به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسعیدرضا عاملی، استاد دانشگاه تهران، 21 آبان‌ماه در همایش «مبانی علمی و فلسفی هوش مصنوعی» با موضوع «فلسفه هوش مصنوعی عمومی؛ امتداد هوش طبیعی انسانی» سخن گفت.
او با اشاره به ظرفیت‌های شگفت‌انگیز مغز انسان و فناوری هوش مصنوعی اظهار کرد: مغز ابزار تفکر است، اما هوش مفهومی فراتر از آن و در ذیل نفس انسان قرار دارد. همان‌گونه که هوش انسانی از الفاظ معنا تولید می‌کند، هوش مصنوعی نیز از همین ظرفیت بهره می‌برد. از این‌رو می‌توان گفت هوش مصنوعی عمومی در واقع امتداد هوش طبیعی انسان است.
عاملی در ادامه با تأکید بر الهام فناوری‌های نوین از نظام آفرینش الهی گفت: همان‌طور که آفرینش الهی سرچشمه خلاقیت است، فناوری‌های جدید نیز از آن الهام گرفته‌اند و هوش مصنوعی نیز بر پایه الگوگیری از هوش انسانی شکل گرفته است. قدرت هوش مصنوعی بر داده‌ها، ریزتراشه‌ها و اتصال کدها به اشیاء، انسان‌ها و فرایندها استوار است.
استاد دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنانش به جنبه‌های احساسی و هیجانی هوش مصنوعی اشاره کرد و افزود: در هوش مصنوعی و مدل‌هایی مانند چت جی پی تی، مؤلفه‌های عاطفی در حال توسعه‌اند؛ تا آنجا که گاه به تشویق کاربر می‌پردازند. با این حال، باید توجه داشت که وابستگی روزافزون انسان به این ابزارها، می‌تواند به نوعی اعتیاد منجر شود؛ به‌گونه‌ای که حتی بسیاری از افراد امور روزمره مانند تنظیم برنامه غذایی خود را به هوش مصنوعی می‌سپارند. این وابستگی، خطر کوچک شدن حوزه خلاقیت و نوآوری انسان و تضعیف بخش‌های مرتبط با آن در مغز را در پی دارد.
عاملی با اشاره به نقش انسان در مسیر تکامل و تعالی گفت: خداوند قابلیت حرکت انسان به سوی تعالی را در وجود او قرار داده است. در روایات آمده که تنها بخش کوچکی از علم تا زمان ظهور آشکار می‌شود. ما در تلاشیم هر آنچه در آسمان‌ها و زمین است، شبیه‌سازی کنیم؛ در حالی‌که قرآن تأکید دارد که هر آنچه در آفرینش وجود دارد، برای صاحبان خرد نشانه‌ای است و تنها اهل عقلانیت می‌توانند به حقیقت آن دست یابند.
وی در توضیح ماهیت فلسفی هوش مصنوعی اظهار کرد: هوش مصنوعی بر مبنای الگوریتم عمل می‌کند و توانایی یکپارچه‌سازی و ترکیب داده‌ها را دارد. نگاه فلسفی اما اعتباری است، نه حقیقی؛ ازاین‌رو ده‌ها نظریه فلسفی متفاوت پدید آمده‌اند. فلسفه قاره‌ای، تحلیلی و اسلامی، هر یک در پی کشف واقعیت پدیده‌های مادی و غیرمادی هستند، اما از منظرهای متفاوتی به آن می‌نگرند.
دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به ضرورت درک هم‌سطح پدیده‌ها افزود: برای فهم درست یک پدیده باید در سطح آن قرار گرفت؛ همان‌گونه که سیستم‌های جی‌پی‌اس برای جهت‌یابی دقیق عمل می‌کنند. خرد ارتباطی نیز می‌تواند ابزار درک بهتر فناوری‌های نوین باشد.
او با بیان اینکه فلسفه تحلیلی بیشترین نزدیکی را با هوش مصنوعی دارد، گفت: فلسفه تحلیلی خود یک فلسفه واحد نیست، بلکه مجموعه‌ای از فلسفه‌های مرتبط با حوزه‌هایی مانند ریاضیات، رسانه و فیزیک است. در این رویکرد، برای درک پدیده‌ها باید خود را در موقعیت آن قرار دهیم؛ همانند کودکی که تنها با حضور در دنیای کودکانه می‌توان او را فهمید. این ویژگی سبب می‌شود فلسفه تحلیلی قرابت بیشتری با فضای هوش مصنوعی داشته باشد.
عاملی سپس به فلسفه صدرایی اشاره کرد و گفت: نظام فلسفی صدرالمتألهین بر سه اصل بنیادین استوار است: اصالت وجود، وحدت تشکیکی وجود ــ یعنی هستی در شدت‌ها و مراتب گوناگون امتداد دارد ــ و حرکت جوهری. بر این مبنا می‌توان میان سه رویکرد فلسفی ــ قاره‌ای، تحلیلی و صدرایی ــ نوعی پیوند برقرار کرد؛ به‌گونه‌ای که فلسفه قاره‌ای ما را با کلیت هستی آشنا کند، فلسفه تحلیلی ابزار فهم منطقی پدیده‌ها را بدهد، و فلسفه اسلامی و صدرایی ما را به مبانی هستی‌شناسی متصل سازد.
وی در پایان با تأکید بر ضرورت اخلاق‌محوری در توسعه فناوری‌های نوین گفت: هوش مصنوعی در پی گسترش و بازتولید ظرفیت‌های هوش طبیعی انسان است، اما اگر بدون هدایت فضیلت انسانی و الهی پیش برود، به موجودی درنده‌خو بدل می‌شود که حتی می‌تواند ابزار کشتار جمعی گردد. بنابراین باید این فناوری را در مسیر فضیلت و تعالی به کار گرفت تا به جای سلطه بر انسان، در خدمت آزادی و رشد او باشد. در غیر این صورت، نتیجه آن ازخودبیگانگی و دوری از امر متعالی خواهد بود.
