عطر و بوی تفسیر قرآن در آیین سوگواری حسینیه انصاری
گروه اندیشه: ۱۴ قرن پس از محرم ۶۱ هجری مجالس و محافل سوگواری بسیاری در کشورمان برگزار می‌شود، در بسیاری از این محافل جای خالی مفاهیم قرآنی به روشنی مشهود است؛ اما در این میان محافلی هم هست که محرم را فرصت مغتنمی برای تدبر در آیات قرآن می‌دانند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، محرم 1437 هجری قمری فرصتی است برای مشاهده میراث اباعبدالله‌الحسین(ع) و آن‌چه ایشان برای احیای آن قیام کردند؛ محرم بار دیگر از راه رسیده است و پرچم‌ها و بیرق‌های افراشته شده نشان از سوگواری برای کاروانی است که مصداق عینی عمل به مفاهیم قرآن است.
در سومین شب از دهه اول محرم برای حضور در جمع سوگواران حسینی به یکی از حسینیه‌های تهران رفتیم. مسیر کمی طولانی است، بارانی که از صبح باریدن گرفته نم خود را به شب رسانده است و خیابان‌ها را طراوات بخشیده است. هوا سرد‌تر از شبهای گذشته است. پارچه و پرچم‌های مشکی از در و دیوار شهر آویزان است و حال و هوای شب و شهر تفاوتی آشکار با شبهای گذشته دارد.
صدای مداحان از بلندگو‌ها در گذر از هر خیابان و از برابر هیات‌ها و ایستگاه‌های صلواتی به گوش می‌آید. نگرانم کمی دیر‌تر به قراری که گذاشته‌ایم برسیم. ترافیک این ساعت بیشتر برای رسیدن به اجتماعات حسینی است، این را می‌شود از خودرو‌های پرشمار در جلوی مجالس سوگواری فهمید. ساعت 19:35 دقیقه به میدان هدایت و ابتدای کوچه سعیدی رسیدیم. از راننده خواستم که وارد کوچه نشود، ترافیک خودرو‌ها در کوچه‌ای که حسینیه در آن قرار دارد زیاد است و ساختمان ۵ طبقه‌ای در ابتدای کوچه کانون این رفت و آمدهاست.
نمای ساختمان با پارچه‌های مشکی پوشانده شده است و دودی که در جلوی در ساختمان به چشم می‌خورد از سوختن دانه‌های ریز اسپند است. صدای قرائت زیارت عاشورا به گوش می‌آید. چند نفری در ورودی ساختمان میهمانان را راهنمایی می‌کنند. داخل ساختمان بزرگ‌تر از آن است که فکر می‌کردم. دور تا دور ساختمان را صندلی گذاشته‌اند. ساعت 20:00 است و برای نشستن باید کمی خوش شانس باشید تا جایی پیدا کنید.
قاری میانسال آیاتی از سوره اسراء را برای تلاوت انتخاب کرده است: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا کَبِیرًا/ قطعا این قرآن به [آیینى] که خود پایدار‌تر است راه مىنماید و به آن مؤمنانى که کارهاى شایسته مىکنند مژده مىدهد که پاداشى بزرگ برایشان خواهد بود (الاسراء/۹)»
پس از پایان تلاوت قرآن از مستمعین خواسته می‌شود که تلفن‌های خود را بر روی حالت سکوت بگذارند. جلسه تفسیر قرآن در ساعت 20:40 دقیقه شروع شد.
مردی میانسال با ظاهری آراسته جلسه را شروع می‌کند. محمدعلی انصاری با اشاره به تفسیر آیاتی از سوره احزاب در جلسات گذشته به بیان مطالبی پیرامون آیات ۴۰ سوره احزاب می‌پردازد. تسلط به مباحث در کنار بیان شیوا بر غنای مطالب افزوده است. مطالبی نظیر «پذیرفتن زید بن حارثه به فرزندخواندگی توسط پیامبر»، تبیین معنای واژه «خاتم» و خاتمیت حضرت محمد (ص)، «پیامبران دروغین» و «حمد و تسبیح پروردگار» از مهمترین مطالبی است که در این جلسه تفسیر توسط محمدعلی انصاری به حاضرین ارائه شد.
هر بار که اطرافم را نگاه می‌کردم تعدادی از افراد در حال یادداشت برداری‌اند و بسیاری دیگر با توجه، به مطالبی که در این جلسه گفته می‌شود گوش فرا می‌دهند.
آقایی ۶۰-۷۰ ساله در سمت راستم بر روی صندلی نشسته است و مطالب را در دفترچه کوچکی یادداشت می‌کند، جلویم نیز جوانی ۲۰-۱۸ ساله نیز هر بار چیزی در دفترچه‌اش ثبت می‌کند. به نظر می‌رسد این جلسه از ظرفیت بالایی برای ارائه تفسیر قرآن برخوردار است.
پس از پایان جلسه تفسیر قرآن، استاد انصاری به خواندن مقتل پرداخت که با حزن واندوه سوگواران همراه بود و نهایتا این جلسه در ساعت 22:00 به اتمام رسید.
ناگفته پیداست که ویژگی‌های این حسینیه جلسه را با سایر جلسات متمایز کرده است. به سراغ چند نفر از سوگواران حسینی رفتم تا دلیل انتخاب این حسینیه برای عزاداری را از زبان خودشان بشنوم.
تفسیر قرآن در این حسینیه ویژگی متفاوتی است
منصور ۲۸ ساله و دارای مدرک دیپلم است و در یک شرکت خصوص کار می‌کند. او می‌گوید: همه ساله در مراسم ایام محرم حاضر می‌شوم و به تازگی حسینیه انصاری را برای عزاداری و بهره بردن از مجالس این ایام انتخاب کرده‌ام؛ یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این مجلس دایر بودن تفسیر قرآن کریم در ایام محرم در این حسینیه است، از زمانی که با حسینیه انصاری آشنا شده‌ام جذب تفسیر قرآن شده‌ام و مشتری ثابت جلسات تفسیر قرآنم. کشش جلسات تفسیر قرآن به گونه‌ای است که علاقمندم در دهه اول محرم که این جلسات در این حسینیه به شکل منسجم برگزار می‌گردد حضور پیدا کنم. قدرت بیان آقای انصاری یکی از دلایلی است که تفسیر قرآن از زبان ایشان را جذاب‌تر می‌کند. بسیاری از جوانان اگر یک بار پای جلسه تفسیر قرآن ایشان بنشینند خیلی زود جذب این جلسات می‌شوند.
حضور مستمعین تفسیر قرآن از راه‌های دور و نزدیک
به سراغ مسن‌تر‌ها می‌روم تا دیدگاه آن‌ها را نیز در این خصوص بشنوم؛ آقا حسین متولد ۱۳۲۰ یکی از پیرمردهای مو سپید کرده‌ای است که چند دقیقه‌ای با او هم کلام می‌شوم. او می‌گوید: این مجلس یک مجلس کاملا بی‌ریاست. در این مجلس تفسیر قرآن را از زبان آقای انصاری می‌شنویم و استفاده می‌کنیم و کسانی را می‌شناسم که به هوای استفاده از این مجلس از ورامین به اینجا می‌آیند و از مطالبی که در این مجلس مطرح می‌شود یادداشت بر می‌دارند و استفاده می‌کنند.
در مجالس عاشورا به دنبال یادگیری هستم/ جلسات تفسیر این امکان را مهیا کرده است
علاقمندم با افراد بیشتری صحبت کنم که جوانی با محاسن بلند را در راهروی ساختمان به گفت‌و‌گو دعوت می‌کنم؛ محمد سلیمی ۲۹ ساله است و فارغ التحصیل مهندسی شیمی از دانشگاه تهران است، او که در حال حاضر مدیر یک کتابخانه الکترونیک است، می‌گوید: امسال دومین سالی است که در ایام محرم در این حسینیه حاضر می‌شود.
در ارتباط با مجالس عزاداری فکر می‌کنم که تنها حضور در این مجالس کافی نیست و باید چیزی یاد بگیرم. در این حسینیه آقای انصاری بسیار شیوا و پر محتوا به تفسیر آیات قرآن می‌پردازند و مقتل خوانی کوتاه پایان مراسم نیز پر محتواست و خیالم راحت است که چیزی را که در اینجا یاد می‌گیرم مستند است و این شبهه برایم وجود ندارد که مطالبی را در این مجلس فرا می‌گیرم ممکن است سندیت نداشته باشد.
وی گفت: تفسیر قرآن در این حسینیه مخاطبان زیادی دارد و در حالی که در این ایام بسیاری از مجالس تفسیر تعطیل می‌شوند وجود چنین محفلی مفید و مغتنم است. همه کسانی که برای استفاده از تفسیر قرآن در این حسینیه حاضر می‌شوند با دست پر از این مراسم در ماه محرم خارج می‌شوند؛ در کنار کیفیت محتوایی که در این برنامه مطرح می‌شود عوامل دیگری نیز به استقبال بسیار خوب مردم می‌انجامد، عوملی نظیر مکان مناسب حسینیه و فضای مناسب و برخورد بسیار خوب دست اندرکاران.
برگزاری 11 سال جلسات تفسیر در حسینیه انصاری/5 هزار علاقمند به شنیدن تفسیر قرآن
سیدجواد موسوی از دست اندرکاران این مراسم نیز می‌گوید: برنامه حسینیه انصاری در ماه محرم از ساعت 45: 19با قرائت زیارت عاشورا آغاز می‌شود و بعد از آن مراسم نوحه خوانی و سینه زنی برگزار می‌شود. پس از آن در حدود ساعت ۲۰: ۲۰ تلاوت قرآن صورت می‌گیرد و در ساعت 20:30 محمد علی انصاری به تفسیر قرآن کریم می‌پردازد که در این ایام تفسیر سوره مبارکه احزاب به سوگواران حسینی ارائه می‌شود و در پایان ایشان به با توجه به مناسبت ایام مقتل می‌خوانند.
وی افزود: ساختمان حسینیه در ۵ طبقه است که ۲ طبقه به بانوان و ۳ طبقه نیز به آقایان اختصاص دارد و این حسینیه در مجموع در حدود ۵ هزار نفر گنجایش دارد که در روزهای تاسوعا و عاشورا در حدود هزار تا هزار و ۲۰۰ نفر نیز در کوچه حسینیه حضور می‌یابند و از تفسیر قرآن کریم، عزاداری و مقتل خوانی بهره می‌برند.
از وی خواستم که از زندگی استاد انصاری برایم صحبت کند؛ وی در پاسخ گفت: استادانصاری ساکن مشهد است امسال یازدهمین سالی است که جلسات تفسیر قرآن کریم را در ایام محرم و در تهران برپا می‌کنند. ایشان در خانواده‌ای اصیل و مذهبی رشد یافته و فرزند شیخ محمود انصاری از علمای بنام مشهد است. انصاری فارغ‌التحصیل حوزه و دانشگاه است و در حوزه و دانشگاه مشغول به تدریس‌اند؛ دکترای ادبیات فارسی دارند. از ویژگی‌های متمایز ایشان می‌توان به این نکته اشاره کرد که ایشان به تک تک صحبت‌هایی که انجام می‌دهند، پایبندند و به آن عمل می‌کنند. بیان رسا و نفوذ کلام ایشان نیز از دیگر ویژگی‌های ایشان است.
در راه بازگشت به فلسفه قیام امام حسین (ع) و توجه ایشان به قرآن فکر می‌کردم؛ به این‌که جلسات تفسیر قرآن در ماه محرم تا چه اندازه می‌تواند ذهن مخاطبان را از هر قشری با مفاهیم قرآن آشنا سازد. همان مفاهیمی که سیدالشهدا(ع) را به کربلا رساند، و با عزت حسینی در عاشورا تبلور یافت. همان مفاهیمی که باید ۱۳۷۶ سال پس از عاشورا نیز مورد تاکید قرار گیرد و به مخاطبان تشنه دل کمک نماید تا راه را از چاه باز شناسند.
گزارش از علی آتش‌زر
