تبیین حکمت و قدرت الهی و پیام آن برای مؤمن و گنهکار

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور؛ مفسر قرآن کریم، در ادامه سلسله جلسات تفسیر قرآن در حرم مطهر حضرت معصومه(س) با تسلیت شهادت حضرت زهرا(س) و گرامیداشت روز 13 آبان، با اشاره به سوره مبارکه جاثیه گفت: در این سوره و سوره بعد از آن بر دو صفت تأکید شده است. در آیه ابتدایی این سوره خداوند به دو صفت عزت و حکمت اشاره کرده است؛ عزیز یعنی قدرتی دارد که مغلوب هیچ قدرت دیگری نخواهد بود و هر چه خدا اراده کند در عالم رخ خواهد داد.

 

وی افزود: برخی تصور می‌کنند که اگر رفتاری خلاف مشیت و خواست خدا انجام دهند یعنی توانسته‌اند قدرت الهی را تضعیف کنند؛ در حالی که همان فعل نیز تحت اراده الهی است و خدا به آنان اختیار داده است. پس خدا عزیز است و انسان‌ها نمی‌توانند از دایره قدرت الهی بیرون بروند. خدا حکیم است، یعنی وقتی برنامه و دانشی را بیان کرد، امتداد حکمیانه و استواری در زندگی مردم دارد. 

 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه خدا در این سوره فرموده است؛ اگر به جهان نگاه کنید مجموعه نشانه‌هایی وجود دارد که عزت و حکمت الهی را نمایان می‌کند، افزود: به تعبیر دیگر اگر شما به تحولات آسمان و زمین مانند: حرکت سیارات و گردش شب و روز و ... بنگرید در این صورت مظاهر حکمت او را خواهید فهمید؛ زیرا این شبکه آفرینش بر اساس قوانین دقیق فعالیت خود را انجام می‌دهد و حق تخطی از این مأموریت را ندارند؛ لذا خورشید، ماه و .... سالیان سال فعال‌اند و تخطی هم نکرده‌اند.

 

بهجت‌پور اظهار کرد: اگر موجودات آفریده شده بودند اما دستگاه گوارش یا سیستم تخلیه نداشتند چه وضعی پیدا می‌شد؟ لذا فرمود: به کیفیت گسترش موجودات بنگرید و ببینید جلوه‌ای از عزت و حکمت ما ندارد؟ اگر دنبال نشانه خدا هستید به خلفت خودتان و آفرینش بنگرید؛ میلیاردها انسان در گذر زمان و در سطح زمین از نطفه آدم و حوا خلق شدند، غذا و پوشاک همه آنان را خدا تأمین کرده است.  

 

وی اضافه کرد: همین مسئله اختلاف شب و روز نیز از جمله نشانه‌های عزت و حکمت الهی است؛ مثلا همه انسان‌ها هم جمع شوند که شب یلدا را ده روز پس و پیش بیندازند نمی‌توانند؛ از آیه اول تا 13 این نشانه‌ها را بیان کرده و می‌فرماید: مؤمنان و کسانی که اهل یقین هستند این عزت و حکمت را درک می‌کنند. چنین افرادی نمی‌خواهند در شک بمانند؛ لذا خودشان سراغ مطالعه آفرینش می‌روند. مجددا تأکید فرمود: این نشانه‌ها برای اهل خرد و تعقل است.

 

صاحب تفسیر همگام با وحی با بیان اینکه در آیه 13 فرموده است: این‌ها نشانه برای قومی است که تفکر می‌کنند، گفت: افراد اهل تعقل به چرایی سرد و گرم شدن هوا می‌اندیشند؛ لذا خداوند ایمان، یقین، تعقل و تفکر را مقدمه فهم عزت و حکمت الهی می‌داند و مهمتر اینکه بر روی قوم تأکید دارد؛ زیرا فضا، فضای اجتماعی است و دو دسته افراد تقسیم‌بندی می‌شوند؛ گروهی که هرج و مرج و زندگی میلی دارند و گروهی که اهل ایمان، یقین، تفکر و تعقل هستند. 

 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه امروز نیز استکبار لذت مال، لذت جنسی و سرمایه‌داری را توسعه داده است و حرص، آز و طمع را جای خدا قرار داده، اضافه کرد: استکبار، در برابر رشد عقلانی و معنوی است. خداوند در این آیات به توجه و تأمل در آفرینش توصیه کرده است. بنابراین سوره بین دو گروه مؤمن اهل تفکر با دیگران تمایز قائل شده است.

بهجت‌پور با اشاره به آیه هفتم سوره جاثیه، بیان کرد: افراد گناهکار و دروغ‌پرداز(افاک اثیم) این نشانه‌ها را نمی‌بینند و فراوان دروغ می‌گویند؛ البته کسانی که زیاد دروغ بگویند دستگاه معرفتی آنان بهم می‌ریزد و علاوه بر تخریب زندگی اجتماعی، زندگی خود فرد را نیز خراب می‌کند؛ لذا گفته‌اند دروغگو حافظه ندارد. اثیم به معنای گناهکار است اما معنای دیگری نیز دارد و آن کسی است که در حرکت رو به جلو دچار کندی است؛ یعنی کسی که گناه می‌کند حرکت تکاملی او کند می‌شود. 

 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: تعبیر برخی افراد بازنشسته‌کردن خدا است؛ زیرا درک درستی از آفرینش ندارند و چنین انسان‌های افاک اثیم، حرکت تکاملی ندارند و گرفتار عذاب جهنم(ویل) خواهند شد. چنین افرادی وقتی زلزله، کسوف و خسوف و ... رخ داد همه را با طبیعی بودن توجیه می‌کنند اما انسان مؤمن نماز آیات می‌خواند. سرنوشت چنین افرادی هم استکبار است که می‌گویند یک مشت افراد خرافی نشسته‌اند و می‌گویند خدا و امام زمان(عج) و حضرت معصومه(س) چه کرده‌اند و تمسخر می‌کند.

 

وی افزود: خداوند در آیه هشتم فرموده است به این‌ها بشارت عذاب دردناک داده شده است. این‌ها به گونه‌ای هستند که وقتی این نشانه‌ها برای آنان بیان شود مسخره می‌کنند و مثلا می‌گویند دنیا کجا را گرفته است و این‌ها دنبال چه چیزهایی هستند. 

 

بهجت‌پور با بیان اینکه به دنبال تشکیل این دو جبهه، دستورالعمل برای مؤمنان بیان می‌شود، تصریح کرد : در اینجا به مؤمنان فرمود شما از درگیر شدن با آنان بپرهیزید و سعی کنید قدرت خود را افزایش دهید؛ لذا در آیه 14 فرمود: قُلْ لِلَّذِينَ آمَنُوا يَغْفِرُوا لِلَّذِينَ لَا يَرْجُونَ أَيَّامَ اللَّهِ لِيَجْزِيَ قَوْمًا بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ؛ این موضوع مخصوص دوره مکه صدر اسلام و مسلمین بود؛ زیرا قدرت مؤمنان و پیامبر(ص) بسیار کم بود. البته آیه تأکید دارد برخی امید به خدا و بر هم زدن این وضعیت را ندارند و فکر می‌کند همیشه کفار قوی و پیامبر ضعیف است اما این وضع بهم خواهد خورد؛ امروز نیز برخی تصور می‌کنند آمریکا و اعراب همیشه همینطور قوی خواهند بود و ایران نیز اینطور است و همیشه هم خواهد بود و بنا نیست هیچ تغییری در عالم رخ دهد اما آیه امید می‌دهد این گونه نباشید و امیدوار باشید. 

بهجت‌پور با بیان اینکه بنی اسرائیل، فرزندان حضرت یعقوب هستند و خدا فرموده است ما به آنان نبوت، حکم، کتاب و روزی پاک دادیم و با این وجود، در بین خودشان اختلاف کردند، ادامه داد: کسانی که آیات و نشانه‌های خدا را در روی زمین نبینند حتی اگر فرصت‌های بسیار خوب و زیادی نیز داشته باشند از بین خواهد رفت و تأکید فرمود؛ این اختلاف در بین بنی‌اسرائیل یعنی قوم پیامبر(ص) نیز رخ خواهد داد و چنین شد، گروهی بنی امیه و گروهی بنی هاشم شدند و بنی هاشم نیز دو دسته شدند؛ این‌ها چون آیات عزت و حکمت را ندیده‌اند، گرفتار این مسائل شدند. 

 

وی اضافه کرد: در آیات 23 تا 25 به مسئله خودپرستی توجه داده است و ندیدن نشانه‌ها و آیات را به خودپسندی و خودبینی نسبت می‌دهد؛ در آیه 26 نیز فرموده است؛ خدا همه را جمع کرده و در بین آنان داوری می‌کند. 

 

استاد حوزه علمیه، افزود: در روز قیامت انسان یک پرونده شخصی و یک پرونده اجتماعی دارد و پرونده اجتماعی او انسان را به زانو درخواهد آورد که از تعبیر جاثیه در اینجا استفاده شده است. در آیه 34 و بعد از آن نیز مسئله تبعات رفتارشان با آیات الهی را مجددا بیان کرده و فرموده است: انسان وقتی در دنیا آیات خدا را نبیند قیامت را هم نمی‌بیند. در تربیت دینی برای ایجاد باور به قیامت باید حقانیت معاد برای افراد تشریح شود و منطق رسیدن به قیامت برای آنان توضیح داده شود؛ آیه فرموده است: چون اینجا آیات را ندیدند در قیامت نیز ما آنان را فراموش کردیم. 

 

صاحب تفسیر همگام با وحی، در پایان بیان کرد: در آیه پایانی نیز به عزت و حکمت برگشت؛ یعنی چقدر به صورت منسجم با محوریت توجه به نشانه‌های حکمت و عزت به تبیین مسائل پرداخته است. 

 

گزارش از علی فرج‌زاده