امام رضا(ع) عقل‌گرایی را در مسیر دین و حق به کمال رساندند
گروه سیاسی: رئیس مجلس با اشاره به شرایط فرهنگی و سیاسی عصر امام رضا(ع) گفت: ایشان در این دوران توجه به عقل در مکتب اهل بیت(ع) مبنا قرار دادند و برای فهم حقایق و معارف اهل بیت(ع) تلاش کردند که عقل‌گرایی را در مسیر دین و حق به کمال برسانند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، علی لاریجانی، در نطق پیش از دستور جلسه علنی امروز، چهارشنبه 4 شهریور مجلس شورای اسلامی با تبریک و تهنیت میلاد مسعود حضرت ثامن‌الائمه امام رضا (ع) را به ملت عزیز و نمایندگان محترم تبریک و تهنیت، گفت: افتخار ایرانیان این است که میزبان این ولی خدا هستیم. شرایط سیاسی و فرهنگی در زمان امام رضا (ع) و پدر بزرگوار ایشان وجود داشت، جدای از سلطه دیکتاتوری خلفای عباسی، جریان‌های مهم فکری و فرهنگی آن زمان بود که نوع اقدامات امام (ع) را می‌توان در این بستر تاریخی مورد ارزیابی قرار داد و شاید بهترین هدیه برای پاسداشت حضرت فهم سلوک فکری ولی خدا باشد.
وی ادامه داد: عصر امام رضا (ع) طوفانی‌ترین عصری بود که شرایط مختلف فکری برای مکتب تشیع به‌وجود آمده بود. کیفیت شهادت حضرت موسی‌بی‌جعفر (ع) زمینه پیدایش و رشد فرقه واقفیه را در بین شیعیان ایجاد کرده بود که خود آن مسلکی بود و امام رضا(ع) با آن مبارزه می‌کرد.
لاریجانی افزود: همچنین جریان دیگر فکری که به وجود آمده بود، غالیان بودند که امام در زمانهای مختلف با آنها مواجهه می‌نمود.
رئیس مجلس عنوان کرد: موضوع دیگر فعالیت مترجمان بود که در آن زمان سایر ملل در پایان دوره بنی‌امیه و ابتدای دوره بنی‌عباس، فضایی به‌وجود آمده بود که افکار آنها ترجمه می‌شد و در جامعه اسلامی پخش شده بود و همین امر برخی از انحرافات فکری را در جامعه به‌وجود آورده بود.
وی یادآور شد: از طرفی آزادی سیاسی همراه با کار فرهنگی که با تضعیف بنی‌امیه و ابتدای روی کار آمدن بنی‌عباس در جامعه شروع شده بود، شرایط را به نحوی رقم زد که جریان‌های فکری مختلف رشد کردند، لذا ما در آن زمان فرقه‌های مختلف فکری را شاهد هستیم.
رئیس قوه مقننه خاطرنشان کرد: حادثه تأثیرگذار دیگر، آن بود که در زمان سقوط بنی‌امیه، بنی‌عباس خود را طرفدار اهل بیت(ع) معرفی می‌کردند، لذا عده زیادی از روی کار آمدن بنی‌عباس حمایت کردند اما وقتی بنی‌عباس سرکار آمدند، مشاهده کردند که اینها دست کمی از بنی‌امیه ندارند. به همین جهت جریان‌های مختلف انقلابی علیه آنها سربرافزاشت؛ چه گروهی از زیدیه و چه گروهی از علویان؛ اینها گروه‌هایی بودند که بر علیه بنی‌عباس قیام کردند، یعنی شرایط زمانه شرایطی پرغلیان از نظر انقلاب‌های محلی بود.
رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه اظهار کرد: از طرف دیگر مأمون گرایش اعتزالی و عقل‌گرایی داشت، لذا بحث پیرامون عقاید مختلف را دامن می زد، البته به نظر می‌رسید جنبه سیاسی نیز داشت چراکه می خواست شرایط فرهنگی جامعه آشفته‌تر شود لذا حتی به فرقه‌های مختلف کلامی غیر مسلمان هم فرصت می داد که درآن زمان عقاید خود را مطرح و مجادلات فکری و فرهنگی در آن زمان دایر شده بود.
لاریجانی ابراز کرد: در چنین شرایط و بستر فرهنگی باید رفتار و سلوک امام رضا (ع) را از نظر تفکر و مشی فکری مورد ارزیابی قرار داد و از آن استفاده کرد، در واقع از طرفی مبارزه با مامون که از نظر سیاسی یک فرد سیاس و پیچیده که مبارزه با او کار ساده ای نبود، وجود داشت، از سویی دیگر آشوب‌های سیاسی و انقلاب‌های مختلف در بخش‌های گوناگون کشور علیه حکومت به وجود آمده بود، البته افکار مختلف از فرهنگ‌های گوناگون از طریق ترجمه سایر دول هم دایر شده بود لذا دامنه محاجه‌های فکری گسترده شده بود.
وی افزود: جریان‌های انحرافی چون واقفیه، اهل غلو و غالیان و اهل حدیث هم در این شرایط حضور داشتند که امام رضا(ع) در این شرایط فرهنگی به تالیفات و مناظرات مختلف برگرفته از تفکر توحیدی و عقلانی می پرداختند، البته روایاتی هم از ایشان نقل شده است که معارف اهل بیت(ع) را بین مسلمانان مستحکم می کرد.
رئیس مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: برخی روایات معارف بین مسلمانان را مستحکم می کرد، رسائلی نیز چون رساله ذهبیه در طب، فقه رضوی و صحیفه الرضا به ایشان منتسب است که در کنار این تالیفات، مناظرات پرنکته کلامی و علمی هم وجود دارد، در این میان روایاتی هم از ایشان نقل است که روش فکری امام را نشان می‌دهد.
وی عنوان کرد: از تمام این آثار می‌توان برداشت مهمی داشت چرا که در زمانهای که تکیه به عقل و مجادلات عقلانی رایج بود، امام نیز توجه به عقل و جایگاه عقل را در مکتب اهل بیت(ع) مبنا قرار داد و برای فهم حقایق و معارف اهل بیت تلاش می کردند مسیر عقل‌گرایی را در مسیر دین و حق به کمال برسانند.
لاریجانی با اشاره به چند روایت از امام رضا(ع)، تصریح کرد: ایشان می فرمایند: «دوست هر انسان عقل اوست و دشمن او جهل اوست»، «بهترین عقل این است که انسان خود را بشناسد»، از امام رضا(ع) درمورد حجت بر مردم سؤال شد، ایشان پاسخ دادند: «عقل اوست که انسان از طریق عقل صادق بر خداوند را می شناسد و او را تصدیق می کند و از دروغ پرداز خدا آگاهی پیدا می کند و او را تکذیب می کند».
رئیس مجلس اظهار کرد: امام رضا(ع) در مورد دینداری که عقل ندارد، می فرمایند اعتنایی به او نیست، سپس می‌گویند: «خداوند عقل را خلق کرد، به او گفت پیش بیا، چنین کرد و سپس گفت بازگرد و او رفت، پس به او گفت به عزت و جلالم سوگند هیچ چیزی را به خوبی تو خلق نکردم و به وسیله تو پاداش و کیفر خواهم داد» این روایت بدین معناست که پیشرفت و پسرفت انسان‌ها و جوامع در پناه عقل رخ می‌دهد.
رئیس مجلس در ادامه به روایتی مهم از امام رضا(ع) در باب عقل اشاره کرد و گفت: ایشان می فرمایند «عقل فرد مسلمان کامل نشود تا وقتی که ده ویژگی در او باشد؛ 1- به خیر او امید رود 2- دیگران از بدی آسوده و ایمن باشند 3- خیر اندک دیگری را بسیار شمارد 4- نیکی بسیار خود را اندک بشمارد 5- از طلب حوائج دیگران دلگیر نشود 6- از طلب علم در طول عمر خود خسته نشود 7- فقر و تهیدستی در راه خدا را بر توانگری بیشتر بپسندد 8- خواری در راه خدا را از بزرگی در نزد دشمن خدا خوشتر داند 9- گمنامی برای او رغبت‌انگیزتر از بلند آوازگی باشد 10-کسی را نبیند مگر آنکه گوید او از من بهتر و پارساتر است، براستی جز این نباشد، مردم دو گونه‌اند، مردمی بهتر و پارساتر از او و مردمی بدتر و فرومایه‌تر از او، پس زمانی که فرد فرومایه تر از خویش را ببیند بگوید شاید نیکی و خوبی در او در درون و باطن اوست و این خوش باطنی بهتر است و خوبی من آشکار است و نیک ظاهری برای من بدتر است و چون بهتر و پارسا تر از خود را ببیند در برابرش فروتنی کند تا هم پای او گردد این فروتنی به او بزرگی می دهد و برخوبی او می افزاید و در میان مردم خوش نام می گردد و سرور مردم زمان خود می شود». این روایت در خصوص عقلی است که انسان را رهنمون به عقل و دین می کند.
لاریجانی با اشاره به روایات اعجاب برانگیز از امام رضا(ع)، گفت: این روایت هویت ساز برای فرد و جامعه است، ایشان فرمودند « هفت چیز در صورتی که بدون هفت چیز دیگر باشد، استهزا و مسخرگی است؛ 1- آن کس که به زبان از خدا مغفرت می‌طلبد اما در دل از گناه کردن پشیمان نباشد خود را مسخره کرده است 2- آن کس که از خدا طلب توفیق می کند اما جهد و تلاش ننماید خود را استحضاح کرده است 3- آن کس که هوشیاری و احتیاط جوید اما پرهیز نکند خود را استهزا کرده است 4- آن کس که از خدا طلب جنت کند اما بر سختی ها شکیبا نباشد خود را تمسخر کرده است 5- آن کس که به خدا پناه جوید اما ترک شهوات نماید خود را استهزا کرده است 6- آن کس که به یاد مرگ افتد اما خود را مهیای آن نسازد خود را مسخره کرده است 7- آن کس که خدا را یاد کند اما به دیدار او شایق نگردد خود را استهزا کرده است».
رئیس مجلس شورای اسلامی با اشاره به دو روایت مهم ذکر شده، تصریح کرد: زندگی و سلوک مسلمانان مسیر روشنی است که باید از درون معارف و اهل بیت(ع) آن را جستجو کرد و یافت، بنابراین از خداوند می خواهیم که این استعداد را از نظر درک معارف اهل بیت به ما دهد تا خط فکری را بشناسیم و به کار بندیم.
