په واټيکان کې د مسیحي خزانې په زړه کې د قرآن کریم خطي نسخې

ایکنا -که څه هم د واټيکان کتابتون یو عیسوي کتابتون دی،خو اسلامي میراث پکې ځانګړی مقام لري. په دې میراث کې، د قرآن کریم ډیرې خطي نسخې په دغه کتابتون کې ساتل کېږي.

یکنانیوز  د لیدرز العربیه له قوله  راپور راکړی، د بېلابېلو پېړیو په اوږدو کې عربي خطي نسخې په بېلابېلو لارو د نړۍ مختلفو برخو ته لېږدول شوي، تر دې چې د نړۍ په لویو ښارونو کې هیڅ کتابتون د عربي میراث له خزانې بې برخې نه دی. دغو خطي نسخو په بې ساري ډول په څو ژبو کې ستر علم خپور کړی دی.

ایټالیا هم د نورو لوېدیځي هیوادونو په څېر د دغې شتمنۍ یوه مهمه برخه ترلاسه کړې ده. په ۱۴۴۱ میلادي کال کې د فلورانس په مجمعې کې د واټيکان کتابتون لخوا د ختیځي خطي نسخو لومړنۍ ټولګه په روم کې جوړه شوه. دا دیني نسخې د اسکندرئې او بیت المقدس څخه د ټولنې په غونډو کې د ګډون لپاره راغلو ختیځي روحانیونو له خوا وړل شوې وې.

وروسته، په ۱۵۸۴ میلادي کال کې په فلورانس کې د مدیچي خپرندوئي ټولنې په پرانیستلو سره د خطي نسخو پراختیا ومونده. د «د حروفو مسیر» (۲۰۱۲ میلادي) کتاب لیکوال لیکي چې لومړنۍ خطي نسخې، چې د دې خپرندوئې له خوا ترلاسه شوې، د سریاني پاتریارک آتاناسیوس نعمت‌الله (مړ ۱۵۸۷ میلادي) له خوا د وجود اسرارو، ستورپوهنې او نجوم په اړه ورکړل شوې وې.

د یمن خطي نسخې او ژوزپه کاپروتي

په ایتالیا کې د یمن خطي نسخو شمېر ۳۳۰۰ اټکل شوی دی. ژوزپه کاپروتي د یمن خطي نسخو په ایتالیا او د موناکو ایالت ته په لېږدولو کې ستر رول درلود. د روسیې والنتینا  په خپل کتاب «ایتالیائي خطي نسخې» کې لیکي چې کاپروتي په ۱۸۸۵ میلادي کال کې د یمن الحدیده ښار ته ورسید او بیا په صنعا کې میشت شو. هغه شاوخوا درې لسیزې هلته پاتې شو او په دې مودې کې یې د یمني خطي نسخو ستره شمېره راټوله کړه او په پټه یې میلان ته ولېږدوله. دا جوپه نږدې ۶۰ صندوقونه وو چې له ۱۸۰۰ جلدونو زیات کتابونه یې درلودل.

د واټيکان کتابتون

د واټيکان کتابتون د بشري پوهې یو له رازونو ډکه او قیمتي خزانو څخه دی، چې عام خلک ورته لاسرسی نه لري، خو د دې کلتوري او تاریخي ارزښت له تصوره وتلی دی. دا یوه  لویه او غوره ودانۍ ده چې زرګونه خطي نسخې، تاریخي اسناد او قیمتي کتابونه لري، چې د ځینو عمرونه زرګونو کلونو ته رسېږي.

د واټيکان کتابتون، چې په VAT نوم یادیږي، په ۱۴۷۵ میلادي کال کې په رسمي توګه تاسیس شو. دا کتابتون شاوخوا ۷۵ زره خطي نسخې او ۸۵ زره د لومړنیو چاپي آثارو نسخې لري، یعنې هغه کتابونه چې د چاپ د صنعت له اختراع (منځنۍ ۱۵مه پېړۍ) څخه تر ۱۶مې پېړۍ پورې چاپ شوي، او له یو میلیون زیات کتابونه پکې شامل دي.

په دې کتابتون کې ۲۲۱۷ عربي خطي نسخې شته، چې عیسوي عربي خطي نسخې پکې شاملې نه دي.

د آمبروزیانا کتابتون

دا کتابتون په میلان ښار کې دی او د عربي خطي نسخو د درلودلو له پلوه د واټيکان له کتابتون وروسته دویم مقام لري، چې ۲۰۴۰ عربي خطي نسخې لري.

د لینچي پوهنتون کتابتون

په روم کې د لینچي پوهنتون کتابتون د عربي خطي نسخو یوه پخوانئ خزانه لري، چې د فهرست له مخې ۸۲ عربي خطي نسخې او ۷۵ نوې خطي نسخې لري، چې ۶۳ ئې د یمن خطي نسخې دي.

په واټيکان کتابتون کې د قرآن کریم خطي نسخې

که څه هم د واټيکان کتابتون مسیحی خزانه ده ، خو اسلامي میراث پکې ځانګړی ځای لري. د دې میراث په منځ کې، د قرآن کریم ډېرې خطي نسخې ساتل کېږي، خو ډېری ئې د قرآن برخې دي او بشپړ قرآن (له فاتحې تر ناس پورې) نه شاملوي.

د واټيکان کتابتون د قرآن کریم خطي نسخې نادرې او قیمتي ګڼل کېږي، چې شمېر یې په بېلابېلو جلدونو کې ۱۴۴ نسخو ته رسېږي. په داسې حال کې چې په رم ښار کې په نورو کتابتونونو کې د قرآن ۷۱ خطي نسخې شته.

دغه قرآني نسخې له مراکش، افریقائي صحرا، ختیځي عرب ، عثماني امپراتورۍ، ایران او هند څخه وړل شي دي ،چې تر ټولو مهمې یې له مراکش څخه ترلاسه شوې نسخې دي.

دوهمه ټولګه د عثماني دورې قرآنونه دي، چې په رم کتابتونونو کې ۱۵۷ نسخې دي. دا ټولګه د شمېر له پلوه د قرآني خطي نسخو لویه برخه جوړوي او ځانګړتیا یې دا ده چې دا مصحفونه ځانګړي او منځني حجم لري.

په واټيکان کتابتون کې د ځینو خطي نسخو نومونه

د نبوي احادیثو مجموعه: دا یوه اندلسي خطي نسخه ده، چې د نبوي احادیثو ټولګه لري او ښایي د درسي کتاب په توګه کارول شوې وي. د دې کتاب په سرلیک پاڼه کې لیکل شوي چې دا د اسپانیا د گرانادا ښار د ښوونځي لپاره وقف شوی دی.

الانوار المحمدیة: دا د ابوالحسن عبدالله البکري لیکنه ده، خو د نسخه لیکونکي، وخت او ځای په اړه معلومات نشته.

جواهر القرآن و درره: دا د ابوحامد غزالي لیکنه ده، خو د نسخه لیکونکي، وخت او ځای په اړه معلومات نه دي ورکړل شوي.

الکافي فی الفقه: دا د ابوعمر بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر النمیري لیکنه ده، چې د امام مالک د فقهې په اړه ده او د لمانځه، وضو، زکات او نورو برخو په اړه فصلونه لري.

قصص انبیاء: دا نسخه ۵ فصلونه لري او د پیغمبرانو د ژوند کیسې پکې دي، چې له حضرت اسماعیل (ع) او د هغه له اولادې پیل او بیا د حضرت محمد (ص) ژوند او د هغه نوم د تورات او نورو انبیاوو په کتابونو کې بیان شوی دی.

https://iqna.ir/fa/news/4284774