عقل نظری

منوچهر صانعی دره‌بیدی در نشست «فهم در علوم انسانی» که به مناسبت روز جهانی فلسفه برگزار شد، گفت: در علوم طبیعی، ما پدیده‌ها را می‌دانیم اما نمی‌فهمیم؛ چون موضوع شناخت در آن‌ها ناآگاه و بی‌اراده است، اما در علوم انسانی، انسان خودِ موضوع معرفت است — با عاطفه، تصمیم و اراده‌ای که فهم را ممکن می‌سازد. از این رو، مرز میان دانستن در طبیعت و فهمیدن در فرهنگ، مرز میان قانون و زندگی است؛ فهم انسانی نه در آزمایشگاه، بلکه در تجربه زیسته و همدلی پدید می‌آید.

استاد دانشگاه تهران گفت: چهار ابزار سنتی شناخت— حس، عقل، شهود و وحی— با وجود خطاهای احتمالی همچنان معتبرند، اما در جهان امروز عقل عملی و حکمتِ رفتار انسان کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ غفلتی که به گفته او موجب گسست میان باورهای درست و عمل نادرست، و آشفتگی نسلی شده که میان سنت، دین و مدرنیته سرگردان است. او معتقد است غفلت از حکمت عملی و گسست میان عقل نظری و رفتارهای انسان، یکی از ریشه‌های اصلی بحران‌های فکری و فرهنگی امروز است؛ بحرانی که با ورود علوم تجربی و تغییر قلمرو عقل، تشدید شده و نیاز به بازخوانی مبانی فلسفی را بیش از پیش آشکار کرده است.

مفسر قرآن کریم با بیان اینکه جهل با علم برطرف می‌شود و جهالت با اخلاق، دین و ادب، اظهار کرد: حضرت در نهج‌البلاغه فرمود: کم من علم قد قتله جهله؛ بسیاری از علما کشته جهالت خود هستند؛ از نظر علمی خوب می‌فهمد اما از جهت تصمیم‌گیری سست است. لذا فرمود: انسان باید طوری زندگی کند که کارگاه تصمیم‌سازی محکمی داشته باشد که همان حزم است و بعد تصمیم بگیرد که عزم است. 

استاد دانشگاه قم گفت: مفسران، حکما و عرفا معتقدند که قلب انسان درک‌کننده است و تعقل می‌کند و تعقل هم از جنس ت عقل نظری و هم از جنس تعقل عملی است و دشمنان آن توهم و امیال و وساوس شیطانی و تردیدها هستند. 

گروه فعالیت‌های قرآنی: استادیار گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد در اولین نشست سبک زندگی قرآنی که در ایکنا برگزار شد، گفت: برخی روایات صرفاً بر عقل عملی در زندگی مثلاً وظایف مرد به طور مشخص، تأکید دارد از طرفی برخی روایات و آیات هم بر عقل نظری که غایت آن شناخت ذات الهی است تأکید دارد مجموع این دو می‌شود سعادت مورد نظر اسلام.