تحقق مردم‌سالاری دینی مستلزم حضور فعال مردم است
عضو حقوقدان شورای نگهبان و سخنگوی این شورا با اشاره به مبانی دینی مشارکت مردم در حکومت اسلامی گفت: مردم‌سالاری دینی بدون حضور فعال مردم محقق نمی‌شود و این مشارکت، مسئولیتی اجتماعی و جلوه‌ای از وظیفه امر به معروف و نهی از منکر است.
به گزارش ایکنا، چهل‌ودومین پیش‌نشست «همایش بین‌المللی حقوق ملت و آزادی‌های مشروع در منظومه فکری حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدظله‌العالی)» با موضوع «نسبت حقوق ملت و آزادی‌های مشروع با افزایش مشارکت سیاسی مردم در منظومه فکری مقام معظم رهبری» صبح امروز با همکاری پژوهشکده شورای نگهبان و مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
در این نشست، هادی طحان‌نظیف، عضو حقوقدان شورای نگهبان و سخنگوی این شورا با بیان اینکه دیدگاه‌های مختلفی درباره حضور مردم در حکمرانی اسلامی وجود دارد، اظهار کرد: برخی اساساً نقش مردم را در نظام اسلامی انکار می‌کنند و برخی دیگر، برای دین، در عرصه حکمرانی، نقشی قائل نیستند. این در حالی است که در نظام مردم‌سالاری دینی برخاسته از انقلاب اسلامی، هم مردم نقش دارند و هم احکام و موازین شرعی مبنای عمل‌اند. این ترکیب مبارک را رهبران ما، به‌ویژه مقام معظم رهبری، چه در عرصه عمل و چه در مبانی نظری، به‌خوبی تبیین کرده‌اند.
ولایت مسلمین نسبت به یکدیگر در مردم‌سالاری دینی
وی ادامه داد: مشارکت سیاسی یکی از شاخه‌های مهم این موضوع است. در نظریه مردم‌سالاری دینی، مردم مسئولیت دارند؛ مسئولیتی که نه‌تنها متوجه خودشان است، بلکه سرنوشت کل جامعه به آن گره خورده است. از این منظر، می‌توان این نقش را نوعی مسئولیت اجتماعی دانست که همه افراد نسبت به یکدیگر در قبال اداره اجتماع و امور اجتماعی بر عهده دارند.
طحان‌نظیف تصریح کرد: این نقش‌آفرینی، یک نقش اجتماعی کلان محسوب می‌شود. حتی در کلام بزرگان دین نیز به «ولایت مسلمین نسبت به یکدیگر» اشاره شده که نشان‌دهنده اهمیت جایگاه مردم در جامعه اسلامی است. در چنین نگرشی، مردم باید در میدان باشند و نسبت به مسائل بی‌تفاوت نمانند.
تأکید رهبر معظم انقلاب بر مشارکت مردم در اداره جامعه
وی افزود: دلیل دیگر اهمیت نقش مردم، تأکید رهبر معظم انقلاب بر مشارکت آن‌ها در اداره جامعه است. ایشان «مشورت دادن به حاکم اسلامی» را نه‌تنها جایز، بلکه تکلیف مردم می‌دانند. این نگاه، هم در مبانی سیاسی حضرت امام خمینی(ره) وجود دارد و هم در بیانات مکرر رهبر معظم انقلاب. اساساً حکومت اسلامی بدون حضور مردم معنا ندارد و در منظومه فکری ایشان، چنین حکومتی قابل تصور نیست.
عضو حقوقدان شورای نگهبان اظهار کرد: مشارکت مردم جلوه‌ای از فریضه امر به معروف است. حضور فعال مردم، حکومت عدل و حق را محقق می‌کند، شعائر اسلامی را زنده نگه می‌دارد، به اعتلای کشور منجر می‌شود، رونق اقتصادی ایجاد می‌کند، سلامت اجتماعی را تأمین می‌کند، عدالت قضایی برقرار می‌سازد و اقتدار ملی را تضمین می‌کند. این مشارکت، مجاهدتی خودجوش و مردمی است.
وی اضافه کرد: عدم مشارکت، جلوه‌ای از منکر است؛ چرا که به‌صورت سلبی، موجب تضعیف نظام، کاهش سلامت اجتماعی، فروپاشی فرهنگی و تضعیف اقتصاد می‌شود. بنابراین، مشارکت مردم موضوعی کاملاً جدی، ضروری و بنیادین است.
پشتوانه مردمی؛ لازمه تحقق حکومت دینی
طحان‌نظیف گفت: در اندیشه رهبر انقلاب، حکومت اسلامی بدون پشتوانه مردمی ممکن نیست. هیچ حکومتی بدون همراهی مردم قادر به تداوم حیات نیست و جمهوری اسلامی نیز از این قاعده مستثنا نیست. تحقق عینی حکومت اسلامی، به اراده و خواست مردم وابسته است.
وی در این زمینه به حکومت امیرالمؤمنین(ع) اشاره کرد و گفت: حتی اگر ولی و خلیفه مشروع الهی مانند امیرالمؤمنین(ع) باشد، تا زمانی که مردم همراهی نکنند، امکان تحقق حکومت وجود ندارد. ایشان نیز ۲۵ سال خانه‌نشین شدند تا شرایط برای تشکیل حکومت فراهم شود. حکومت جمهوری اسلامی نیز از همین قاعده پیروی می‌کند.
سخنگوی شورای نگهبان افزود: یکی از مبانی دیگر در کلام رهبر انقلاب، این است که اگر مؤمنان به پیامبر کمک نمی‌کردند، نه‌تنها انقلاب پیامبر(ص) محقق نمی‌شد، بلکه حکومت اسلامی هم امکان استقرار نداشت. بنابراین، مشارکت مردم نه‌تنها وظیفه که عامل تحقق اهداف دین و انقلاب است.
وی ادامه داد: از دیگر مبانی، کرامت و ارزشمندی ذاتی انسان است. در قانون اساسی نیز به کرامت انسان تصریح شده و همین کرامت اقتضا می‌کند مردم در میدان باشند و در اداره امور مشارکت کنند. نکات فراوانی در این‌باره وجود دارد که به‌دلیل محدودیت زمان، صرفاً سرفصل‌ها را مطرح کردم.
باور به مردم، باور بنیادی نظام اسلامی
طحان‌نظیف اظهار کرد: باور به مردم، باور بنیادی نظام اسلامی است. با همه استعدادها و تشخیص‌هایی که مردم دارند، نگاه جمهوری اسلامی نسبت به آن‌ها، نگاهی سرمایه‌محور است. من با اطمینان عرض می‌کنم که در جمهوری اسلامی ایران، هیچ مسئولی به‌اندازه رهبر معظم انقلاب بر مشارکت مردم، به‌ویژه در انتخابات، تأکید نکرده است.
وی ادامه داد: در انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۴۰۲، مقام معظم رهبری حدود ۱۰ ماه پیش از برگزاری انتخابات، در دیدار نوروزی خود، چهار راهبرد مهم «رقابت، مشارکت، امنیت و سلامت» را مطرح فرمودند که همین راهبردها، سرلوحه عملکرد دست‌اندرکاران انتخابات قرار گرفت.
سخنگوی شورای نگهبان یادآور شد: این راهبردها با یکدیگر هم‌افزایی دارند؛ رقابت بیشتر، منجر به مشارکت بیشتر می‌شود و هریک از این راهبردها، اثرات و پیامدهای خاص خود را دارند. البته سیاست‌های کلی انتخابات نیز در همین چارچوب قابل بررسی‌اند.
وی گفت: سیاست‌های کلی انتخابات در ۲۴ مهرماه سال ۱۳۹۵ ابلاغ شد، یعنی حدود ۹ سال پیش. اگرچه اقدامات خوبی در این مدت انجام شده اما با سطح مورد انتظار و شأن سیاست‌های کلی نظام، فاصله داریم. این سیاست‌ها حاصل یک کار دقیق کارشناسی است و با اطلاع عرض می‌کنم که جمع‌بندی نهایی آن‌ها با نظر مستقیم مقام معظم رهبری انجام شده است.
طحان‌نظیف افزود: برخی از موضوعات مورد اختلاف میان دستگاه‌ها توسط رهبر انقلاب حل‌وفصل شد و سیاست‌های نهایی، توسط ایشان ابلاغ شد. اگرچه موضوع نشست امروز سیاست‌های کلی انتخابات نبود اما ارتباط عمیقی با بحث مشارکت سیاسی دارد. اگر با این نگاه به سیاست‌ها بنگریم، درمی‌یابیم که هنوز اقدامات بیشتری باید انجام شود.
وی گفت: موضوعات مختلفی بر مشارکت مردم تأثیرگذارند؛ حتی تبلیغات انتخاباتی که در ظاهر ممکن است مرتبط نباشد، می‌تواند تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر مشارکت داشته باشد. تبلیغات اگر هدفمند باشد، آگاهی‌بخش است و موجب افزایش مشارکت می‌شود اما اگر به تخریب و فضای منفی تبدیل شود، منجر به کناره‌گیری داوطلبان و بی‌انگیزگی مردم خواهد شد.
طحان‌نظیف در پایان تأکید کرد: اگر بخواهیم نگاهی جامع به مشارکت سیاسی داشته باشیم، باید همه عوامل مستقیم و غیرمستقیم مؤثر در این موضوع را بررسی کنیم و نسبت به آن‌ها برنامه‌ریزی دقیق داشته باشیم.
گزارش از سعید امینی
انتهای پیام
