گلایه اعوانی از مهجور بودن کتاب قرآنی ـ عقلی «اخلاق محتشمی»

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، غلامرضا اعوانی، استاد برجسته فلسفه اسلامی در همایش بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی که دیروز دوشنبه 5 اسفندماه با موضوع اخلاق و فلسفه به همت انجمن حکمت و فلسفه ایران و با همکاری مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در محل این مؤسسه برگزار شد، به بیان نکاتی در باب کتاب «اخلاق محتشمی» خواجه نصیر پرداخت.
اعوانی با اشاره به نگارش سه کتاب اخلاقی «اخلاق ناصری»، «اوصاف الاشراف» و «اخلاق محتشمی» در سه سبک مختلف توسط خواجه نصیرالدین طوسی، علت نگارش این سه اثر به صورت مجزا را مشی مشائی خواجه دانست و بیان کرد: مشائیان سبک‌ها را مخلوط نمی‌کردند و نزد آنان فیلسوف باید نظامی داشته باشد که مطابق آن نظام حرکت کند.
وی عنوان کرد: بر همین اساس، خواجه کتاب اخلاق ناصری خود را به مذهب مشایی و با استفاده از منابع مشایی نوشت. کتاب اوصاف الاشراف را هم به مذهب عرفان به نگارش درآورد و کتاب اخلاق محتشمی را هم برمبنای کلام عقلی به رشته تحریر درآورد.
رئیس انجمن حکمت و فلسفه ایران افزود: خواجه همان طور که بنیان‌گذار کلام عقلی است، در «اخلاق محتشمی» اخلاق را هم بر مبنای کلام عقلی تأسیس و استوار کرده است و این کتاب او یک اخلاق دینی و اخلاق قرآنی منتها با فهم عقلانی است و با رساله عرفانی او یعنی اوصاف الاشراف او تفاوت‌های زیادی دارد.
اعوانی با بیان این که این کتاب در 40 باب نوشته شده است، ادامه داد: هر باب مشتمل بر تعدادی از آیات قرآنی مرتبط با موضوع آن باب و روایات است. اما آن چه یک ویژگی متمایزکننده دیگر این کتاب است، این است که خواجه علاوه بر اخبار نبوی از اخبار علوی و ولوی از ائمه(ع) نیز در این کتاب استفاده کرده است و در دو کتاب دیگر او نیامده است.
وی بیان کرد: در این کتاب از برگزیده‌هایی از نهج البلاغه، برگزیده‌هایی از غرر الحکم، از صحیفه سجادیه و بسیاری دیگر از منابع شیعه استفاده شده است. همان‌گونه که خواجه با تجریدالاعتقاد تحولی در کلام به وجود آورد که حتی مورد توجه علمای اهل سنت قرار گرفت و دستاورد بزرگی در علم کلام بود، کتاب اخلاق محتشمی هم کتابی است که بر همان زمینه بنا شده و یک کتاب اخلاقی قرآنی عقلی است.
وی با اشاره به محتوای این کتاب انتخاب‌های خواجه را حائز اهمیت دانست و بیان کرد: مطالب خواجه و چینش آن‌ها و فصل‌بندی این کتاب بسیار معنادار است و ما باید به این ها توجه کنیم.
اعوانی با گلایه از مهجور بودن این کتاب، بر ضرورت توجه به آن به عنوان یک کتاب اخلاق قرآنی تأکید کرد و گفت: اگر استاد دانش‌پژوه این کتاب را که فقط یک نسخه از آن باقی مانده بود، چاپ نکرده بود اثری از آن باقی نمی‌ماند و من همه شما را به مطالعه و تعمق در کتاب «اخلاق محتشمی» خواجه توصیه می‌کنم.