طبق فرموده قرآن چه زمانی باید صلح کرد

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، سلسله یادداشت‌هایی با محور بررسی جایگاه صلح در قرآن کریم نوشته و در اختیار ایکنا قرار داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم.

در آغاز شهادت مظلومانه امام حسن عسکری(ع) را تسلیت و تعزیت می‌گوییم و بدین مناسبت گفتار دیگری درباره صلح در قرآن کریم را تقدیم می‌دارم. در سوره نساء، دو آیه ۹۰، ۹۱ از ماده سلم و در وزن سَلَم به فتح سین و لام به معنای صلح آمده است.

سَلَم در آیه ۹۰ به صورت ایجابی «وَأَلْقَوْا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ» و در آیه ۹۱ به صورت سلبی (لم) «يُلْقُوا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ» آمده است، البته آیه ۹۴ این سوره نیز از همین ماده بر وزن سلام آمده است «أَلْقَىٰ إِلَيْكُمُ السَّلَامَ» که با صلح مصطلح در عرف سیاسی اندکی متفاوت است که باید در گفتار دیگری بررسی شود.

در این گفتار به بررسی و تحلیل آیه ۹۰ سوره نساء می‌پردازیم که به وجه ایجابی به پذیرش صلح اشاره دارد.

همانگونه که ملاحظه می‌کنید، آیه ۹۰ سوره نساء با استنثاء «إِلَّا الَّذِينَ» شروع می‌شود، بنابراین، آیه ۹۰ سوره نساء با آیه قبل این سوره (آیه۸۹)، پیوستگی لفظی و معنایی دارد. آیه ۹۰ با توجه به آیه قبل این سوره چنین مضمون و محتوایی دارد: کافران مى‌خواهند شما را به کیش خود دعوت کنند. شما اینها را دوست (سرپرستان) نگیرید، مگر آنكه كفار دست از كفر برداشته و به سوى اسلام هجرت كنند، پس اگر از اين كار روى گرداندند و (بر علیه شما کار کردند) آنان را هر کجا یافتید بگیرید و بکشید و از آنان یار و یاوری نگیرید.

آیه ۸۹ سپس دو گروه از میان کافران را استثنا یا مجزا می‌سازد؛ گروهی كه بين آنان و بين بعضى از اقوام كه با مسلمانان پيمان صلح دارند، پیوند و پیمانی بسته شده باشد، گروه دوم کسانی هستند كه نه ميل داشتند با مسلمانان قتال كنند و نه نيروى آن را داشتند كه با مشركين قوم خود بجنگند از این رو خود را كنار كشیدند و به مسلمانان اعلام کردند كه ما نه با شمائيم و نه علیه شما. به عبارت دیگر گروه دوم کسانی هستند که سينه‌هايشان از جنگيدن با مسلمانان و قوم خود به تنگ آمده است و هيچ ميلى به جنگ ندارند. پس هرگاه کناره گرفتند و با شما نجنگیدند و به شما پیشنهاد صلح دادند، از جنگ با آنها دست بکشید. آیه به وجه بسیار نیکویی به مومنان هشدار می‌دهد و در اسلوب تهدید به مسلمانان می‌گوید که مبادا از پیشنهاد این دو گروه به صلح، عدول کنند؛ زیرا اگر خدا مى‌خواست آنان را بر شما مسلط می‌کرد و آنها با شما پيكار مى‌كردند، پس اگر اينان از شما كناره گرفتند که نه با شما شدند و نه با دشمن شما و پیشنهاد صلح دادند، شما چنین صلحی را پذیرا باشید.

در آیه مزبور نکات مهمی درباره صلح وجود دارد که در گفتار بعد ضمن مقایسه آیه مزبور با سایر آیات صلح، نکات مورد نظر نیز ارائه می‌شود.

گفتار حاضر را با تقدیم سلامی به محضر نورانی امام عسکری اختتام می‌بخشیم: السَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا الْإِمامِ الْمُنْتَظَرِ، الظَّاهِرَةِ لِلْعاقِلِ حُجَّتُهُ، وَالثَّابِتَةِ فِي الْيَقِينِ مَعْرِفَتُهُ، الْمُحْتَجَبِ عَنْ أَعْيُنِ الظَّالِمِينَ، وَالْمُغَيَّبِ عَنْ دَوْلَةِ الْفَاسِقِينَ، وَالْمُعِيدِ رَبُّنا بِهِ الْإِسْلامَ جَدِيداً بَعْدَ الانْطِماسِ، وَالْقُرْآنَ غَضّاً بَعْدَ الانْدِرَاسِ.