درخواست ایران برای اصلاح تندیس تحریف‌شده از نظامی در ایتالیا

به گزارش ایکنا؛ رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا با مشارکت پایگاه اطلاع‌رسانی ایتالیایی‌زبان اخبار فرهنگی _ اجتماعی ایران روز جمعه، 20 اسفندماه وبینار «نظامی شاعر پارسی» را برگزار کرد.

«آنتونِلو ساکِتی» (Antonello Sacchetti) مدیر پایگاه اطلاع‌رسانی ایتالیایی زبان اخبار فرهنگی _ اجتماعی ایران مدیر جلسه و محمدتقی امینی رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا و پروفسور «دانییِلا مِنِگینی»  (Daniela Meneghini) استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه «کافوسکاری» (Cà Foscari) ونیز سخنرانان این وبینار بودند که به مناسبت روز ملی گرامیداشت نظامی برگزار شد.

در آغاز این وبینار، پس از معرفی موضوع و سخنرانان توسط «آنتونِلو ساکِتی» مدیر پایگاه اطلاع رسانی ایتالیایی زبان اخبار فرهنگی _ اجتماعی ایران؛ محمد تقی امینی رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا ضمن تشکر و قدردانی از زحمات و اقدامات شایسته خانم پروفسور منگینی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کافوسکاری طی سخنانی بیان کرد: نظامی به عنوان شاعر و داستان‌سرای ایرانی و پارسی‌گویِ حوزه تمدن ایرانی (1209-1141 م.) در گنجه تولد و وفات یافت. نظامی شاعری پارسی‌گو است که به ویژه، به واسطه سرودن پنج منظومه «مخزن الاسرار»، «خسرو و شیرین»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر» و «اسکندرنامه» معروف به خمسه یا پنج گنج شهرت دارد.

وی افزود: از این مجموعه منظومه‌های لیلی و مجنون، هفت پیکر، اسکندرنامه و خسرو و شیرین به زبان ایتالیایی ترجمه شده که منظومه اخیر به کوشش خانم پروفسور منگینی به زبان ایتالیایی ترجمه و در سال 2017 م. توسط انتشارات (Ariele) به چاپ رسیده است خانم پروفسور (منگینی)، نگارنده یکی از معتبرترین کتب دستورزبان فارسی به ایتالیایی است و تخصص و تسلط وی به تاریخ ادبیات ایران به ویژه در عصر سلجوقی عصری که نظامی در آن می‌زیسته، به ترجمه ایشان از منظومه (خسرو و شیرین) عمق بخشیده که از عنوان ثانوی این برگردان یعنی (عشق و خرد در ایران باستان) نیز بر می‌آید.

شاعری به زبان است نه مرزبندی جغرافیایی

امینی در ادامه افزود: در پلاک تندیس نظامی که توسط دولت آذربایجان در (ویلابورگزه) شهر رم نصب شده، از وی به عنوان شاعر آذربایجانی یاد شده؛ حال آن که، شاعری، در زبان اتفاق می‌افتد و دنیای فرهنگی شاعر، نه در مرزبندی‌های قرن‌ها بعد، از سوی دیگر آذربایجانی‌ها آذری‌زبان هستند و نظامی پارسی گو و آیینه دنیای ایرانی است.

رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا تصریح کرد: جا دارد، در احترام به خود شاعر؛ زبان و منظومه‌های پارسی و دنیای ایرانی او، این پلاک تصحیح شود و جا دارد، در احترام به شعور مخاطبان فرهیخته‌ای که این پلاک را هر روز می‌بینند، در این تصحیح تسریع شود؛ به ویژه که، تقریبا همگی در جریان ماجراهای نصب این تندیس هستیم و شایسته نیست، که تندیس شاعری که منظومه‌هایش آیینه عشق و خرد است، به عنوان تندیس تحریف فرهنگی، در قلب شهر فرهنگی رم حفظ شود.

امینی سپس تأکید کرد: ‌منظومه‌های نظامی حاضر است؛ تواریخ در خصوص وی مشخص است؛ قوانین ثبت میراث فرهنگی هم به اندازه کافی دقیق است. در چنین شرایطی، دوستان فرهیخته من، اصرار به اشتباهی که انجام یافته، تنها مسئله ایرانیان نیست؛ زیرا در واقع، اصرار به حفظ تندیسِ تحریفِ فرهنگی، در قلبِ شهرِ  فرهنگیِ رم است. دوستانه از من بپذیرید؛ اصرار به تحریف و تندیس‌سازی از آن، برای هیچ‌کس، در هیچ جای دنیا و برای کلیت فرهنگ بشری خوب نیست.

رایزن فرهنگی ایران در ایتالیا در پایان، پیشاپیش نوروز را تبریک گفت و با قرائت شعری از نظامی، مخاطبین را دعوت به شرکت در جشنواره نوروزی رایزنی فرهنگی در فضای مجازی کرد که 29 تا 27 اسفندماه 1400 برگزار خواهد شد.

نصب تندیس نظامی با تطمیع در رم

سخنران بعدی این وبینار، پروفسور «دانییِلا مِنِگینی» استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه «کافوسکاری» ونیز بود که در آغاز سخنان خود، از خاطره نصب تندیس نظامی با تطمیع در شهر رم، به عنوان خاطره‌ای تلخ یاد کرد و این اتفاق را لکه ننگ شهر رم خواند.

وی در ادامه با اشاره به قرارگرفتن خمسه نظامی در فهرست میراث جهانی یونسکو، پنج گنج نظامی را میراث مشترک بشریت خواند.

پروفسور مِنِگینی در ادامه سخنان خود، با پخش یک پرده نگار، ضمن معرفی اجمالی ساختار و محتوای هر یک از منظومه های نظامی و پی رنگ  مشترک و تمایزات آن ها؛ گزارشی اجمالی از برگردان های ایتالیایی منظومه های  (لیلی و مجنون)؛ (هفت پیکر)؛ (اسکندرنامه)؛ و (خسرو و شیرین) ارائه کرد.

این سخنران سپس، گزارشی  از تحقیقات اخیر نسخه شناسی پنج گنج در ایران و ایتالیا ارائه کرد و ضمن معرفی نسخه مصور محفوظ در مجموعه ونیز و کتابی که در آینده نزدیک با محتوای معرفی این نسخه منتشر خواهد شد؛ مجموعه‌ای از نگارگری‌ها در خصوص حکایات پنج گنج بازخوانی و حکایت مرتبط با هر نگاره را واکاوی کرد.

وی در جریان این بازخوانی، با تمرکز ویژه بر ابیاتی که در آن، شاعر به معرفی خود؛ جهان بینی و باورهایش و معرفی اشعار؛ انگیزه؛ و شیوه سرایش و نقش الهام در سرایش خمسه پرداخته؛ جهان ترسیم شده در پنج گنج نظامی را با بهره‌گیری از نگاره‌های نسخ خطی این منظومه‌ها، بازنمایی و در جریان این بازنمایی، فرازهایی از تقابل جهان شرق و غرب، در حکایت اسکندر را روایت کرد و در جریان تلاش برای ترسیم جهان پنج گنج نظامی، عشق را بنیاد جهان نظامی ارزیابی و تأثیر جهان بینی مهرمحور نظامی در آثار هنری معاصر ایران را  تبیین کرد.

پرسش و پاسخ در خصوص انگیزه «ایتالو کالوینو» نویسنده ایتالیایی در انتخاب پنج گنج نظامی به عنوان یک  اثر ادبی ماندگار؛ عدم وجود حتی یک بیت به زبان ترکی در میان اشعار نظامی؛ نمادشناسی رنگ‌ها در خمسه؛ ماجرای تطمیع شهرداری رم و نصب تندیس نظامی با پلاک مجعول در این شهر؛ پویش و اقدامات رایزنی فرهنگی برای تصحیح این پلاک و چشم‌انداز و احتمال تصحیح این پلاک با تحولات اخیر در شهرداری رم به همراه معرفی مقالات و کتب با موضوع اختلاف‌نظرها در خصوص میراث ایرانی،  پایان‌بخش این وبینار بود.

ماجرا چیست؟

در ماه آوریل سال 2012 میلادی، تندیس نظامی گنجوی توسط شهرداری رم با پلاک  «شاعر آذربایجانی»، در «ویلابورگزه» این شهر، در مجاورت میدان و تندیس فردوسی در همین محل نصب شد که سفیر وقت ایران در ایتالیا، با ارسال نامه‌هایی به شهردار رم و وزارت امورخارجه ایتالیا، مراتب اعتراض ایران را اعلام و در تعامل با ایرانیان مقیم، تجمع اعتراضی 20 آوریل 2012 مقابل این تندیس برگزار شد و پویش جمع‌آوری امضای اعتراضی به راه افتاد.

در ادامه رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا، دی ماه سال 1392 با دعوت از حدود هشتاد شخصیت علمی و فرهنگی ایتالیا، نشست «عصری با مشاهیر فرهنگی ایران؛ نظامی» را در محل کتابخانه ملی شهر رم برگزار کرد و  بیانیه پایانی در اعتراض به این اقدام صادر شد و متعاقبا، در جریان برگزاری همایش بین‌المللی ایران‌شناسی رایزنی فرهنگی ایران با عنوان «تمدن ایران؛ گذشته، حال، آینده» که در ماه فوریه سال 2013 به میزبانی دانشگاه «ساپینزا» و موزه ملی هنرهای شرقی شهر رم برگزار شد، صدور این بیانیه اعتراضی تجدید شد.

پیگیری در این خصوص، توسط سفارت و رایزنی فرهنگی ایران در ایتالیا، از راه‌های دیپلماتیک و شبکه ارتباطات فرهنگی تا زمان حاضر ادامه داشته و به نظر می‌رسد، با ورود کارشناسان زبده در حوزه قوانین و حقوق بین‌المللی ثبت میراث معنوی و... به نتیجه برسد.