حکم شرعی معاملات فیوچرز یا معاملات آتی

به گزارش ایکنا، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری leader.ir در نظر دارد تا به سؤالات پرتکرار و پرکاربرد کاربران در حوزه استفتائات را به صورت چندرسانه‌ای منتشر کند.

در  قسمت سی و هفتم، حجت‌الاسلام و المسلمین رضایی موضوع زیر را مطابق با فتاوی حضرت‌ آیت‌الله خامنه‌ای تبیین و تشریح می‌کند.

حکم شرعی معامله بر سر پیش‌بینی نوسان ارزش دارایی‌ها و کسب سود از طریق آن چیست؟

متن پاسخ به این استفتا به شرح ذیل است:

الحمدالله رب العالمین و صل الله علی محمد و اهل بیته الطیبین الطاهرین

سؤالی مطرح شده مبنی بر اینکه «معاملات آتی یا فیوچرز از نظر شرعی چه حکمی دارند» این معاملات به دو قسم تقسیم می‌شوند:

یک وقت صرفاً پیش‌بینی قیمت است که در اصطلاح به آن «CFD» گفته می‌شود. ما پیش‌تر در یک برنامه این نوع معاملات را توضیح دادیم.

قسم دیگر معاملات آتی یا فیوچرز این است که «تعهد به خرید در برابر تعهد به فروش» بین دو طرف امضا می‌شود. یعنی طرفین قرارداد توافق می‌کنند که مثلاً شش ماه دیگر، ۱۰۰ بشکه نفت را به قیمت امروز تحویل دهند. فروشنده متعهد می‌شود که در موعد مقرر این مقدار نفت را تحویل دهد و خریدار نیز متعهد می‌شود همان نفت را به قیمت توافق‌شده خریداری کند؛ بنابراین در لحظه امضای قرارداد، خرید و فروش واقعی صورت نگرفته، بلکه تنها یک تعهد دوطرفه ثبت می‌شود.

این نوع قرارداد بسیار رایج است، به‌ویژه در فضای مجازی، و معمولاً مورد سؤال شرعی قرار می‌گیرد. باید گفت از نظر شرعی هیچ اشکالی ندارد. حتی این تعهد‌ها پس از امضا می‌توانند دست‌به‌دست شوند و خرید و فروش گردند. برای مثال، کسی که تعهد خرید نفت به قیمت مشخصی را دارد، اگر پس از مدتی قیمت افزایش پیدا کند، می‌تواند این امتیاز را به دیگری واگذار کند؛ یا برعکس.

در پایان قرارداد، اگر طرفین به تعهد خود عمل کنند، معامله انجام شده و خریدار کالا را دریافت کرده و فروشنده وجه را دریافت می‌کند اما اگر معامله واقعی صورت نگیرد و تنها تعهد باقی بماند، کارگزاریِ واسطه - که در این میان مبلغی از طرفین دریافت کرده - وارد عمل می‌شود و ما‌به‌تفاوت قیمت‌ها را محاسبه می‌کند. در نتیجه، اگر قیمت بالا یا پایین رفته باشد، کارگزاری سود یا زیان را محاسبه کرده و به طرفی که ذی‌نفع است پرداخت می‌کند.

بنابراین، این نوع معاملات فیوچرز از نظر شرعی مورد اشکال نیست.