تکفیر و قتل اهل سنت؛ نخستین اقدام آل سعود برای تأسیس عربستان سعودی
گروه اندیشه: به گفته زاهدی، محمدبن‌عبدالوهاب متاثر از ابن تیمیه، برای تبلیغ عقاید خویش در مبارزه با آن چه شرک می‌نامید، با کمک محمد بن سعود، به تکفیر و قتل اهل سنت در عربستان پرداخت که این اقدام بعدها با کمک انگلستان، منجر به تأسیس کشور عربستان سعودی شد.
سعید زاهدی، نویسنده کتاب «ماضی استمراری» در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در ارتباط با گرایشات سلفی و شکل‌گیری آن، گفت: ما سه گرایش سلفی داریم، یک گرایش سلفی مصر که اخوان المسلمین نماینده بارز و مشهور آن است. این گرایش سلفی که در مصر هستند، با شیعیان مشکلی ندارند و گرایش قدرتمندی نیز هستند. در بحث خط مشی این گروه سلفی، شاهد تندروی‌های تکفیری نیستیم و گرایشات و مباحث تقریب مذاهب نیز از همین کشور مصر و ایران شروع شده است.
وی ادامه داد: در هند و پاکستان، گرایش دومی از سلفیان وجود دارد که این گروه از میان صوفیه برآمده‌اند و کسانی که هسته اصلی این گروه سلفی را نهاده‌اند، کسانی بودند که خود مرید حضرت علی(ع) بودند. گرایش سومی که از سلفیان وجود دارد، با محمد بن عبدالوهاب شروع می‌شود که این گرایش سوم با قاطبه اهل سنت اصطکاک پیدا می‌کند.
شروع حرکت فکری محمد بن عبدالوهاب
وی افزود: عبدالوهاب به عنوان شیخ حنبلی‌ها و پدر محمدبن عبدالوهاب با وی مشکل داشت و او اولین کسی است که با محمدبن عبدالوهاب به مخالفت بر می‌خیزد و وی را مجبور می‌کند از عقاید خود دست بردارد. محمد بن عبدالوهاب نیز تا زمانی که پدرش، عبدالوهاب زنده بوده، حرفی نمی‌زده است.
این پژوهشگر تاریخ، تصریح کرد: زمانی که محمد بن عبدالوهاب حرکت تبلیغی خویش را در مبارزه با آن چه شرک می‌نامید، آغاز کرد. وی برای توسعه دعوت خود، به دِرعیه رفت و با دادن دست اتحاد با محمد بن سعود، حاکم این شهر، راه را برای پیروزی‌های بعدی دعوت وهابی هموار کرد. گرایش سلفی عربستان با کمک خاندان سعود، یعنی پدران آل سعود موجود، شروع به قتل اهل سنت در عربستان می‌کنند و بعد از این‌که همه را تکفیر می‌کنند، به مکه و مدینه یورش می‌برند.
سرکوبی حمله وهابیان به مکه
وی خاطرنشان کرد: بعد از این وقایع، دولت عثمانی که بر سرزمین‌های اسلامی همچون حجاز، یمن، مصر، فلسطین، سوریه و عراق حاکم بود، به حکمران مصر دستور داد تا با وهابی‌ها وارد جنگ شوند. در همین اوقات بود که سعود در سن شصت و شش سالگی در درعیه بر اثر ابتلا به بیماری سرطان روده درگذشت و پسرش به نام «عبدالله» برجای او نشست.
وی عنوان کرد: محمد علی پاشا، حکمران مصر از طرف دولت عثمانی تجهیز شد و توانست در جنگ‌های متعدد وهابی‌ها را شکست دهد و شهرهای مکه، مدینه و طائف را آزاد کند. حاکم مصر در این جنگ‌ها برخی فرماندهان وهابی را دستگیر کرد و به استانبول، پایتخت عثمانی فرستاد. پاشای مصر با حکم مستقیم خلیفه مصر به این گروه از وهابیان حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. این وقایع نشانی از این است که گرایش عربستانی سلفیان را اهل سنت بر نمی‌تابد و با آن‌ها مبارزه می‌کرده است.
انگلستان و شکل‌گیری کشور عربستان
زاهدی ادامه داد: با ضعیف شدن حکومت عثمانی، اراده انگلستان بر تجزیه خلافت عثمانی بود. انگستان با متمایل کردن عرب‌ها به جنبش‌های ملی‌گرایانه، بر تقویت آل شریف که خاندان قدرتمندی بودند و مکه و مدینه را در اختیار داشتند و هم‌چنین تقویت آل سعود که در نجد ساکن بودند، آن‌ها را علیه عثمانی‌ها تحریک می‌کند و در نهایت عبدالعزیز بن آل سعود که شاهان کنونی عربستان، فرزندان او هستند، به کل شبه جزیره تسلط پیدا کرد. وی پادشاه و بنیان‌گذار کشور عربستان سعودی بود. تا پیش از تشکیل کشور عربستان تحت حکومت عبدالعزیز، منطقه شبه جزیره به صورت ولایتی اداره می‌شد. وی از سال ۱۹۰۲ حکومت ریاض را به دست آورد و از ۱۹۲۲ بر کل منطقه نجد مسلط شد. او از ۱۹۲۵ حجاز را به قلمرو خود افزود و در سال ۱۹۳۲ کشور جدیدی را با نام عربستان سعودی بنیان گذاشت.
بررسی ریشه وهابیت
وی با اشاره به چهار گرایش مهم اسلامی در میان اهل سنت، گفت: گرایش حنبلی قدیمی‌ترین آن گرایش‌های اهل سنت است و می‌توان گفت به دلیل این‌که احمد بن حنبل روش‌های خاصی دارد، ممکن است که ریشه‌های وهابیت به این سنت اسلامی برسد، اما باید دانست سلفی‌گری با تکفیری بسیار متفاوت است. ما در ایران سلفی داریم که خود آن‌ها با تکفیری‌ها در تضاد هستند. گروه‌های تکفیری با دادن حکم کفر و ارتداد، دست به قتل افراد می‌زنند، ولی سلفی‌ها به این شکل عمل نمی‌کنند.
وی ادامه داد: بعد از ابن حنبل، به ابن تیمیه می‌رسیم که به شدت گرایشات تکفیری را پر رنگ می‌کند. عمل وی به شکلی بوده که پذیرش اعمال و افکار او برای اهل سنت و حاکمان غیرممکن بوده است. به همین دلیل، ابن تیمیه اکثر عمر خود را در زندان گذرانده است. سخنان وی دارای گرایش تجسدی بوده است و به همین دلیل بیشتر عمر خود را در حصر خانگی و زندان گذرانده است. وی در همان جا کتاب‌های خود را به رشته تحریر در می‌آورده و به صورت مخفیانه به مریدانش می‌سپرده است. ابن تیمیه شیخ فتنه شناخته می‌شده است. در حال حاضر در عربستان، نووهابیان زیادی هستند که با ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب بسیار مشکل دارند و یکی از این مراکز «مرکز الرابطة العالم الاسلامیه» است.
نویسنده کتاب «ماضی استمراری» گفت: ابن تیمیه بیشتر در سوریه و منطقه مدیترانه کار کرده، ولی اندیشه سلفی در حوزه علمیه مکه و مدینه فعال بوده است. علمای مکه و مدینه متأثر از ابن حنبل بودند و بعد از مدتی برخی از شاگردان ابن تیمیه به این دو شهر می‌آیند و آن‌جا را تبدیل به مرکز اندیشه‌های سلفی می‌کنند. افراد مختلفی که از جاهای دیگر به این دو مرکز عمده علمی جهان اسلام، می‌آمدند، گرایشات سلفی پیدا می‌کردند و وقتی به مبدأ خود بر می‌گشتند، اگر انسان قوی‌ای بودند، نهضت انقلابی به راه می‌انداختند.
