تبیین موانع اسلامی‌سازی در توسعه روش‌شناسی و نظریه‌پردازی قرآنی
گروه حوزه‌های علمیه: عضو هیئت علمی المصطفی(ص) و دبیر اجرایی کنگره قرآن و علوم انسانی موانع توسعه روش‌شناسی و نظریه‌پردازی قرآنی در علوم انسانی در حوزه و دانشگاه را تبیین کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعیسی مسترحمی، دبیر اجرایی کنگره قرآن و علوم انسانی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با اشاره به موانع توسعه روش‌شناسی و نظریه‌پردازی قرآنی در علوم انسانی در حوزه و دانشگاه گفت: در حوزه علمیه کارهای پراکنده‌ای در این زمینه و استنطاق از قرآن و روایات برای تولید نظریه در شاخه‌های مختلف علوم انسانی مانند اقتصاد، روان‌شناسی و جامعه شناسی و حقوق و ... انجام شده است ولی رسمی و آکادمیک نیست.
وی افزود: البته وضعیت دانشگاه‌ها نیز بهتر از حوزه نیست و در دانشگاه نیز کارهای پراکنده از سوی افراد دلسوز صورت می‌گیرد ولی کار نهادینه شده و رسمی نیست.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود تاکیدات فراوان بزرگان از طرفی و احساس ضرورت بومی کردن علوم انسانی از طرف دیگر این مسئله آن طور که باید مورد توجه نیست اظهار کرد: موانع متعددی فراروی این مسئله قرار دارد که حساسیت و اهمیت کار از طرفی و عدم تبدیل این موضوع به باور عمومی از مهمترین موانع است.
دبیر اجرایی همایش قرآن و علوم انسانی تصریح کرد: حساسیت مسئله از آن جهت است که ما وقتی می‌خواهیم گزاره‌ای علمی را به قرآن به عنوان کلام خداوند نسبت دهیم و از قرآن در زمینه‌های حقوقی، اقتصادی و ... استنطاق داشته باشیم حساسیت بالایی دارد و از طرفی در علوم انسانی مکاتب مختلفی در دنیا مانند لیبرالیسم و ... وجود دارند که خود را موفق هم می‌دانند و مبانی آنان کاملا ماتریالیستی است از این رو لزوم تتبع دقیق و عمیق علمی در اسلامی کردن علوم انسانی را طلب می کند.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) بیان کرد: یکی دیگر از موانع، فعالیت نه چندان زیاد در این عرصه است؛ البته مقالات و پایان نامه‌های زیادی نوشته شده و کتبی نیز وجود دارند ولی به صورت پراکنده انجام شده است از طرفی مثلا در بحث اقتصاد به عنوان یکی از مهمترین مشکلات کنونی جامعه، استخراج مبانی و تعاریف و نظریه‌پردازی و مهمتر از آن ورود نظریه به عرصه اجرایی و باور آن و اینکه در آزمون اجرا موفق خواهد بود یا نه از کارهای بسیار دشواری است که روند را کند کرده است.
موانع اسلامی سازی
مسترحمی با بیان اینکه با وجود کارهای صورت گرفته و پیشرفت‌هایی که در این زمینه وجود دارد مسئله دیگری که جزء موانع تلقی می شود باور نخبگانی به ویژه در سطح مدیران و مسئولان است که این موضوع در سطوح مختلف دیده نمی شود بیان کرد: این مسئله در سطوح بالای نخبگانی کشور نامفهوم است و کمتر در باور آنان وجود دارد یعنی وقتی سخن از روان شناسی یا جامعه شناسی می‌شود با تعجب به اینکه قرآن هم حرفی در این زمینه داشته باشد نگاه می‌کنند و ارجاع به فلان اندیشمند غربی می‌دهند در حالی که ما معتقدیم قرآن به عنوان برترین کتاب در آفرینش و کلام خداوند قطعا بهترین مبانی و نظریات را در حیطه حداقل علوم انسانی دارد البته استنباط مبانی و استخراج تعاریف و تبدیل فرضیات به نظریه و در نهایت بومی سازی علوم انسانی از طریق اسلامی سازی کار آسانی نیست.
این محقق قرآنی با اشاره به برگزاری اولین همایش قرآن و علوم انسانی گفت: یکی از مهمترین اهداف ما ایجاد همین باور اجمالی در فضای نخبگانی حوزه و دانشگاه است که در دیداری که با آیت الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه داشتیم ایشان بر استخراج روش‌شناسی تفسیر علمی تاکید داشتند از این رو در ده جلد مجموعه مقالاتی که برای همایش منتشر خواهد شد و 11 مقاله سفارشی همایش که توسط متخصصان علوم انسانی آشنا به قرآن این مسئله دنبال می شود بحث روش شناسی تفسیر علمی به جد مورد توجه است.
مسترحمی عنوان کرد: تاکنون ده جلسه شورای اجرایی همایش برگزار شده و برگزاری پنج پیش همایش به تصویب رسیده و مراکز علمی و دانشگاهی از جمله جامعه المصطفی(ص) مشهد و برخی مراکز دیگر برای برگزاری این نشست‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند.
40 مقاله
وی افزود: نزدیک به 40 چکیده مقاله به همایش رسیده است و کماکان تا پایان آذرماه برای ارسال چکیده مقالات، فرصت وجود دارد و زمان ارسال اصل مقالات نیز پایان بهمن ماه سال جاری خواهد بود.
دبیر اجرایی همایش ادامه داد: دو مجله علمی پژوهشی، سه مجله علمی ترویجی، و سه مجله علمی تخصصی از جمله مجلات مطالعات تفسیری، قرآن و علم و قرآن و مستشرقان همچنین مجله حدیث‌پژوهی، مقالات برتر این همایش را چاپ خواهند کرد همچنین امتیاز علمی پژوهشی این همایش نیز دریافت شده است.
مسترحمی عنوان کرد: از دیگر کارهایی که در این همایش صورت خواهد گرفت منبع‌شناسی قرآن و علوم از طریق جمع‌آوری چکیده پایان نامه‌ها، مقالات، شخصیت‌ها و مراکز با جمع‌آوری شناسنامه هر یک از آن خواهد بود.
دبیر اجرایی این همایش بیان کرد: تلاش ما بر این است که این مجموعه تا دو ماه آینده آماده شود و با توجه به اینکه منبع‌شناسی کتب توسط برخی موسسات دیگر انجام شده تمرکز ما بر روری مقالات و پایان نامه‌ها و ... است و پیش‌بینی می کنیم که بیش از 500 منبع شناسایی و معرفی شود.
وی از همکاری 25 مرکز با این همایش خبر داد و افزود: 25 مرکز برای برگزاری این همایش اعلام آمادگی کرده‌اند و قرار است جلسه‌ای نیز با نمایندگان آنان داشته باشیم تا بحث توسعه علوم انسانی قرآن‌بنیان با رشد بیشتری همراه باشد.
وی افزود: البته وضعیت دانشگاه‌ها نیز بهتر از حوزه نیست و در دانشگاه نیز کارهای پراکنده از سوی افراد دلسوز صورت می‌گیرد ولی کار نهادینه شده و رسمی نیست.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود تاکیدات فراوان بزرگان از طرفی و احساس ضرورت بومی کردن علوم انسانی از طرف دیگر این مسئله آن طور که باید مورد توجه نیست اظهار کرد: موانع متعددی فراروی این مسئله قرار دارد که حساسیت و اهمیت کار از طرفی و عدم تبدیل این موضوع به باور عمومی از مهمترین موانع است.
دبیر اجرایی همایش قرآن و علوم انسانی تصریح کرد: حساسیت مسئله از آن جهت است که ما وقتی می‌خواهیم گزاره‌ای علمی را به قرآن به عنوان کلام خداوند نسبت دهیم و از قرآن در زمینه‌های حقوقی، اقتصادی و ... استنطاق داشته باشیم حساسیت بالایی دارد و از طرفی در علوم انسانی مکاتب مختلفی در دنیا مانند لیبرالیسم و ... وجود دارند که خود را موفق هم می‌دانند و مبانی آنان کاملا ماتریالیستی است از این رو لزوم تتبع دقیق و عمیق علمی در اسلامی کردن علوم انسانی را طلب می کند.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) بیان کرد: یکی دیگر از موانع، فعالیت نه چندان زیاد در این عرصه است؛ البته مقالات و پایان نامه‌های زیادی نوشته شده و کتبی نیز وجود دارند ولی به صورت پراکنده انجام شده است از طرفی مثلا در بحث اقتصاد به عنوان یکی از مهمترین مشکلات کنونی جامعه، استخراج مبانی و تعاریف و نظریه‌پردازی و مهمتر از آن ورود نظریه به عرصه اجرایی و باور آن و اینکه در آزمون اجرا موفق خواهد بود یا نه از کارهای بسیار دشواری است که روند را کند کرده است.
موانع اسلامی سازی
مسترحمی با بیان اینکه با وجود کارهای صورت گرفته و پیشرفت‌هایی که در این زمینه وجود دارد مسئله دیگری که جزء موانع تلقی می شود باور نخبگانی به ویژه در سطح مدیران و مسئولان است که این موضوع در سطوح مختلف دیده نمی شود بیان کرد: این مسئله در سطوح بالای نخبگانی کشور نامفهوم است و کمتر در باور آنان وجود دارد یعنی وقتی سخن از روان شناسی یا جامعه شناسی می‌شود با تعجب به اینکه قرآن هم حرفی در این زمینه داشته باشد نگاه می‌کنند و ارجاع به فلان اندیشمند غربی می‌دهند در حالی که ما معتقدیم قرآن به عنوان برترین کتاب در آفرینش و کلام خداوند قطعا بهترین مبانی و نظریات را در حیطه حداقل علوم انسانی دارد البته استنباط مبانی و استخراج تعاریف و تبدیل فرضیات به نظریه و در نهایت بومی سازی علوم انسانی از طریق اسلامی سازی کار آسانی نیست.
این محقق قرآنی با اشاره به برگزاری اولین همایش قرآن و علوم انسانی گفت: یکی از مهمترین اهداف ما ایجاد همین باور اجمالی در فضای نخبگانی حوزه و دانشگاه است که در دیداری که با آیت الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه داشتیم ایشان بر استخراج روش‌شناسی تفسیر علمی تاکید داشتند از این رو در ده جلد مجموعه مقالاتی که برای همایش منتشر خواهد شد و 11 مقاله سفارشی همایش که توسط متخصصان علوم انسانی آشنا به قرآن این مسئله دنبال می شود بحث روش شناسی تفسیر علمی به جد مورد توجه است.
مسترحمی عنوان کرد: تاکنون ده جلسه شورای اجرایی همایش برگزار شده و برگزاری پنج پیش همایش به تصویب رسیده و مراکز علمی و دانشگاهی از جمله جامعه المصطفی(ص) مشهد و برخی مراکز دیگر برای برگزاری این نشست‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند.
40 مقاله
وی افزود: نزدیک به 40 چکیده مقاله به همایش رسیده است و کماکان تا پایان آذرماه برای ارسال چکیده مقالات، فرصت وجود دارد و زمان ارسال اصل مقالات نیز پایان بهمن ماه سال جاری خواهد بود.
دبیر اجرایی همایش ادامه داد: دو مجله علمی پژوهشی، سه مجله علمی ترویجی، و سه مجله علمی تخصصی از جمله مجلات مطالعات تفسیری، قرآن و علم و قرآن و مستشرقان همچنین مجله حدیث‌پژوهی، مقالات برتر این همایش را چاپ خواهند کرد همچنین امتیاز علمی پژوهشی این همایش نیز دریافت شده است.
مسترحمی عنوان کرد: از دیگر کارهایی که در این همایش صورت خواهد گرفت منبع‌شناسی قرآن و علوم از طریق جمع‌آوری چکیده پایان نامه‌ها، مقالات، شخصیت‌ها و مراکز با جمع‌آوری شناسنامه هر یک از آن خواهد بود.
دبیر اجرایی این همایش بیان کرد: تلاش ما بر این است که این مجموعه تا دو ماه آینده آماده شود و با توجه به اینکه منبع‌شناسی کتب توسط برخی موسسات دیگر انجام شده تمرکز ما بر روری مقالات و پایان نامه‌ها و ... است و پیش‌بینی می کنیم که بیش از 500 منبع شناسایی و معرفی شود.
وی از همکاری 25 مرکز با این همایش خبر داد و افزود: 25 مرکز برای برگزاری این همایش اعلام آمادگی کرده‌اند و قرار است جلسه‌ای نیز با نمایندگان آنان داشته باشیم تا بحث توسعه علوم انسانی قرآن‌بنیان با رشد بیشتری همراه باشد.
