زندگی مسالمت‌آمیز و تحقق عدالت از مصادیق صلح است

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم افتتاحیه ششمین همایش بین‌المللی «صلح و حل منازعه»، امروز، دوشنبه پنجم خرداد، در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

 

حسین سیمایی صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در این مراسم با بیان اینکه در عصری که زندگی می‌کنیم صلح یک حق است، گفت: برخورداری از صلح یکی از حقوق بنیادی بشر است. صلح صرفاً به معنای عدم جنگ نیست بلکه به معنای زندگی مسالمت‌آمیز در همه سطوح و تحقق حق و عدالت است.  

 

وی با اشاره به اینکه عوامل مختلفی صلح بشریت را تهدید می‌کنند گفت: سؤالی که من دارم این است که آیا جنگ مذهبی مشروع است یا نیست؟ جنگ برای تحمیل عقیده و حق جایز است؟ این موضوع انتزاعی نیست و بشر صدها جنگ مذهبی را در طول تاریخ تجربه کرده است. اندیشمندی بیان می‌کرد گاهی صلح را باید از راه جنگ به دست بیاوریم و مشروعیت را باید از طریق خون‌ریزی اقامه کنیم؛ بنابراین سؤالی که پیش می‌آید این است که آیا جنگ برای مذهب روا است؟ 

 

وزیر علوم اظهار کرد: بر اساس نقل‌های معروف پاسخ به این سؤالات مثبت است و از جنگ‌های مذهبی به عنوان  «جهاد ابتدایی» یاد می‌شود. بر اساس این قرائت می‌توان غیرمسلمانان را در هم کوبید تا کفار از بین بروند یا به اسلام روی بیاورند و اهل کتاب نیز باید جزیه بدهند. این نظر چالش‌های فراوانی را در میان اندیشمندان اسلامی ایجاد کرد که به دو مورد اشاره می‌کنم؛ نخست اینکه گفتمان حقوق بشر، گفتمان قدرتمندی است. اندیشمندان اسلامی نمی‌توانستند در مقابل این گفتمان ساکت بمانند و از طرفی این قرائت با برخی از آموزه‌‌های اسلامی قرابت دارد مثل آزادی اندیشه که در آیاتی مثل؛ «لَا إِکرَاهَ فِی الدِّینِ».

 

سیمایی صراف ادامه داد: این مواجهه نواندیشان را به فکر واداشت و علامه طباطبایی یکی از بزرگترین اندیشمندانی بود که در مقابل این قرائت، مطرح کرد که جنگ برای گسترش عقیده جایز نیست اما در ابتدا قائل بودند که باید موانع رسیدن به توحید را برداشت زیرا توحید یک حق بشری است. مرحوم شهید مطهری هم بر همین نظر معتقد بود و در کتاب‌ها و سخنرانی‌های مختلف نظرات ایشان وجود دارد اما واقع این است که این حرف هم با مخالفت مواجه شد. بعضی معتقدند که علامه طباطبایی از این نظریه هم عدول کردند و جهاد و جنگ برای رسیدن به توحید را هم توصیه نمی‌کردند. 

 

وی تصریح کرد: اندیشمندان معاصر ما به این نتیجه رسیدند که در منابع دینی هیچ مجوزی برای جنگ یا شروع به جنگ و تحمیل عقیده وجود ندارد. شاید درباره هیچ موضوع فقهی به اندازه جهاد در قرآن آیه نداریم و این اندیشه ورزیده‌ای را می‌طلبد که میان همه این آیات جمع‌بندی کند تا مجموعه آیات شریفه‌ای که توصیه به جنگ و شروع جنگ ندارد بیان شود.  

 

سیمایی با بیان اینکه برخی در داخل با توسل به آیاتی از قرآن جنگ را ترویج کردند اظهار کرد: نظریه «جهاد ابتدایی» قرن‌ها سکه رایج بود و بعضی از متفکرین گفته‌اند که زمینه‌های اجتماعی در رواج این قرائت بسیار مؤثر است؛ به اعتقاد این متفکران، خلفا اقدام به کشورگشایی کردند و متفکران اسلامی برای تئوریزه کردن این اقدام تلاش کردند زیرا در قرآن تفکیک جهاد ابتدایی نداریم.

 

وی ادامه داد: شیعه روی خوشی با کشورگشایی ندارد اما فقهای ما هم در بخش «جهاد ابتدایی» اندیشه‌ای که در بین اهل سنت وجود داشته است را بیان کرده‌اند و بیشتر آراء و اقوال تابع ادله‌ نیستند و تابع زمینه‌ها هستند. برخی از این اقوال در پی موجه داشتن اقدامات انجام شده تاریخ است. «جهاد ابتدایی» از نظر فقه امامیه فقط در صورت حکم و اذن امام جایز است. 

 

وزیر علوم اظهار کرد: در قانون اساسی ایران در بحث رعایت حقوق اقلیت‌ها با اشاره به آیه «لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ» به این موضوع توجه شده است که خداوند فرموده از قتل و دشمنی با افرادی که در دین با ما دشمنی ندارند نهی کرده است و گفته که با آنها باید با عدالت و انصاف رفتار کنیم. صلح در ادبیات امروز فقط عدم جنگ نیست بلکه زندگی مسالمت‌آمیز در پرتو حق و عدالت است؛ این آیه قرآن فرموده است که با غیرمسلمانی که با ما نجنگیده و ما را آواره نکرده است باید احسان کرد. باید توجه کرد که احسان وقتی است که بالاتر از آنچه حق است بدهیم.

 

وی در پایان تأکید کرد:‌ ما برای گسترش صلح نیازمند آموزش و فرهنگ‌سازی هستیم. مفهوم امنیت در کنار صلح وجود دارد و کشورها بدون همکاری با هم نمی‌توانند امنیت را ایجاد کنند. امیدواریم همه ملت‌ها و انسان‌ها بیش از پیش همبسته شوند و برای صلح تلاش کنند و تا بر رژیم سفاک و خونخوار صهیونیست غلبه کنند و اقدام قاطع و مؤثری انجام دهند.