«عدل» روح دینداری و «عدالت» جان معرفت دینی + فیلم
سید حمید خویی در قسمت نخست درس‌گفتار «عدالت‌نامه» گفت: سخن از عدل و عدالت در منظومه معارف دینی و به طور خاص عدالت در نگاه حضرت امیرالمؤمنین علی‌ابن ابی‌طالب(ع) است. بدون کمترین اغراق باید عدل را روح دینداری و عدالت را جان معرفت دینی دانست.
عدل و عدالت از بنیادی‌ترین و برجسته‌ترین مفاهیم در منظومه معرفتی دین اسلام است که جایگاهی محوری در تمام ابعاد اعتقادی، فقهی و اخلاقی دارد. عدالت نه تنها به عنوان یک فضیلت اخلاقی والا مورد تأکید است بلکه روح حاکم بر همه تعالیم دینی و اجتماعی شمرده می‌شود.
نگاه حضرت علی(ع) به عنوان مظهر عدل و پیشوای عدالت‌محور، تجلی عینی این مفهوم است. آن حضرت نه تنها در گفتار بلکه در کردار و سیره عملی خود، عدالت را محور حکومت و قوام جامعه می‌دانستند. عدالت در اندیشه علوی صرفاً یک آرمان اخلاقی نیست بلکه ضرورتی است که بقای جامعه انسانی به آن وابسته است از این رو فهم صحیح جایگاه عدالت در منظومه معرفتی اسلام و نقش آن در نظام اعتقادی و اجتماعی، گامی مهم در مسیر اقامه قسط و عدل در جامعه انسانی به شمار می‌رود.
خبرگزاری ایکنا به مناسبت ماه رمضان درس‌گفتاری با عنوان «عدالت‌نامه» تولید کرده است و سید حمید خویی، پژوهشگر نهج‌البلاغه در این درس‌گفتار به تبیین جایگاه عدالت در معارف دین و نگاه امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازد.
در ادامه فیلم و متن قسمت نخست این درس‌گفتار با عنوان «عدل، روح دینداری و عدالت، جان معرفت دینی» پیش روی شماست.
سخن از عدل و عدالت در منظومه معارف دینی و به طور خاص عدالت در نگاه حضرت مولانا امیرالمؤمنین علی‌ابن ابی‌طالب(ع) است. بدون کمترین اغراق باید عدل را روح دینداری و عدالت را جان معرفت دینی دانست. عدالت همچون خونی است که در رگ دین جاری است صرف‌نظر از اینکه از منظر انسانیت هم باید عدالت را محور اصلی انسانیت و فضائل اخلاقی انسانی دانست که همه آنچه که به انسان ارزش می‌دهد و او را در مقام خلیفه‌اللهی قرار می‌دهد با واسطه یا بی‌واسطه به موضوع عدالت گره می‌خورد.
اگر دین را شامل سه بخش عقاید، شرایع و اخلاق بدانیم؛ عدالت فصل مشترک و مؤثر و مسلط این هر سه وجه دین است؛ یعنی هم اصلی از اصول دین ما است؛ هم مبنایی برای استنباط فقهی در اجتهاد شیعی و هم منشأ همه فضایل اخلاقی است که دین به آن فرا می‌خواند.
در یک تعریف واقع‌گرایانه و کارکردی می‌توان گفت که دین یک ورودی و یک خروجی دارد؛ ورودی دین عقاید با محوریت امامت است و خروجی دین اخلاق با محوریت عدالت است. امامت و عدالت دو اصل از اصول پنجگانه دین ما هستند که پیروان مکتب اهل‌بیت(ع) را از پیروان دیگر مذاهب اسلامی متمایز می‌کند.
عدالت و امامت در هندسه اعتقادی شیعه در کنار سه اصل توحید، نبوت و معاد، پنج اصل دین را تشکیل می‌دهند و وجه تلاقی و اشتراک مفاهیم امامت و عدالت را در ائمه اطهار(ع) می‌بینیم که امامت عدل و پیشوایان داد و دادگری هستند چنانچه در یکی از سلام‌هایی که به امام عصر(عج) می‌کنیم ایشان را «عدل منتظر» می‌خوانیم «السلام العدل المنتظر» و همه می‌دانیم که اصلی‌ترین محور نهضت مهدوی و حکومت جهانی امام عصر(عج) اقامه عدل به عنوان مکانیسم تمام کنند و کامل کننده راه همه انبیای است؛ «یملأ الله به الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا».
مهم‌ترین کاری که امام عصر(عج) خواهند کرد پرکردن جهان از عدل و داد است. جهانی که پیش از عصر ظهور پر از ظلم و جور خواهد شد و لذا عدل از یک طرف مفهوم غالب فراگیر اخلاقی است و از طرفی مبانی استنباط شرعی است و از سوی دیگر اصلی از اصول دین ما است؛ البته به دریغ و درد باید اعتراف کرد که ما در گذر زمان برای شانه‌خالی کردن از مسئولیت اقامه عدل، در بیان اصل عدل به عنوان اصلی از اصول دین، همه بار عدل را بر دوش حضرت پروردگار انداختیم و غالباً در ذهن ما اینگونه جا افتاده است که وقتی از عدل به عنوان اصلی از اصول دین سخن می‌گوییم منظور عدل خدا است و ثابت کردن اینکه خداوند ظلم نمی‌کند و شرور از خدا نشئت نمی‌گیرد... در حالی که عدل به عنوان یک اصل مهم زیربنایی و محوری در عقاید، شرایع و اخلاقیات دینی هم به این معنا است که حضرت پروردگار عادل است و هم به این معنا است که من به عنوان بنده خدا مکلف و موظف به اقامه عدل و حرکت بر مدار عدالت هستم.
انتهای پیام