درک امامت؛ شرط ورود به دژ توحید و راه رسیدن به معرفت الله
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه امام به عنوان ولی خدا شرط ورود به دژ توحید و راه رسیدن به معرفت الله است، گفت: ائمه معصومین(ع) راه رسیدن به هویت غنی و اصیل اسلامی و انسانی هستند و اگر بخواهیم این هویت را در جوامع مختلف احیا کنیم باید نسبت به امر امامت توجه ویژه و دقیقی داشته باشیم.
یکی از موضوعات مهمی که باید در رابطه با واقعه غدیر بدان پرداخت، بحث احیای امر غدیر در جامعه اسلامی است. امروزه با توجه به تبلیغات گسترده‌ای که برای به انحراف کشیدن نسل نوجوان و جوان جامعه می‌شود، احیای امر غدیر به عنوان تنها راه نجات بشریت و مسیر اصلی دستیابی به سعادت و کمال دنیوی و اخروی امری بسیار ضروری است. لذا باید با استفاده از ظرفیت‌های مختلف دست به کار شده و زمینه را برای آشنایی هرچه بیشتر نسل‌های مختلف جامعه اسلامی با حقایق غدیر فراهم کرد.
آنچه غدیر را به اساس اعتقادات شیعه تبدیل کرده، فقط یک رویداد تاریخی نیست، بلکه سند زنده‌ای است که پیوند ناگسستنی توحید، نبوت و امامت را فریاد می‌زند. غدیر مهمترین رخداد اسلام است که از طریق آن ولایت ائمه معصومین(ع) از سوی پیامبر(ص) اعلام شد تا راه و صراط مستقیم تا قیام قیامت برای مسلمانان مشخص شود.
حجت‌الاسلام علی روشن، استاد حوزه علمیه با نگاهی تحلیلی به واقعه غدیر، به تبیین اهمیت و ضرورت احیای امر غدیر در جامعه اسلامی برای مخاطبان ایکنا پرداخته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ غدیر چه پیام‌هایی برای انسجام جامعه مسلمین دارد؟
باید بدانیم که اساس امامت برای انسجام جامعه اسلامی است. روایت بسیار زیبا و مفصل و جامعی از امام رضا(ع) در معرفی و تبیین امامت بیان شده که در یکی از فرازهای این روایت آمده است: «إنّ الإمامةَ زِمامُ الدِّينِ و نِظامُ المُسلِمينَ؛ امامت موجب نظام‌مندسازی و انسجام جامعه مسلمین می‌شود». همچنین در زیارت جامعه کبیره نیز این‌گونه آمده است: «بموالاتکم ائتلفت الفرقة؛ با ولایت اهل بیت(ع) جدایی‌ها به اتحاد و انسجام تبدیل می‌شود». در دعای ندبه نیز در رابطه با امام زمان(عج) این‌گونه آمده است: «وَ حَبْلَ اللَّهِ الْمَتینَ» این بدان معناست که امام و ولایت باعث انسجام اجتماعی و انسجام میان رابطه خداوند متعال با انسان‌ها می‌شود.
علت اینکه امام و ولایت باعث انسجام جامعه اسلامی می‌شود این است که امام خلیقة‌الله بوده و انسان‌ها را به سمت سرچشمه هستی دعوت می‌کند. خداوند متعال نیز در قرآن کریم این‌گونه فرموده است: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا و همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده نشويد». امام و ولی زمان به دلیل اینکه انسان‌ها را به سمت عبودیت خداوند متعال دعوت کرده و راه و مسیر اصلی عبادت خداوند است، مهمترین محور انسجام جامعه مسلمین نیز محسوب می‌شود.
ایکنا ـ در شرایط کنونی جامعه اسلامی، چه نیازی به تجدید تبلیغات درباره غدیر وجود دارد؟
تبلیغ غدیر امر بسیار مهمی است؛ چراکه سفارش قرآن کریم است. پیامبر اسلام(ص) مهمترین و بالاترین و بلندمرتبه‌ترین پیامبر الهی هستند. ایشان پس از 23 سال رسالت خویش در روز حجة‌الوداع از سوی خداوند متعال مأمور به ابلاغ امامت به مردم شدند. خداوند متعال در آخرین حجی که پیامبر(ص) به جای آوردند به ایشان فرمودند: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ؛ اى پيامبر آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ابلاغ كن و اگر نكنى پيامش را نرساندهاى». لذا این نکته یادآور آن است که امر امامت آن‌چنان مهم بوده است که رسالت پیامبر(ص) به تبلیغ آن بستگی داشته است.
هنگامی که پیامبر(ص) خطبه غدیر را برای مسلمانان حضار در غدیرخم بیان کردند، به همه ایشان فرمودند که تک‌تک شما نیز باید این سخنان را به گوش کسانی که در غدیرخم نبوده‌اند، برسانید. پیامبر(ص) در ادامه تأکید می‌کنند که این پیام الهی باید از پدران به فرزرندان و نسل به نسل تا روز قیامت منتقل شود. بنابراین، تبلیغ امر ولایت و امامت، امری است که خداوند متعال و پیامبر(ص) از مسلمانان خواسته‌اند. لذا یکی از مهمترین وظایف جامعه اسلامی نیز دعوت و تبلیغ امامت است؛ چراکه دعوت به امر امامت و ولایت، در حقیقت دعوت به عبودیت و توحید الهی است.
ایکنا ـ غدیر چه آموزه‌هایی برای زندگی اجتماعی امروز مسلمانان دارد؟
امام رضا(ع) در روایتی فرمودند: «اَلْاِمَامُ اَلْاَنِیسُ الرَّفِیقُ وَ الْوَالِدُ الشَّفِیقُ وَ الْاَخُ الشَّقِیقُ والامُّ البّرة بالولد الصغیر؛ امام برای انسان مونسی دلسوز، پدری مهربان، برادری همدل و مانند مادری مهربان نسبت به طفل کوچک خود است». امام محور اصلی محبت در عالم هستی است؛ چراکه خداوند متعال سرچشمه محبت است. کسانی که امامت را قبول داشته و از پیروان و شیعیان ائمه معصومین(ع) هستند نیز باید منبع و سرچشمه محبت، دوستی و ایجاد رفاقت در اجتماع باشد.
البته این موضوع فقط مختص شیعیان و محبان امیرالمؤمنین(ع) نیست؛ چراکه حضرت امیر(ع) طی سخنانی در نهج‌البلاغه خطاب به مالک اشتر فرمودند: «فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ؛ إِمَّا أَخٌ لَكَ فِي الدِّينِ وَ إِمَّا نَظِيرٌ لَكَ فِي الْخَلْقِ؛ مردم دو دسته هستند؛ یا برادر دینی تو هستند یا همانند تو انسان هستند». بنابراین، طبق فرموده امام علی(ع) در هر دو صورت باید به تمامی مردم محبت کرده و در برابر ایشان متواضع بود.
ایکنا ـ چه روش‌هایی برای تبلیغ و ترویج مفاهیم غدیر در بین نوجوانان و جوانان پیشنهاد می‌دهید؟
نوجوانان و جوانان ذهن و قلب بسیار آماده‌ای دارند. نوجوانی یک فرصت است و علما، اهالی رسانه و متصدیان فرهنگی جامعه باید از این فرصت به خوبی استفاده کنند. مبلغان امر دین و مروجان مفاهیم غدیر باید پیام خود را به صورت شیرین و شیوا برای نوجوانان بیان کنند یعنی پیام ایشان باید به صورت روان و دلنشین به نسل جوان جامعه منتقل شود. نکته مهمی که وجود دارد این است که اگر بخواهیم نوجوانان و جوانان به امر غدیر و امامت اهتمام تام داشته باشند، نباید برای تبلیغ در میان ایشان فقط به روز غدیر و دهه امامت و ولایت اکتفا کنیم، بلکه تبلیغ غدیر باید در تمامی طول سال جریان داشته باشد. در این زمینه باید زمینه‌ای فراهم شود تا آیات و روایات مربوط به امامت و ولایت و فضایل اهل بیت(ع) و حضرت امیر(ع) در طول سال به گوش نسل جوان جامعه برسد.
نکته دیگر اینکه امروز شرایط اجتماعی به گونه‌ای است که نوجوانان تمایل زیادی برای اثرگذاری در جامعه داشته و علاقه زیادی به نقش‌آفرینی در میان مردم دارند. به همین دلیل باید از این روحیه اجتماعی نسل جوان به خوبی استفاده کنیم. طراحان فرهنگی باید به این نکته دقت داشته باشند که می‌توانند این دغدغه جوانان را به سمت احیای امر اهل بیت(ع) سوق دهند. برای مثال مواردی مانند قرائت قرآن، مداحی، نقالی‌های مختلف و ... زمینه بسیار مناسبی برای سوق دادن دغدغه‌های جوانان به سمت اثرگذاری در جامعه است. هنرهای معنوی و فاخر نیز از جمله مواردی هستند که می‌توان از آن برای انتقال فرهنگ ولایت و امامت به جوانان بهره‌گیری کرد. بنابراین، باید زمینه‌ای فراهم شود تا دغدغه اجتماعی نوجوانان و جوانان به سمت قالب‌های ترویج دین، معنویت و اهل بیت(ع) هدایت شود.
ایکنا ـ چگونه می‌توان از ظرفیت رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای آگاهی‌بخشی نسبت به مفاهیم غدیر استفاده کرد؟
فضای مجازی و رسانه‌ها امروز به بخش مهمی از زندگی انسان‌ها تبدیل شده و جایگاه بسیار مهمی در زندگی مردم دارند. لذا می‌توان از این ظرفیت برای گسترش و تبیین پیام غدیر استفاده کرد. ظرفیت فضای مجازی و رسانه‌های مختلف می‌تواند کمک شایانی برای بکارگیری قالب‌های مختلف جهت انتقال پیام غدیر باشد. بنابراین، باید از این ظرفیت به خوبی استفاده کرده و مفهوم غدیر را به درستی برای جامعه تبیین کنیم. البته در تبیین مفهوم غدیر از طریق فضای مجازی و رسانه نکته مهم این است که باید مراقب باشیم به دلیل اقتضائات رسانه و فضای مجازی، اصل پیام غدیر مخدوش نشود. گاهی اوقات برخی به دلیل اینکه پیام ایشان بازدید بالاتری داشته باشد، از ترفندهایی استفاده می‌کنند که ممکن است اصل پیام معنوی غدیر را مخدوش کند.
نکته بعدی اینکه فضای مجازی و رسانه بسیار مهم است اما هیچ‌گاه نباید جایگزین ارتباط رودررو و چهره به چهره انسان‌ها با یکدیگر شود. این بدان معناست که هیچ‌گاه نباید فضای مجازی را به عنوان جایگزینی برای ارتباط مستقیم با یکدیگر درنظر گرفت، بلکه این فضا باید در جایگاه خود بوده و کمک کند تا ارتباط حقیقی بین انسان‌ها بهتر شکل گیرد. دلیل این مسئله نیز این است که پیام‌های معنوی از طریق ارتباط رو در رو و تعامل منتقل می‌شود و صرف گفت و شنود در فضای مجازی و رسانه نمی‌توان نسبت به انتقال پیام‌های معنوی تأثیرگذار اقدام کرد.
نکته بعدی اینکه فضای مجازی اقتضای امروز جامعه است. هر یک از پیامبران الهی(ع) معجزات ویژه خود را داشتند و در روایات آمده است که معجزه هر یک از پیامبران به دلیل اقتضائات روز و زمان زندگی ایشان بوده است. لذا ابزار رسانه‌ای پیامبران نیز به دلیل اقتضائات روز متفاوت بوده است. بنابراین، در حوزه انتقال فرهنگ امامت و غدیر به نسل‌های مختلف جامعه نیز باید به اقتضائات رسانه‌ای روز توجه ویژه داشت و از فضاهای رسانه‌ای و مجازی که امروز در دنیا ایجاد شده، به خوبی استفاده کرد.
ایکنا ـ چگونه می‌توان مناسبت غدیر را به فرصتی برای تقویت هویت اسلامی در جامعه تبدیل کرد؟
اصل هویت انسانی همان فطرت خدادای است که خداوند متعال در نهاد تک‌تک انسا‌ها قرار داده است. همچنین، اساس اندیشه و هویت اسلامی و انسانی بر محوریت خداباوری قرار دارد. خداوند متعال نیز امام را به عنوان یگانه شخصی که می‌تواند انسان‌ها را به سمت او دعوت کند برگزیده است، یعنی امام تنها کسی است که پس از پیامبر(ص) چنین اجازه‌ای از سوی خداوند متعال دارد و این شأن و جایگاه در انحصار امام است. لذا راه معرفت خداوند و به دست آوردن هویت اصیل انسانی و اسلامی از طریق امام می‌گذرد. امام رضا(ع) در حدیث سلسة‌الذهب فرمودند: «كَلِمَةُ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ حِصْني فَمَنْ دَخَلَ حِصْني اَمِنَ مِنْ عَذابي، بشروطها و انا من شروطها؛ کلمه لا اله الا اللّه حصار من است و هر کس وارد حصار من شود از عذابم در امان است، اما این شرط‌هایی دارد و من از شرط‌های آن هستم». این بدان معناست که امام به عنوان ولی خدا شرط ورود به دژ توحید و راه رسیدن به معرفت الله است. امام راه رسیدن به هویت غنی و اصیل اسلامی و انسانی است و اگر بخواهیم هویت اصیل انسانی و اسلامی را در جوامع مختلف احیا کنیم باید نسبت به امر امامت توجه ویژه و دقیقی داشته باشیم.
امروز انسان‌ها هویت خود را معمولا یا به نسب خانوادگی و یا به شغل و موقعیت اجتماعی می‌شناسند، اما در قرآن کریم آمده است که در روز قیامت مال و ثروت، جایگاه اجتماعی و حتی فرزندان هیچ منفعتی برای صاحبان و والدین خود ندارند. در جای دیگری از قرآن کریم آمده است که روز قیامت، روزی است که انسان حتی از پدر و مادر، برادر، خواهر، همسران و فرزندان خود فرار می‌کند. اما خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است که در روز قیامت هویت انسان‌ها براساس امام خود چه حق و چه باطل شناخته می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد هویتی که براساس تبعیت از امام شکل می‌گیرد، تا قیام قیامت ماندگار بوده و برچسبی است که تا قیام قیامت بر پیشانی تمام انسان‌ها باقی خواهد ماند.
ایکنا ـ غدیر چه درس‌های عرفانی و اخلاقی برای فرد و جامعه دارد؟
اخلاق حقیقی الهی نزد پیامبر(ص) و امام قرار دارد. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: «وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ؛ و راستى كه تو را خويى والاست». این بدان معناست که هر چه فضائل اخلاقی در دنیا وجود دارد، به صورت یکجا در پیامبر(ص) جمع شده است. طبق یکی از روایات خداوند متعال به پیامبر(ص) می‌فرماید، زمانی که خداوند پیامبر خود را با ادب الهی تأدیب کرد و این تأدیب به نهایت خود رسید، در آن زمان بود که خداوند پیامبر(ص) را به رسالت برگزید. اینجا بود که خداوند متعال به انسان‌ها امر کرد که از آنچه پیامبر به شما عرضه می‌کند، پیروی کنید و هرچه را اکه از آن اعراض می‌کند، از آن دوری کنید.
لذا اساس رسالت بر پایه اخلاق و تأدیب الهی قرار دارد که این تأدیب نیز بر روی زمین نزد پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) است. بنابراین، تمام اخلاق و عرفان نیز در تبعیت از رسول(ص) و امام(ع) خلاصه می‌شود و کسی که قصد دارد به قله‌های اخلاقی و عرفانی برسد، باید از مسیر تبعیت از رسول(ص) و امام(ع) بگذرد؛ چراکه این پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) هستند که بر بلندای اخلاقی و عرفانی قرار دارند.
ایکنا ـ در کشورهای غیر اسلامی یا جوامعی که شیعیان در آن‌ها در اقلیت هستند، چگونه می‌توان مفاهیم غدیر را تبلیغ کرد؟
بنده چون در امر تبلیغ فعالیت می‌کنم، سفرهای مختلفی به برخی از کشورهای دنیا داشته و با گروه‌های مختلفی همچون مسیحیان و ... گفت‌وگوهای بین ادیانی فراوانی داشته‌ام. خداوند متعال در قرآن کریم خطاب به تمامی ادیان توحیدی فرموده است که حول کلمه «الله» جمع شوند. لذا همگان باید بر روی این موضوع توافق کنند که به جز خداوند متعال، سراغ دیگری نروند. باید بدانیم که طبق آیات و روایات، محور عبودیت خداوند متعال نیز تبعیت از رسول(ص) و امام(ع) است و کسانی که قصد عبادت خداوند را دارند نیز باید از طریق امامت و ولایت حرکت کنند.
بحث امامت و ولایت می‌تواند جایگاه بسیار بالایی در مناسبات فرهنگی و گفت‌وگوهای بین ادیانی و مذهبی داشته باشد. امام محور این تعاملات است و یکی از شعبه‌های ویژه حوزه امامت و ولایت نیز مهدویت است. شیعیان جهان معتقد هستند که وقتی امام زمان(عج) ظهور می‌کنند، حضرت عیسی(ع) نیز همراه با ایشان خواهند بود. این موضوع نشان می‌دهد که جامعه شیعه و جوامع غیر شیعه می‌توانند در رابطه با موضوع مهدویت تعاملات فراوانی داشته باشند. بنابراین، امروز می‌توان موضوع غدیر را از زوایه مهدویت در تمامی دنیا ترویج کرد. جوامع مختلف اشتیاق زیادی به بحث‌های آخرالزمانی با ادیان و مذاهب مختلف به ویژه شیعیان دارند و باید از این فرصت برای تبیین موضوع غدیر و مهدویت بهره‌گیری کرد.
