ظرفیت‌های اقتصاد اسلامی برای خروج از رکود، بیشتر از اقتصاد متعارف است

محمد‌جواد توکلی، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درباره نگاه اقتصاد اسلامی و متعارف به خروج از رکود اقتصادی اظهار کرد: به نظر می‌رسد اقتصاد اسلامی نسبت به اقتصاد متعارف نگاه متفارتی دارد؛ چون در اقتصاد متعارف، بحث رکود که پیش می‌آید در همان دوگان بین رکود و تورم بحث می‌شود که اگر بخواهیم از رکود خارج شویم، باید به تورم تن داده و اگر بخواهیم تورم را کاهش دهیم باید به رکود تن دهیم.

وی افزود: اما مشکلی که در اقتصاد متعارف پیش آمد، این است که مشاهده کردند گاهی هم رکود و هم تورم وجود دارد و اصطلاحا رکود تورمی مطرح شد و رکود تورمی عمدتا در جاهایی مطرح است که ساختارهای اقتصادی و تولیدی مشکل دارد. در این ساختار اقتصادی، پول هم که برای خروج از رکود تزریق کنیم، این پول به قسمت‌های غیرمولد رفته و نه تنها اقتصاد را از رکود خارج نمی‌کند، بلکه باعث ایجاد تورم هم می‌شود.

توکلی ادامه داد: با این نگاه، به سراغ رهیافتی که از اقتصاد اسلامی و مخصوصا بانکداری اسلامی می‌توان داشت، می‌رویم. یکی از آسیب‌شناسی‌هایی که می‌توان راجع به رکود تورمی در جامعه ما داشت، این است که یک فاصله‌ای بین بخش پولی و حقیقی ما به وجود آمده است، گاهی بخش پولی ما، تسهیلاتی را تزریق می‌کند که وابسته به بخش‌های ارزش افزوده‌ای نبوده و به سمت‌ بخش‌های خدماتی می‌رود و دلیلش این است که ما از بانکداری اسلامی‌ای که متفکران مسلمان از آن با عنوان مشارکت در سود و زیان یاد کرده‌اند، فاصله‌ گرفته‌ایم و نرخ‌های سود ثابت در تسهیلات را مطرح کردیم که نرخ‌های بسیار بالایی است.

وی افزود: لذا اگر بخواهیم با همین سبک الان و با این نرخ‌های بالا و با این گسستگی بخش اعتباری از حقیقی پیش برویم در همان رکود باقی مانده و به تورم هم دامن می‌زنیم. نکته دیگری که می‌توان در فضای اقتصاد اسلامی  مطرح کرد این است که این سیاست‌ها بعد تقاضایش بیشتر از بخش عرضه‌اش است مثلا ما سیاست کاهش مخارج دولت را داشته باشیم ولی بیشتر به تقاضا دامن می‌زنیم؛ درحالیکه مشکل اصلی ما در بخش عرضه است و چون هزینه قیمت‌ها هم بالا رفته اسن بسیاری از بنگاه‌ها از فعالیت ‌افتاده‌اند بنابراین اگر پولی را به بازار وارد کنیم که تقاضا را افزایش دهیم از طرف دیگر تولید کننده نای تولید ندارد.

عضو هیئت‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) اظهار کرد: یکی از نویسندگان در کتاب «اسلام و چالش اقتصادی» تحلیلی از نظام‌های شکست‌خورده ارائه داده و نکته جالبی که ارائه می‌کند این است که نظام‌های اقتصادی از آغاز دچار سردرگمی بوده و گاهی به سراغ عرضه و گاهی به سراغ تقاضا رفته‌اند و نظام‌های سرمایه‌داری مدام به سمت تحریک تقاضا  و دامن زدن به مصرف می‌روند تا تولید افزایش پیدا کند و وی تحلیل می‌کند که این روند مناسبی نبوده و منجر به تخریب محیط زیست و ... می‌شود.

توکلی تأکید کرد: نکته خاصی که وی به آن اشاره می‌کند، این است که در اقتصاد اسلامی، ما مسیر متفاوتی را در پیش گرفته و به مصرف دامن نمی‌زنیم و اتفاقا مسائلی همانند قناعت، دارای ارزش است و اقتصاد اسلامی برای خروج از رکود، مولد بودن و وجدان کاری را تشویق می‌کند و این الگوی مطلوب سبک زندگی اسلامی است. برداشت من، این است که اقتصاد اسلامی عرضه را تشویق می‌کند اما اشکالی که در کشور ما و مخصوصا بعد از هدفمندی یارانه‌ها افتاد، این بود که تقاضا را تحریک کردیم و این باعث شد هم از یک طرف شاهد افزایش حجم پول  باشیم و از سوی دیگر هزینه‌های تولید هم بالا رفت.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا توجه به اقتصاد اسلامی بهترین راهکار خروج از رکود است؟ اظهار کرد: به نظر بنده، بهترین ابزار برای خروج از رکود در ایران، توجه به اقتصاد اسلامی است. ما باید جهت‌گیری خود را روشن کنیم؛ چرا که به نظر ما ظرفیت‌های اقتصاد اسلامی برای خروج از رکود، بیشتر از ظرفیت‌های اقتصاد متعارف است، بیشتر بر آن تأکید داریم و این شیوه اقتصادی است که می‌تواند موفق باشد. البته باید توجه داشت که در اقتصاد اسلامی، الگوی مشارکت در سود و زیان در بانکداری اسلام، جهت‌گیری در عرضه و ابعاد فرهنگی اقتصاد اسلامی هم بسیار مهم است و این‌ها نیازمند سیاست‌های بلند مدت است و تا به این موارد توجه نشود، همه برنامه‌ریزی‌ها، آب روی آتش ریختن است.