Yaradılışın fərqlilikləri cəmiyyət quruculuğunun teoloji sirri

Dünya məxluqlarının yaradılışında gördüyümüz fərqliliklər Allahın qüdrət və əzəmətinin təcəllisi olmaqla yanaşı, insanın ictimai həyatında çox mühüm rola malikdir.

Allahın ədalətinin müzakirəsində çoxlu suallar ortaya çıxır; Onlardan biri budur ki, əgər Allah ədalətlidirsə, məxluqların, xüsusən də insanların yaradılışındakı bütün fərqliliklərin səbəbi nədir?

Yaradılışdakı hikmətli fərqliliklər nə təkcə zülm deyil, həqiqətdə, allahşünaslığın sirri olmaqdan əlavə, ədalətin özüdür. Quran Rum surəsində belə buyurur: "Göylərin və yerin yaradılışı, dillərinizin və rənglərinizin müxtəlifliyi də Onun qüdrət əlamətlərindəndir. Şübhəsiz ki, bunda bilənlər (ağıl və elm sahibləri) üçün (Allahın vəhdaniyyətinə, Onun hər şeyə qadir olmasına dəlalət edən) əlamətlər vardır!" (Rum, 22). Siz insanların dil və rəng fərqiniz Allahın qüdrətinə işarədir.

Rəssam davamlı olaraq bir şey çəkirsə, memar və ya mühəndis yalnız bir tikinti planı verirsə və ya şair yalnız bir növ şeir yazırsa, bu, onun zəifliyinin və məhdudluğunun sübutudur. Amma kimsə hər gün, hər saat yeni bir dizayn edirsə, bu, onun gücünün çoxluğuna sübutudur.

  Fərqlər mükəmməlliyin sirridir

  Əgər bütün insanlar hər cəhətdən eyni olsalar, inkişaf və kamillik olmaz. Əgər onların hamısı eyni forma və səs tonuna malik olsalar və bir-birinə tamamilə bənzəsələr, onları tanımaq olmaz.

  Əsasən, bu, fərqlər olduğu zaman əməkdaşlıq, dəstək və sevgi sistemi də olur. Güclülər zəifin, varlılar isə kasıbın əlindən tutar.

  Əgər bütün insanlar eyni gəlirə sahib olsalar, səxavət və sədəqə bir məna kəsb etməz. Səxavətli və xəsis olanlar tanınmazlar. Mən maşın sürməyi bilmirəm, ona görə də təvazökarlıq edib bir sürücüdən öyrənirəm. O da şəriət məsələlərinə görə yanıma gəlib onları məndən öyrənir. Hər kəs bir fənn üzrə tələbəlik edir.

Fərqlər və icma quruculuğu

Fərqlər insanın sosial həyatında çox mühüm rol oynayır. Onun əhəmiyyətini ifadə etmək üçün bir neçə məqamı qəbul etmək lazımdır:

1. İnsan həyatı sosialdır. Biz öz-özünə yaşıllaşan və ya quruyan bir bitki kimi deyilik ki, başqasına işimiz düşməsin.

  Əlbəttə, insan sosial olması fəlsəfəsində iki nəzəriyyə var: Birincisi, həyatın ehtiyacları insanları ictimai həyata məcbur edir. İkincisi budur ki, insan təbii olaraq ictimai həyatı sevir və tənha həyata nifrət edir. Lakin hər iki halda insan ictimai varlıqdır.

1. İctimai həyat əməkdaşlıqdan başqa bir şəkildə davam etdirilə bilməz. Əməkdaşlıq da ancaq fərqliliklər olduqda, hər kəs bir peşədə, sənətdə, sahədə bacarıqlı, digər sahələrdə zəif olduqda mümkündür; Qüdrətlər, zövqlər və darıxdırıcılıq fərqi ehtiyacın yaranmasına səbəb olur. Ehtiyac da cəmiyyətin yaranmasına səbəb olur ki, hər bir qrup və fərd digərinin ehtiyacını ödəsin. Ona görə də fərqliliklər ehtiyacları, ehtiyaclar isə cəmiyyəti və cəmiyyətin kölgəsində insanın inkişafını yaradır.

• Möhsin Qəraəti tərəfindən yazılmış "İslamın əqidə prinsipləri; (Ədalət)" kitabından götürülmüşdür.