تقریب پروژهای چندلایه و تنها راه امتسازی جهان اسلام است
عضو خبرگان رهبری با تأکید بر اینکه جهان اسلام در یک مفصل تاریخی سرنوشتساز قرار دارد، گفت: تقریب صرفاً یک پروژه اخلاقی نیست، بلکه تنها مسیر عبور امت اسلامی از بحران اختلاف، جنگ و عقبماندگی تمدنی است.
به گزارش ایکنا، آیتالله احمد مبلغی، عضو مجلس خبرگان رهبری و نماینده ایران در مجمع فقهی جده، در همایش علمی «جایگاهشناسی تقریب در شرایط کنونی» که ۲۲ آذرماه در مجمع جهانی تقریب در قم برگزار شد، با بیان اینکه تقریب صرفاً یک پروژه اخلاقی نیست و چند لایه دارد، گفت: لایه اول، نفی تکفیر و نفی تضلیل (گمراه کردن دیگران) است، زیرا اگر قائل به تضلیل شویم، همه یکدیگر را متهم به گمراهی خواهند کرد. مسئله دیگر، نفی تفسیق (متهم کردن دیگران به فسق) است. بنابراین، برای شکلگیری امت، این لایههای حداقلی باید وجود داشته باشد تا خطر جنگ و مقابله از بین برود.
وی افزود: لایه دیگر، ایجابی حداقلی است و آن پذیرفتن موجودیت طرف مقابل به عنوان امت است؛ به عبارت دیگر، نباید طرف مقابل را لاشیء انگاریم. اگر ما او را هیچ پنداریم، او نیز ما را چنین خواهد دید و این یکی از اشکالات اساسی در تقریب است. پذیرش البته باید در عمل رخ دهد؛ یعنی تعاشر و احترام متقابل باید وجود داشته باشد، نه صرفاً شعار.
مبلغی همچنین بیان کرد: لایه سوم، لایهایجابی حداکثری است که مطلوب قرآن و اساس و مقدمه تمدن اسلامی محسوب میشود و آن، همکاری برای ساختن و خروج از حالت تدافعی و ورود به عرصه فعال است. هوش مصنوعی و مسائل نوظهور، پروژههای اقتصادی، امنیت مشترک، تبدیل تنشها به فرصت و... همه میتواند در این مسیر باشد. در این صورت، تقریب به سمت منافع مشترک و معرفی پیامبر(ص) در جهان اسلام حرکت خواهد کرد و به اسوهسازی از امت خواهد انجامید. این، لایه اصلی در تقریب است.
مبلغی با بیان این پرسشها ادامه داد: آیا هنوز توانستهایم تکفیرزدایی کنیم؟ البته این کار تا حدودی انجام شده است. آیا موجودیت واقعی طرف مقابل را پذیرفتهایم یا صرفاً تقیه میکنیم؟ اینکه چند نخبه آن را بپذیرند، کافی نیست. باید مانند زمان پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) و ائمه بعد از ایشان، موجودیت طرف مقابل را پذیرفت. البته باید میان موجودیت اجتماعی و اختلاف فکر تفاوت قائل شد.
سطوح تقریب
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه تقریب دارای چند سطح است، گفت: سطح اول، سطح ساختاری است، مانند مجمع جهانی تقریب در ایران و دارالتقریب مصر که در حال فعالتر شدن است. البته آفت این نهادها و ساختارها، نهادزدگی است؛ یعنی نهاد باید بداند که مقدمه است و نه هدف، وسیله است و نه هدف. سیستماتیک نبودن این نهادها، فقدان متخصصان بینمذهبی و عدم حضور مذاهب مختلف در این نهادها، همه از آسیبهایی است که ممکن است ساختارها را تحت تأثیر قرار دهد.
نماینده ایران در مجمع فقهی جده با اشاره به سطح دوم تقریب گفت: سطح دوم، سطح گفتمانی است. تقریب نیازمند پارادایمهای بزرگی است که اکثریت جهان اسلام آن را بپذیرند، زیرا اگر تنها بخشی بپذیرد و بخشی نپذیرد، ثمری ندارد. البته گفتمانهایی مانند تقریب سیاسی و بازار مشترک وجود دارد، اما گفتمان پارادایمی مسلط لازم است و باید حدود مشترک و مفترق و مدیریت اختلاف ایجاد شود. گفتمان مدیریت اختلاف از متن قرآن برمیخیزد و باید بهخوبی مدیریت شود.
وی افزود: سطح دیگر، سیاسی و اجتماعی است تا میدان واقعی کنش و هویت شیعه و سنی مورد بحث قرار گیرد و این نیازمند مباحث جامعهشناسی و سایر علوم مرتبط است. اگر بر روی این مقولات کار نکنیم، چون جامعه تعیینکننده است، تلاشها بیثمر خواهد بود. سطح دیگر نیز مربوط به تمدنسازی و امتسازی است. متأسفانه بخشی از جامعه اسلامی تحت اشغال است و تصور برخی که به ما چه درست نیست، به منزله خطر برای تمدن اسلامی است.
عضو خبرگان رهبری ادامه داد: ما نیازمند فلسفه تمدنی و بینالاذهانی هستیم و باید بررسی کنیم که شمول گفتوگو چگونه توسعه یابد. امروز تقریب نسبت به تمدن در یک مفصل تاریخی مهم قرار دارد که باید برای آن فصل خاص مبتنی بر تعامل علمی گسترده انجام شود. ما در گذرگاه تاریخی حساسی قرار داریم و اگر امت اسلامی به سمت تمدن اسلامی پیش نرود، فرصتها از دست خواهد رفت. ما هیچ راه گریزی جز تقریب نداریم؛ البته نه تقریب بیرمق و شعاری، بلکه تقریب تمدنی و هوشمند. ما نیازمند معماری جدیدی برای رابطه جهان اسلامی هستیم
جغرافیای تقریب
مبلغی با اشاره به جغرافیای تقریب اظهار کرد: ما نباید به همه کشورها یکسان نگاه کنیم. سه لایه کشور داریم: لایه اول، کشورهای هسته مرکزی تقریب هستند که میتوانند نقش مؤثری در تقریب ایفا کنند، مانند جمهوری اسلامی ایران، عراق، عربستان، مصر و... البته کشورهای خلیج فارس نیز چون تابع هستند، باید وارد این گردونه شوند. بهویژه ایران، عراق، مصر و عربستان در چند سال اخیر وارد مسیر تقریب شدهاند.
نماینده ایران در مجمع فقهی جده تصریح کرد: امروز مصر با قدرت به تقریب بازگشته است، زیرا شیخ الازهر نظم سیستماتیک فکری دارد و فردی دلسوز و آگاه به راهبردها و محدودیتها است و بزرگترین دفاع را از رکن اساسی تقریب یعنی شیعه انجام داده است، در حالی که ما خودمان دفاع از شیعه به عنوان رکن تقریب نداشتهایم. او با صدای رسا شیعه را تأیید کرد و گفت اختلاف ما با شیعه در رأی است نه در دین. عربستان نیز تا حدودی وارد این مسیر شده و عراق نیز نقش عملی در تقریب دارد.
وی با بیان اینکه لایه دیگر در تقریب، لایه مجاور تقریب است، اظهار کرد: کشورهایی مانند تونس، پاکستان، الجزایر، مراکش و... نیز میتوانند نقش ایفا کنند. ترکیه قابلیت دارد تا به هسته تقریب نزدیک شود. لایه سوم، لایه دور و نوسانپذیر است که شامل کشورهایی مانند مالزی، بنگلادش، اندونزی و... میشود. به عنوان نمونه، مالزی سال گذشته با تقریب مصر و عربستان نشست مشترک برگزار کرد.
نزاع در تقریب ممکن نیست
مبلغی با طرح این پرسش که آیا ممکن است تقریبهای نوظهور به نزاع تقریبی منجر شوند و آیا نزاع میان جریانهای تقریبی امکانپذیر است، گفت: پاسخ منفی است، زیرا تقریب دارای مبانی، شمول و گستره است و از این رو نزاعناپذیر است؛ هرچند انگیزهها ممکن است متفاوت باشد. البته رقابت میان کشورهای تقریبی ممکن است که این رقابت نیز دو نوع دارد؛ گاهی رقابت مثبت و خیر است که مصداق فاستبقوا الخیرات به شمار میآید و گاهی رقابت منفی است که باید مدیریت و در ذیل فاستبقوا الخیرات قرار گیرد. کوبیدن دیگری با ابزار تقریب، میتواند یک عضو تقریبی را از دایره تقریب خارج کند.
وی افزود: اختلافات آنچنان به مسلمانان لطمه زده است که دشمنان را وارد کارزار کرده و آسیبهای فراوان اقتصادی، سیاسی، نظامی و غیره بهبار آورده است، در حالی که اگر خیری وجود داشته باشد، در وحدت است نه در اختلاف.
مبلغی بیان کرد: بهویژه اگر تقریب جامعالاطراف نباشد، یا به امری خنثی تبدیل میشود یا صرفاً در حد پوسته باقی میماند. امروز ما نیاز شدیدی به تقریب سیاسی داریم و این به معنای یکسان بودن در همه مواضع نیست.
عضو مجلس خبرگان رهبری با تأکید بر اینکه رهبر معظم انقلاب بر امتسازی تأکید داشتهاند، ضمن قدردانی از مجمع جهانی تقریب اظهار کرد: در اینجا سخنانی مطرح میشود و فرامین رهبری دنبال میشود که شاید در هیچ جای دیگری این مباحث به این شکل مطرح نشود و این فرامین بهطور جدی پیگیری نگردد.
انتهای پیام
