تأکید بر مراعات حال مؤدیان مالیاتی در سیره اقتصادی حضرت علی(ع)

حجت‌الاسلام والمسلمین امین کثیری، پژوهشگر حوزه دینی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به تشریح سیره اقتصادی حضرت علی(ع) در زمینه مالیات و توسعه اخلاق مالیاتی پرداخت و اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌‌هایی که اکنون نظام‌های سیاسی دنیا با آن مواجه هستند مسئله درآمد مالیاتی است و زمانی‌که این موضوع را از فرمایشات حضرت علی(ع) و سیره حکومتی آن حضرت دنبال کنیم، مشاهده خواهیم کرد که یکی از مهم‌ترین ارکان حکومتی در زمان حضرت علی‌(ع) موضوع مالیات بوده است.

فعالیت انحصاری برخی حکومت‌ها در عرصه تجاری

وی ادامه داد: ممکن است به ذهن برخی اینگونه خطور کند که درآن زمان راهکارهای درآمدی که امروز برای حکومت‌های تعریف می‌شود وجود نداشت؛ در صورتی‌که با نگاهی به تاریخ و مسئله حکومت‌داری در زمان‌های گذشته و خصوصا زمان حضرت علی(ع)، ملاحظه می‌کینم که اتفاقا حکومت‌ها می‌توانستند راهکارهای درآمدی دیگری غیر از مالیات هم برای خودشان تعریف کنند.

کثیری اظهار کرد: در آن هنگام حکومت‌ها می‌توانستند به عنوان یک کارگزار تجاری وارد شده و از این تجارت که برای خود ایجاد می‌کردند، با کمک قدرت سیاسی، بازار انحصاری را  در دست بگیرند و درآمدی برای حکومت کسب کنند و نمونه‌های تاریخی آن را در برخی برهه‌های تاریخی مخصوصا در زمان‌های نزدیک به حکومت حضرت علی(ع) وجود داشته و مشاهده می‌کنیم که حکومت‌ها به  صورت مستقل وارد مقوله تجارت شده و از این راه برای خود درآمدزایی می‌کردند.

رصد دریافت‌کنندگان و پرداخت‌کندگان مالیات از جانب امیرالمؤمنین(ع)

وی ادامه داد: با این اوصاف با مراجعه به سیره حکومتی و گفتاری حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) مشاهده می‌کنیم که یکی از مهمترین تکیه‌های ایشان برای درآمد حکومت، مسئله دریافت و پرداخت مالیات است در حالی‌که یکی از چالش‌های حکومت‌های امروزه این است که مردم چگونه متقاعد شوند مالیات را پرداخت کنند و مسئله فرارهای مالیاتی در جامعه تبدیل به موضوع مهمی شده است.

این پژوهشگر امور دینی تأکید کرد: همه سرمایه‌داران و افرادی که دارای ثروت‌های هنگفتی هستند ممکن است در مقابل  پرداخت مالیات مقاومت کنند یا دنبال راهکارهایی باشند که به نحوی از انحا از زیر پرداخت مالیات‌ها شانه خالی کنند و به همین دلیل مشاهده می‌کنیم که حضرت علی(ع)، همزمان هم پرداخت‌کنندگان و هم دریافت‌کنندگان مالیات را رصد می‌کنند.

لزوم فعالیت فرهنگی در زمینه توسعه اخلاق مالیاتی

کثیری اظهار کرد: مهم‌ترین محور فرمایشان امیرالمؤمنین(ع)، اخلاق اقتصادی و اخلاق مالیاتی است و شاید یکی از نمونه‌هایی که می‌توانیم  در مورد اخلاق مالیاتی مثال بزنیم مسئله خوداظهاری مالیاتی باشد و اینکه افراد به این شناخت و درک فرهنگی برسند که این پرداخت مالیات می‌تواند در یک چرخه اقتصادی و اجتماعی سالم برای آنها بسیار سودمند باشد. این امر نیاز به کار فرهنگی جدی دارد و به ما کمک می‌کند در عرصه مالیاتی عملکرد بسیار موفقی داشته باشیم.

وی افزود: با یک بررسی کلی، مشاهده می‌کنیم  یکی از عللی که در جامعه امروز افراد از پرداخت مالیات سر باز می‌زنند این است که احساس می‌کنند با پرداخت مالیات متضرر می‌شوند و این مسئله بیش از آنکه با نظارت و با حسابرسی‌های دقیق قابل حل باشد نیاز به کار فرهنگی جدی، عمیق و حساب‌شده دارد و در اینصورت نیازمند سیستم نظارتی بسیار دقیق نیستیم.

تأکید حضرت علی(ع) بر مراعات حال مؤدیان مالیاتی

کثیری عنوان کرد: حضرت امیرالمؤمنین(ع) برای کارگزان مالیاتی نامه مفصلی نوشتند که سراسر نصیحت، توجه  به بُعد اخلاقی، دعوت به مراعات حال مردم و اطمینان به گفتار و کردار مردم است؛ چراکه وقتی فرد با سیستمی مواجه است که مشکلات وی را درک می‌کند این تعامل دوطرفه باعث حل مشکلات اقتصادی هم خواهد شد. این تعامل دوطرفه در زمان حضرت علی(ع) اتفاق افتاد و مردم، خود را موظف به پرداخت مالیات می‌دانستد و از سوی دیگر حکومت، نه در مقابل مردم بلکه در کنار مردم قرار گرفت.

این پژوهشگر حوزه دینی در پایان تأکید کرد: در این صورت است که درآمدهای حکومت، درآمدهای مکفی خواهد بود و تصدی‌گری دولت در اقتصاد کمتر خواهد شد و به این دلیل که دولت کمتر احساس نیاز می‌کند مشارکت حداکثری مردم در نظام حکومتی اتفاق خواهد افتاد؛ چراکه یکی از آفت‌هایی که ممکن است حکومت‌ها به آن دچار شوند این است که حکومت به مردم به عنوان بازوی اقتصادی خود نگاه نکند.