پژوهشگر حدیث تشریح کرد:
آدابی که رعایت آن در پیاده‌روی اربعین لازم است
گروه حوزه‌های علمیه: پژوهشگر پژوهشکده حدیث حوزه با تاکید بر اینکه روایات متعددی به صورت مستقیم و غیر مستقیم به تبیین آداب و اهمیت زیارت اربعین و پیاده‌روی آن پرداخته است گفت: خوش‌رفتاری با هم‌سفران، رعایت نظم، حفظ محیط زیست، عدم اختلاط زن و مرد و یا رسیدن به ضریح مطهر به هر قیمت از مواردی است که مستقیم و غیرمستقیم از روایات قابل درک و رعایت آن لازم است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن انبیایی، محقق و پژوهشگر حدیث حوزه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با اشاره به نزدیکی به ایام اربعین سید و سالار شهیدان گفت: اگرچه در مورد زیارت اربعین و حتی پیاده‌روی آن حضرت روایاتی وجود دارد اما برای تبیین آداب و اهمیت این سفر، ضرورتا لازم نیست یک روایت خاص را بیابیم که اشاره مستقیم به این مسئله داشته باشد.
وی ادامه داد: به عنوان مثال وقتی سخن از اخلاق پزشکی و مهندسی و .... می‌شود نیازی نیست که حکم اخلاقی خاصی را برای هر کدام پیدا کنیم بلکه اصل کرامت انسانی را بر این موارد تطبیق و موادی را بر این اساس برای اخلاق پزشکی و مهندسی تعریف می‌کنیم.
انبیایی با اشاره به دسته‌بندی روایات مرتبط با اربعین به چند نوع تصریح کرد: دسته اول روایات با مفاد کلی اخلاقی است که می‌توان به اربعین نیز تطبیق داد؛ دسته دوم روایات مربوط به سفر اعم از زیارتی و غیر زیارتی است؛ دسته سوم روایاتی که دستور خاص زیارتی دارند؛ دسته چهارم روایات خاص زیارت کربلا و دسته پنجم روایات خاص پیاده‌روی در اربعین است.
این محقق با بیان اینکه در برخی از این 5 دسته، آیات قرآن نیز به عنوان موید وجود دارد و آیات ترغیب‌کننده انسان به سیر در زمین در زمره این آیات است ادامه داد: برخی افراد اصل پیاده‌روی به عتبات شریفه مانند کربلا و مشهد و ... را زیر سؤال می‌برند؛ در حالی که در مطلوبیت اصل این مسئله روایاتی داریم که به عنوان نمونه در روایتی آمده امام حسن مجتبی(ع)، 25 سفر با پای پیاده به سفر حج رفتند در حالی که مرکب هم داشتند و از روی ناچاری نبوده است و البته روایات دیگری نیز از چند امام دیگر داریم.
وی اظهار کرد: همچنین در سوره حج خطاب به ابراهیم(ع) فرمود «وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَ عَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ»(27 حج)؛ رجال در این آیه رفتن با پای پیاده است و نشانگر اهمیت پیاده روی است. در روایتی نیز وارد شده که وقتی به محدوده کربلا وارد شدید حافیا بروید که مراد از آن، پیاده‌روی خاضعانه است. همچنین خداوند به موسی(ع) فرمود: «إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى»(طه/12)؛ زیرا ورود به سرزمین مقدس، آداب خاص خود را دارد و باید برخورد متفاوتی با آن داشته باشیم.
انبیایی ادامه داد: امروز هم برای ورود بانوان به حرم‌های مطهر رعایت حجاب و پوشیدن چادر را لازم می‌دانیم و حتی مردان نیز در ورود به این مکان‌های مقدس باید رعایت بیشتری نسبت به مکان‌های دیگر داشته باشند و از قضا این رسم مخصوص به مسلمین هم نیست و پیروان ادیان دیگر نیز وقتی وارد مکان‌های مقدس خود می‌شوند آداب و رسوم آن را رعایت می‌کنند و کربلا نیز به عنوان یکی از مقدس‌ترین مکان‌ها از این قاعده مستثنی نیست.
انبیایی به روایتی در مورد امام سجاد(ع) اشاره کرد و گفت: نقل شده که ایشان وقتی مسافرت می‌رفتند گروهی می‌رفتند و ترجیحا نیز گروهی را انتخاب می‌کردند که ایشان را نشناسند و شرط می‌کردند تا خادم گروه باشند و ظروف و حتی لباس همراهان خود را می‌شستند و در نهایت تواضع و خضوع به خدمت به دیگران می‌پرداختند که همین روایت برای پیاده‌روی اربعین و گروه‌هایی که با هم سفر می‌روند بهترین درس است.
این محقق تاکید کرد: در پیاده‌روی اربعین نیز بالاترین کار، تمرین تواضع و خدمت به زائران دیگر است؛ جالب اینکه در روایت مربوط به امام سجاد(ع) قید نشده که افراد هم گروه ایشان، شیعه بودند بلکه از اهل سنت بوده‌اند ولی امام که کامل‌ترین وجود برای تجلی فرهنگ قرآنی است این فرهنگ قرآن را در سفر با دیگران نشان داده است.
انبیایی افزود: در یک روایتی در کامل الزیارات در مورد سفر کربلا و کارهایی که باید در خصوص این سفر انجام دهیم آمده است که خوش‌رفتار باشید و در طول سفر لباس شما باید پاکیزه باشد؛ اگر می‌خواهیم ما شیعیان زینت اهل بیت(ع) باشیم و نه مایه سرافکندگی باید به این دستورات عمل کنیم؛ اگر ما همین دو دستور کلی یعنی خوش رفتاری و پاکیزگی را در سفر رعایت کنیم تاثیر بسیاری در معنوی‌تر شدن خود و همراهانمان داریم و موید این نکته است که حتی در طول سفر با دشواری هایی که وجود دارد از رعایت نظم نباید دست کشید.
وی افزود: رعایت حقوق دیگران، مراعات حال افراد مسن و ... از دیگر سفارشاتی است که در روایات بیان شده؛ در همین روایت بر مسئله نظم و نظافت تاکید شده است زیرا در آن زمان مشکلات زیست محیطی مانند امروز وجود نداشته که امام بخواهند نامی از محیط زیست ببرند ولی رعایت نظافت در طول سفر با تنقیح مناط و الغای خصوصیت به دست می‌آید و دستوری کلی برای رعایت نظافت و توجه به محیط زیست است.
حضور بانوان در پیاده‌روی اربعین با رعایت وجوب شرعی
انبیایی با اشاره به حضور بانوان در سفرهای زیارتی مخصوصا اربعین گفت: در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که ایشان به ام سعید فرمودند به زیارت امام حسین(ع) برو؛ در این روایت شدت تاکید بر استحباب می‌تواند تعبیر به وجوب شود؛ بنابراین حضور زنان در زیارت نیز مورد تاکید است ولی باید در این مسئله عدم اختلاط میان زنان و مردان مراعات شود و مسئولان باید تا حد ممکن شرایطی را فراهم کنند که از اختلاط میان زن و مرد جلوگیری شود و در طول مسیر نیز تمهیداتی صورت بگیرد که بانوان بتوانند با فراغت بیشتری به زیارت بروند و دچار مشکلاتی در این مسئله نشوند.
این محقق و پژوهشگر حدیث حوزه به یکی دیگر از مسایل مبتلابه در پیاده‌روی اربعین اشاره و تصریح کرد: برخی تصور می‌کنند که باید به هر قیمتی که شده خود را به ضریح مطهر برسانند ولو اینکه باعث ایجاد آزار و مشکلاتی برای دیگران شود در حالی که اصل حضور در پیاده روی مهم است و نه حضور در بارگاه و بین الحرمین و حتی ممکن است یک ساعت بیشتر در کربلا نمانیم و از دور زیارت کنیم.
این پژوهشگر حوزه در جمع‌بندی بحث عنوان کرد: یک‌سری روایات بر اهمیت کلی زیارت امام(ع) تاکید دارند، برخی بر زیارت در ایام خاص مانند عرفه و عاشورا و نیمه شعبان و ... سفارش کرده‌اند که اربعین از موارد خاص است.
وی افزود: در روایتی از امام حسن عسکری(ع) نقل شده است که نشانه مومن 5 چیز است و یکی از این نشانه‌ها، در کنار 51 رکعت نماز نافله، انگشتر دست کردن، پیشانی بر تربت گذاشتن و جهر به بسم الله، زیارت اربعین است که نشانگر اهمیت فوق‌العاده زیارت اربعین است.
وی ادامه داد: به عنوان مثال وقتی سخن از اخلاق پزشکی و مهندسی و .... می‌شود نیازی نیست که حکم اخلاقی خاصی را برای هر کدام پیدا کنیم بلکه اصل کرامت انسانی را بر این موارد تطبیق و موادی را بر این اساس برای اخلاق پزشکی و مهندسی تعریف می‌کنیم.
انبیایی با اشاره به دسته‌بندی روایات مرتبط با اربعین به چند نوع تصریح کرد: دسته اول روایات با مفاد کلی اخلاقی است که می‌توان به اربعین نیز تطبیق داد؛ دسته دوم روایات مربوط به سفر اعم از زیارتی و غیر زیارتی است؛ دسته سوم روایاتی که دستور خاص زیارتی دارند؛ دسته چهارم روایات خاص زیارت کربلا و دسته پنجم روایات خاص پیاده‌روی در اربعین است.
این محقق با بیان اینکه در برخی از این 5 دسته، آیات قرآن نیز به عنوان موید وجود دارد و آیات ترغیب‌کننده انسان به سیر در زمین در زمره این آیات است ادامه داد: برخی افراد اصل پیاده‌روی به عتبات شریفه مانند کربلا و مشهد و ... را زیر سؤال می‌برند؛ در حالی که در مطلوبیت اصل این مسئله روایاتی داریم که به عنوان نمونه در روایتی آمده امام حسن مجتبی(ع)، 25 سفر با پای پیاده به سفر حج رفتند در حالی که مرکب هم داشتند و از روی ناچاری نبوده است و البته روایات دیگری نیز از چند امام دیگر داریم.
وی اظهار کرد: همچنین در سوره حج خطاب به ابراهیم(ع) فرمود «وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَ عَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ»(27 حج)؛ رجال در این آیه رفتن با پای پیاده است و نشانگر اهمیت پیاده روی است. در روایتی نیز وارد شده که وقتی به محدوده کربلا وارد شدید حافیا بروید که مراد از آن، پیاده‌روی خاضعانه است. همچنین خداوند به موسی(ع) فرمود: «إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى»(طه/12)؛ زیرا ورود به سرزمین مقدس، آداب خاص خود را دارد و باید برخورد متفاوتی با آن داشته باشیم.
انبیایی ادامه داد: امروز هم برای ورود بانوان به حرم‌های مطهر رعایت حجاب و پوشیدن چادر را لازم می‌دانیم و حتی مردان نیز در ورود به این مکان‌های مقدس باید رعایت بیشتری نسبت به مکان‌های دیگر داشته باشند و از قضا این رسم مخصوص به مسلمین هم نیست و پیروان ادیان دیگر نیز وقتی وارد مکان‌های مقدس خود می‌شوند آداب و رسوم آن را رعایت می‌کنند و کربلا نیز به عنوان یکی از مقدس‌ترین مکان‌ها از این قاعده مستثنی نیست.
انبیایی به روایتی در مورد امام سجاد(ع) اشاره کرد و گفت: نقل شده که ایشان وقتی مسافرت می‌رفتند گروهی می‌رفتند و ترجیحا نیز گروهی را انتخاب می‌کردند که ایشان را نشناسند و شرط می‌کردند تا خادم گروه باشند و ظروف و حتی لباس همراهان خود را می‌شستند و در نهایت تواضع و خضوع به خدمت به دیگران می‌پرداختند که همین روایت برای پیاده‌روی اربعین و گروه‌هایی که با هم سفر می‌روند بهترین درس است.
این محقق تاکید کرد: در پیاده‌روی اربعین نیز بالاترین کار، تمرین تواضع و خدمت به زائران دیگر است؛ جالب اینکه در روایت مربوط به امام سجاد(ع) قید نشده که افراد هم گروه ایشان، شیعه بودند بلکه از اهل سنت بوده‌اند ولی امام که کامل‌ترین وجود برای تجلی فرهنگ قرآنی است این فرهنگ قرآن را در سفر با دیگران نشان داده است.
انبیایی افزود: در یک روایتی در کامل الزیارات در مورد سفر کربلا و کارهایی که باید در خصوص این سفر انجام دهیم آمده است که خوش‌رفتار باشید و در طول سفر لباس شما باید پاکیزه باشد؛ اگر می‌خواهیم ما شیعیان زینت اهل بیت(ع) باشیم و نه مایه سرافکندگی باید به این دستورات عمل کنیم؛ اگر ما همین دو دستور کلی یعنی خوش رفتاری و پاکیزگی را در سفر رعایت کنیم تاثیر بسیاری در معنوی‌تر شدن خود و همراهانمان داریم و موید این نکته است که حتی در طول سفر با دشواری هایی که وجود دارد از رعایت نظم نباید دست کشید.
وی افزود: رعایت حقوق دیگران، مراعات حال افراد مسن و ... از دیگر سفارشاتی است که در روایات بیان شده؛ در همین روایت بر مسئله نظم و نظافت تاکید شده است زیرا در آن زمان مشکلات زیست محیطی مانند امروز وجود نداشته که امام بخواهند نامی از محیط زیست ببرند ولی رعایت نظافت در طول سفر با تنقیح مناط و الغای خصوصیت به دست می‌آید و دستوری کلی برای رعایت نظافت و توجه به محیط زیست است.
حضور بانوان در پیاده‌روی اربعین با رعایت وجوب شرعی
انبیایی با اشاره به حضور بانوان در سفرهای زیارتی مخصوصا اربعین گفت: در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که ایشان به ام سعید فرمودند به زیارت امام حسین(ع) برو؛ در این روایت شدت تاکید بر استحباب می‌تواند تعبیر به وجوب شود؛ بنابراین حضور زنان در زیارت نیز مورد تاکید است ولی باید در این مسئله عدم اختلاط میان زنان و مردان مراعات شود و مسئولان باید تا حد ممکن شرایطی را فراهم کنند که از اختلاط میان زن و مرد جلوگیری شود و در طول مسیر نیز تمهیداتی صورت بگیرد که بانوان بتوانند با فراغت بیشتری به زیارت بروند و دچار مشکلاتی در این مسئله نشوند.
این محقق و پژوهشگر حدیث حوزه به یکی دیگر از مسایل مبتلابه در پیاده‌روی اربعین اشاره و تصریح کرد: برخی تصور می‌کنند که باید به هر قیمتی که شده خود را به ضریح مطهر برسانند ولو اینکه باعث ایجاد آزار و مشکلاتی برای دیگران شود در حالی که اصل حضور در پیاده روی مهم است و نه حضور در بارگاه و بین الحرمین و حتی ممکن است یک ساعت بیشتر در کربلا نمانیم و از دور زیارت کنیم.
این پژوهشگر حوزه در جمع‌بندی بحث عنوان کرد: یک‌سری روایات بر اهمیت کلی زیارت امام(ع) تاکید دارند، برخی بر زیارت در ایام خاص مانند عرفه و عاشورا و نیمه شعبان و ... سفارش کرده‌اند که اربعین از موارد خاص است.
وی افزود: در روایتی از امام حسن عسکری(ع) نقل شده است که نشانه مومن 5 چیز است و یکی از این نشانه‌ها، در کنار 51 رکعت نماز نافله، انگشتر دست کردن، پیشانی بر تربت گذاشتن و جهر به بسم الله، زیارت اربعین است که نشانگر اهمیت فوق‌العاده زیارت اربعین است.
مطالب مرتبط
رضا
| 
۱۳۹۵/۰۸/۱۸ - ۲۰:۳۵
پاسخ
خوشا به سعادت زائران اربعین 
