ایمان، تقوا و احسان؛ سه وجه انسان قرآنی/ ظهور «گوهر گمشده مسلمانی» در عطاردی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، مصطفی دلشاد تهرانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم حدیث در مراسم چهلمین روز درگذشت مرحوم آیت‌الله عطاردی که عصر دیروز یکشنبه، 16 شهریورماه، با حضور جمعی از علما، دوستداران آن مرحوم و خانواده ایشان در محل مؤسسه فرهنگی خراسان برگزار شد، به بیان نکاتی در مورد مرحوم آیت‌الله عطاردی پرداخت.

فاعلُ الخیر، خیرٌ منه
دلشاد با اشاره به بیانی از امیرالمؤمنین(ع) که می‌فرماید «فاعل الخیر خیر منه؛ فاعل خوبی از خود خوبی بهتر است»، گفت: ما آثار علامه عطاردی و زیبایی‌های جلوه‌گر شده توسط ایشان را می‌بینیم، اما اگر بخواهیم انصاف بورزیم، خود ایشان زیباتر از همه این‌هاست و لطیف‌تر و عمیقتر.
جستجوی گوهر گمشده مسلمانی در آیت‌الله عطاردی
وی با اشاره به احساسی که بارها در مواجهه با مرحوم آیت‌الله عطاردی احساس کرده بوده است، گفت: ما امروزه معضلی داریم که شاید بهتر باشد از آن با عنوان «گوهر گمشده مسلمانی» یاد کنیم. گوهر گمشده مسلمانی انسان قرآنی است. مرحوم علامه عطاردی انسان قرآنی بود و آن چه از لطافت که از ایشان در روابط و مناسبات‌شان و در زیست‌شان و بعد در آثارشان جلوه و ظهور کرد همین انسان قرآنی است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم حدیث افزود: یک چیزی که در قرآن کریم شگفت است و ما به آن نپرداختیم و تلاش نکرده‌ایم که آن را در فرهنگ وارد کنیم، در تربیت وارد کنیم و در نظام سیاسی و اجتماعی‌مان وارد کنیم همین انسان قرآنی است.
ایمان، تقوا و احسان؛ سه وجه انسان قرآنی
وی انسان قرآنی را بر اساس مجموع آیات قرآنی دارای سه وجه دانست و بیان کرد: یک وجه انسان قرآنی در پیوند با خداست، یک وجه در پیوند با خودش و یک وجه هم در پیوند با دیگران. در پیوندش با خدا ایمان، در پیوندش با خود تقوا و در پیوند با دیگران احسان مطرح است. ما چنین چیزی را یعنی ایمان و تقوا و احسان را در علامه عطاردی می‌دیدیم.
همه موجودات از انسان مسلمان در امان‌اند
دلشاد در تشریح این مطلب ابتدا با ارائه توضیحی عملیاتی از ایمان، گفت: ایمان یعنی در حریم امن خدا قرار گرفتن و انسانی که در حریم امن خدا قرار می‌گیرد، دیگران با او امن می‌شوند. وقتی که کسی با مرحوم عطاردی می‌نشست، احساس امنیت و آرامش می‌کرد؛ گوئی که در یک حریم امن قرار بگیرد. دوستان می‌دانند حتی زبان ایشان آرامش‌بخش بود. زبان مسلمان باید این گونه باشد. امیرالمؤمنین(ع) هم می‌فرماید که «المسلم من سلم المسلمون من یده و لسانه؛ مسلمان کسی است که مسلمانان از دست و زبان او در امان‌اند». این جا چون در مقام مسلمانی بوده است «مسلمانان» گفته شده و گرنه همه موجودات از انسان مسلمان در امان‌اند و هیچ کس، حتی گیاهان و جانوران، و حتی دشمنان از دست مسلمان آزار نمی‌بینند.
انسانی که در دایره امن الهی قرار بگیرد، نمی‌تواند خون بریزد
وی با اشاره به ماجرای یکی از جنگ‌های امیرالمؤمنین(ع) که در ضمن آن یاران آن حضرت به دشنام‌گوئی به دشمنان پرداخته بودند، در تبیین عکس‌العمل امام علی(ع) که این عمل را محکوم کرده بود،گفت: آن حضرت بعد از این که می‌گوید دشنام دادن منطق ندارد، در پاسخ به آن‌ها که می‌گویند پس چه بگوئیم؟ این شاخصه ایمان را مطرح می‌کنند و می‌فرمایند که بگوئید: خدایا خون ما و خون دشمنان ما را حفظ کن. ما اهل ریختن خون نیستیم. این توصیه به این دلیل است که وقتی کسی در دایره امنیت الهی قرار بگیرد نمی‌تواند خون بریزد مگر در حالت دفاع. جز این نمی‌شود، چون نمی‌تواند آزار بدهد و اذیت کند و هر کسی طبق قانون مجازات می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم حدیث افزود: مرحوم علامه عطاردی ایمان این چنینی داشت. دست و زبان بی‌آزار و دل بی‌آزار داشت. این گمشده مسلمانی است.
دلشاد با اشاره به وجه دوم یعنی تقوا، گفت: تقوا یعنی کنترل در جمیع جهات، زبان کنترل‌شده، نگاه کنترل‌شده، دست کنترل‌شده، قلم کنترل‌شده، دل کنترل‌شده. دوستان این را دیده‌ و تجربه کرده‌اند که ایشان نشانه چنین کنترلی بود.
جلوه‌گر شدن زیبایی‌ها؛ معیار امیرالمؤمنین(ع) برای مدیریت موفق
وی همچنین با اشاره به وجه سوم یعنی احسان، بیان کرد: احسان آن نیکی‌ایست که کیفی است و زیباست و انسانی که این وجه انسان قرآنی را پیدا می‌کند جلوه‌های زیبا و آثار زیبا از او ظهور می‌کند. امیر مؤمنان در پایان عهدنامه مالک اشتر یکی از معیارهایی که برای مدیریت، حکومت و سیاست موفق ارائه کرده‌اند یکی همین است که آثار زیبا، اعم از اخلاق، معنویت، انسانیت در شهرها برپا شود. اگر یک کسی یک جایی رفت مدیریت و حکومت کرد یکی از آن چیزهایی که باید آن جا جلوه کند تا بگوئیم که آن حکومت موفق است آثار زیباست.
جلوه زیبایی در آثار مرحوم عطاردی
دلشاد علامه عطاردی را جلوه دهنده آثار زیبا توصیف کرد و گفت: آثار ایشان یکی از آن هم زیاد است؛ چون معارف اهل بیت(ع) است و این گونه نیست که بگوئیم اگر حجم خیلی زیادی داشت آن وقت مفید و بهره‌ساز است؛ نه، کم آن هم مفید و بهره‌ساز است. آن وقت این کیفیت را شما در این مجموعه کمی لحاظ کنید. این همه پرباری می‌تواند منشأ خدمات بسیار زیادی باشد.
وی در پایان با توصیه به دنبال کردن سه وجه انسان قرآنی، یعنی ایمان، تقوا و احسان در مرحوم علامه عطاردی، افزود: امیدوارم که این الگوی بسیار زیبا و جامع و لطیف همچنان در جلوی چشم ما به صورت یک مشعل فروزان بماند و چنین جلساتی که یاد ایشان در آن مطرح می‌شود مکرر بر پا شود و ما با زنده نگه داشتن یاد این انسان قرآنی خودمان را بازسازی کنیم.