات فراغت کودکان و نوجوانان چندان مطلوب نیست، باید به این موضوع بپردازیم که شرایط موجود به سمت انفرادی شدن فعالیت‌های کودکان و نوجوانان در منزل پیش رفته است. شرایطی ایجاد کرده‌ایم که تمامی امکانات برای فرزندانمان در خانه فراهم شده است، اما نتوانسته‌ایم آنها را به بیرون از خانه هدایت کنیم. این انفرادی بودن فعالیت‌ها خود یک تهدید محسوب می‌شود، چراکه کودکان و نوجوانان باید در فضا‌های اجتماعی مانند محلات، ورزشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها حضور پیدا کنند و تجربیات متنوعی کسب کنند که در آینده زندگی به آنها کمک خواهد کرد.
نکته دیگری که وجود دارد، ضعف شدید محتوایی در حوزه کودک و نوجوان است. زمانی که از ضعف محتوایی صحبت می‌کنم، منظور داستان‌ها، انیمیشن‌ها، بازی‌ها و سایر محصولات فرهنگی است که برای کودکان و نوجوانان تولید می‌شود. در نشست‌هایی که با اساتید مختلف برگزار کرده‌ایم، مشخص شده که از نظر تکنیکی و مهارتی شرایط خوبی در کشور داریم، اما در زمینه سناریو و محتوای اولیه، به دلیل عدم آشنایی با نیاز‌های واقعی کودکان، محصولات و خدمات مرتبط با اوقات فراغت آنها براساس ذهنیت بزرگسالان ساخته می‌شود و این یکی از تهدیدهای اصلی است که با آن مواجه هستیم.
به همین دلیل است که در صنعت فرهنگ و زنجیره ارزش فرهنگی، بیشتر کاراکتر‌ها و شخصیت‌هایی که در ایران وجود دارند، از خارج از کشور الهام گرفته شده‌اند. برای مثال حدود ۹۹.۵ درصد از شخصیت‌های انیمیشن‌ها برگرفته از داستان‌های خارجی هستند و کمتر از یک درصد به داستان‌های داخلی اختصاص دارد. این مسئله نشان می‌دهد که نتوانسته‌ایم جهان داستانی متناسب با شرایط کودکان و نوجوانان ایرانی خلق کنیم. تا زمانی که متولیان حوزه کودک اقدام به تولید محتوای مناسب و مورد نیاز کودکان نکنند، محصولات و خدماتی که عرضه می‌شود، ممکن است فقط برای والدین جذاب باشد، اما کودکان ارتباط عمیقی با آنها برقرار نخواهند کرد و در نهایت این بخش با شکست مواجه خواهد شد.
برای مثال، بازی‌هایی که اخیراً در زمینه فوتبال تولید شده‌اند، با وجود امتیازگیری و گیمیفیکیشن، همچنان برگرفته از فرهنگ خارجی هستند و موفقیت نسبی داشته‌اند. اما هنوز نتوانسته‌ایم روایت‌ها و داستان‌های خود را به گونه‌ای متناسب با کودکان و نوجوانان ایرانی بازسازی کنیم. والدین نیز آشنایی کافی با این موضوع ندارند. زمانی که از زیست‌بوم فرهنگ اوقات فراغت صحبت می‌کنیم، هدف این است که شرایطی ایجاد شود تا خانواده‌ها بتوانند از بهترین محتوای موجود استفاده کنند، نه صرفاً از بهترین محصولات؛ زیرا محصولات به تنهایی نمی‌توانند شرط لازم و کافی برای برنامه‌ریزی و ساماندهی اوقات فراغت کودکان باشند.
به همین دلیل، در مواجهه با تهدیدهای موجود برای کودکان و نوجوانان، باید یک کارخانه نوآوری محتوایی ایجاد کنیم. در این کارخانه، محتوا‌هایی که به سناریوها، جهان‌های داستان‌ها، شخصیت‌پردازی، تولید موسیقی، عروسک‌سازی، انیمیشن و سایر محصولات زنجیره ارزش فرهنگی تبدیل می‌شوند، باید مورد توجه قرار گیرند. فقط در این صورت است که می‌توانیم از یک زنجیره ارزش کامل استفاده کنیم؛ چراکه کودکان همواره به دنبال مجموعه‌هایی هستند که با آنها ارتباط برقرار کنند. اگر بتوانیم تهدیدات موجود را کاهش دهیم و برنامه‌ریزی مناسبی انجام دهیم، قطعاً می‌توانیم برای آینده‌سازان کشورمان برنامه‌ریزی کرده و سبک زندگی ایرانی - اسلامی را به درستی به خانواده‌ها و فرزندانمان انتقال دهیم.
با تشکر از شما مخاطبین گرامی ایکنا که در این درس‌گفتار‌ها با ما همراه بودید. امیدوارم در درس‌گفتار‌های بعدی در حوزه اوقات فراغت کودکان و نوجوانان به بلوغ جدیدی دست یابیم.
عکس: طاهره بابایی
تدوین: حامد عبدلی
