تجهیز منابع مالی از طریق بازار بورس به معیارهای اسلامی نزدیک‌تر است
گروه اقتصاد: به گفته معصومی‌نیا، تبدیل بازار بورس به مکانی برای تجهیز پس‌اندازهای مردم، هم بهتر از سیستم بانک‌محور و برای اقتصاد ایران مفیدتر است و هم به معیارهای اسلامی نزدیک‌تر است.
حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره نقش بازار بورس در کاهش بنگاهداری بانک‌ها پرداخت و اظهار کرد: اکنون عده‌ای سؤال می‌کنند اگر بانک‌ها نباید در فعالیت تجاری مشارکت داشته باشند، پس چرا برای توسعه بازار سرمایه تبلیغ می‌کنید؟ اما باید دانست که بازار سرمایه در صورتی می‌تواند کارا باشد که ما بتوانیم جذابیتی ایجاد کنیم که مردم وارد این بازار شده و اوراق سهام، اجاره و ... که با عقود شرعی و اسلامی منطبق است را خریداری کنند و از پول‌هایی که توسط ابزارهای مالی اسلامی جمع‌آوری شده در فرآیند تولید استفاده شود، نه اینکه بورس‌بازی به پدیده غالب بازار سرمایه تبدیل شده و این سرمایه‌ها وارد آن بازارها شود.
بازار بورس مانع فعالیت تجاری بانک‌ها نمی‌شود
وی در پاسخ به این پرسش که آیا بازار سرمایه می‌تواند مانع فعالیت تجاری بانک‌ها شود؟ اظهار کرد: نه، اتفاقا مردم آنقدر وجوه پراکنده دارند که اگر ما بتوانیم بازار بورس را کارا کرده و قسمت عمده‌ای از منابع مالی به بورس منتقل شود باز هم سرمایه‌های بسیاری وجود دارد که می‌تواند در اختیار بانک‌ها قرار گیرد اما جنبه مثبت این‌کار، این است که این سرمایه‌ها از طریق بازار بورس به سمت فرآیند تولید می‌رود و نکته مهمی هم که در اینجا باید به آن اشاره کرد این است که بازار سرمایه خوب، باید کاری کند که نه فقط بانک‌ها بلکه عمده مردم در آن سرمایه‌گذاری کنند.
این پژوهشگر اقتصاد اسلامی به دلایل افت شاخص‌های بورس در سال گذشته اشاره کرد و گفت: سال گذشته مشاهده کردیم که شاخص‌های بورس افزایش پیدا کرده و یک وضعیت حبابی در بازار سرمایه ایران رشد کرد اما به یک‌باره سهام اُفت کرد و اکنون بازار سرمایه با مشکل مواجه است و یکی از دلایل ین امر، این است که بازار سرمایه و سیستم بانکی مطلوب در صورتی به اقتصاد کمک می‌کنند که بتوانند منعکس‌کننده بخش واقعی اقتصاد باشند و به بخش‌های واقعی کمک کند اما اگر، چه سیستم بانکی و چه بازار بورس از بخش واقعی فاصله بگیرند باعث آسیب به اقتصاد خواهند شد.
مزیت تجهیز منابع از طریق بازار سرمایه
معصومی‌نیا ادامه داد: خرید و فروش سهام در صورتی مفید است که به این وسیله سرمایه مردم جمع شده و صرف تولید شود اما اگر سرمایه‌ها از این طریق حبس شده و قیمت آن تنها بین دارندگان اوراق افزایش پیدا کند برای اقتصاد مناسب نیست و این اتفاقی است که سال گذشته در اقتصاد ما رخ داد. نکته مهم دیگر، این است که اگر سرمایه‌ها در بازار بورس توسط ابزارهای مالی اسلامی جمع‌آوری شود که به ضوابط شرعی نزدیک‌تر است، در اینصورت هدایت منابع پراکنده در دست مردم به سمت بخش واقعی و در جهت رشد اقتصادی خواهد بود.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم اقتصادی در پاسخ به این پرسش که بورس و بانک چه جایگاهی و نسبتی در توسعه اقتصادی دارند؟ عنوان کرد: اگر هردو، یک کار انجام دهند و هر دو به تجهیز منابع بپردازند، از این جهت مشابه هم هستند اما گاهی اوقات سیستم بانکی به پدیده‌ای همانند بنگاهداری و فعالیت‌های تجاری روی می‌آورد که به حال اقتصاد مضر است و گاهی اوقات بازار بورس هم وارد بورس‌بازی می‌شود که این هم انحراف از مسیر اصلی آن است؛ هرچند اگر ما بتوانیم سرمایه‌گذاری در بازار بورس را ترویج کنیم بیشتر از بانکداری به ضوابط شرعی نزدیک است، به این دلیل که در سیستم بانکداری، بیشتر از بازار بورس زمینه صوری‌سازی معاملات و دور زدن قانون فراهم است.
قرابت بیشتر سرمایه‌گذاری در بازار بورس با معیارهای اسلامی
وی افزود: مسئله دوم این است که تفاوت اساسی بین سیستم بانکی و بازار بورس، پدیده خلق پول است و منشأ اصلی تفاوت همین است چون سیستم بانکی از طریق وام دادن، خلق پول می‌کند اما این پدیده در بازار بورس اتفاق نمی‌افتند اما از جهت تاثیر‌گذاری در قسمت واقعی اقتصاد، به این موضوع بستگی دارد که سیستم بانکی منابعی که تجهیز کرده است را به تولید اختصاص دهد یا آن را به دارایی‌های سمی تبدیل کند که این روزها رایج شده است؟ همچنین تأثیرگذاری بازار بورس به این موضوع بستگی دارد که این بازار، پول‌هایی که از طریق فروش و واگذاری اوراق جمع‌آوری کرده است را به تولید اختصاص دهد یا در خود بازار بورس حبس کرده و پدیده بورس‌بازی را حاکم کند؟
معصومی‌نیا در پایان اظهار تأکید کرد: بنابراین هر دو می‌توانند به حال اقتصاد، هم مضر و هم مفید باشند ولی روی هم رفته تبدیل بازار بورس به مکانی برای تجهیز پس‌اندازهای مردم دارای فوایدی است که می‌توانیم بگوئیم در اقتصاد ایران از سیستم بانک‌محور بهتر است؛ بنابراین اگربتوانیم بازار بورس را تقویت کنیم که بخشی از از دارایی‌ها جذب آن شود هم برای اقتصاد ایران مفیدتر است و هم به معیارهای اسلامی نزدیک‌تر است.
