نقش آپارتاید در جلوگیری از پیشرفت اسلام در جنوب آفریقا

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه آفریقا، ابن خلدون، مورخ و جامعه‌شناس مشهور قرن 14 شمال آفریقا، اعتقادش بر این بود که دین اسلام مهمترین قدرتی بود که توانست نقش جهان‌بینی اسلامی را درآفریقا ایفا کند. نظریات شگرف او اهمیت حضور اسلام را در تمام قاره آفریقا روشن می‌کند.
معمولا هرگاه که صحبت از اسلام در قاره آفریقا به میان می‌آید، منظور گوینده یا نویسنده مطلب، منطقه شمال، مرکز، شرق وغرب آفریقا را دربرگرفته و بحثی از حوزه جنوب این قاره مطرح نمی‌شود.

دهه اول 1980؛ نخستین تمرکز رسانه‌ای جهان به وضعیت مسلمانان جنوب آفریقا

آن‌گاه که ادبیات اسلام در آفریقا را بخواهیم مروری کنیم، اطلاعات و منابع بسیارمحدودی را درخصوص اسلام در حوزه جنوب این قاره بدست می‌آوریم. البته شاید دلیل این مسئله را چنین می‌گویند که بطورکلی حوزه جنوب آفریقا از لحاظ آمار مسلمانان بی‌اندازه غنی است و لذا، چه‌بسا جایگاه خاصی را برای خود دارد و یا هم اینکه اگر خواسته باشیم با برخوردی ساده‌انگارانه به موضوع نظرافکنیم، اسلام در این منطقه هنوز دارای اطلاعات جامعی نیست. به هرحال بی‌جهت نیست که جوامع اسلامی در جنوب آفریقا توجه آن‌چنانی را از سوی رسانه‌های جمعی بین‌الملل دریافت نکرده‌اند. اسناد تاریخی بر این ادعایند که نخستین توجه ارتباطات جمعی جهان به مسلمانان جنوب آفریقا در دوران معاصر در اوایل دهه 1980 صورت گرفت و زمانی بود که مسلمانان جنوب آفریقا ضمن مشارکت گسترده، متحد و همسو با اعتراضات ضد آپارتاید به خیابان‌های آفریقای جنوبی ریختند و بدین صورت مورد توجه رسانه‌های جهانی قرار گرفتند.
جالب است که خاطرنشان کنیم، «JSpencer Triminghan» در کتاب تحسین برانگیزش با عنوان «نفوذ اسلام در آفریقا» اعتقاد دارد، «مسلمانان در منطقه مرکزی و جنوب آفریقا بسیار کم جمعیتند‌؛ کمتر از یک درصد».
چنین درک و محاسبه نادرستی نشان می‌دهد که اطلاعات بسیار کمی در این بخش از آفریقا پیرامون اسلام و مسلمانان تاکنون در دست بوده است.
گفته می‌شود، دین اسلام در حوزه جنوب آفریقا حدود 8.1% جمعیت را در مقایسه با 44% جمعیت مسیحی و 39% ادیان بومی آفریقایی شامل است. بنابراین، فقط با توجه به آمار اخیر باید اذعان کرد که اسلام در جنوب آفریقا قدرتی را می‌ماند که در برابرهیمنه عظمت اسلامی در شمال این قاره در حد وقواره بسیار کمتری است.
آمارها و ارقام جمعیت مسلمانان در حوزه جنوب آفریقا از منابع  مختلف متعدد ذکر شده برای مثال، جدول ذیل که از اطلاعات آماری  کتاب «اسلام در صحرای آفریقا» اثر استامر و تحقیق «اسلام در جنوب آفریقا» تألیف «محمد عمره» اخذ شده است، جمعیت کشورهای واقع در این حوزه چنین ارائه شده است:
لازم به ذکراست که ارقام جدول براساس مندرجات آماری منابع فوق نقل شده ولذا، احتمال اینکه با اطلاعات منابعی دیگر اختلاف داشته باشد، امری بدیهی است. برای نمونه برخی منابع جمعیت فعلی زیمبابوه را رقمی حدود 5/12 میلیون تن می‌دانند.

نقش آپارتاید در جلوگیری از  پیشرفت اسلام در جنوب آفریقا

در این تحقیق برآنیم تا تاریخ ورود اسلام را در 10 کشور واقع در حوزه جنوب آفریقا؛ آنگولا، بوتسوانا، لسوتو، مالاوی، موزامبیک، نامیبیا، آفریقای جنوبی، زامبیا و زیمبابوه مورد بررسی قرار دهیم. هرچند در مطالعه پیش رو ضمن نگاهی تاریخی به موضوع، بی‌تردید نمی‌توانیم ابعاد اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و سیاسی حضور اسلام در این حوزه آفریقایی را از نظر دور آوریم.
تحولات آنچه به آن دموکراسی در جنوب آفریقا اطلاق گردیده، باعث شده است تا اسلام در منطقه با برآیند رو به توسعه‌ای به‌ویژه در دو کشور آفریقای جنوبی و مالاوی، جایی که فرآیند دموکراسی چالش جدیدی را در جهت گسترش اسلام در این منطقه بوجود آورده، ایجاد کند. شاید باورمان نیاید که در این میان نقش کلیسا در مالاوی چه بود و اینکه مسلمانان چگونه در کشوری مأوی یافتند که روزگاری در آغاز قرن بیستم اکثریت جمعیت را داشتند.
واقعیت اینکه دوران آپارتاید در منزوی ساختن و جلوگیری از پیشرفت اسلام در منطقه نقش مهمی را ایفا کرد. «Gorkeh Gamal «Nkrumah، در اثر خود با عنوان «اسلام در جنوب آفریقا» می‌نویسد: «اگر روزی مسلمانان، مسلمانی خود را به واسطه هندی بودن خود در جنوب آفریقا داشتند اما از دهه 1980 که محو نژاد‌پرستی را در تاریخ معاصر دیدیم، مسلمانان نیز ضمن تأثرپذیری از تحولات اجتماعی و سیاسی ناشی از محو آپارتاید حیات دیگری یافتند و مبارزات علیه آپارتاید موقعیت مسلمانان را از همه لحاظ  پیش برد».

سیدکاظم مهرنیا
ادامه دارد...