در دانشگاه امام صادق(ع)؛
رساله «طراحی حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی» دفاع شد
گروه دانشگاه: جلسه دفاعیه رساله دکتری با عنوان «طراحی چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی مبتنی بر فقه امامیه (با تاکید بر موضوع حقوق ذی‌نفعان)» امروز برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به نقل از روابط عمومی دانشگاه امام صادق(ع)، جلسه دفاعیه رساله دکتری با عنوان «طراحی چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی، مبتنی بر فقه امامیه (با تاکید بر موضوع حقوق ذی‌نفعان)» امروز سه‌شنبه 30 خردادماه جاری در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.
بر اساس این گزارش، علی مهدوی‌پارسا، دانشجوی مقطع دکتری مدیریت مالی، این رساله را نگاشته و جلسه دفاعیه رساله وی با حضور غلامرضا گودرزی، رئیس سابق دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، به عنوان استاد راهنما و سیدعباس موسویان، محمد طالبی و پرویز عقیلی کرمانی، اساتید مشاور این رساله دکتری برگزار شد.
از جمله مواردی که به عنوان اهمیت پژوهش و نگارش این رساله عنوان شد به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
· لزوم پیاده‌سازی یک اقتصاد و بانکداری اسلامی، نیازمند نگاه کلان و سیستمی به بانکداری اسلامی است. بایستی علاوه بر نگاه خرد و توجه به قراردادهای اسلامی در بانکداری به نحوه اداره، مدیریت و نظارت بانک‌ها نیز از منظر اسلامی توجه شود.
· حاکمیت شرکتی علم و روش اداره، مدیریت و نظارت بر بنگاه‌ها و بانک‌هاست.
· قراردادهای شرعی اسلامی جهت اجرا و پیاده‌سازی و رعایت صحیح و واقعی نیازمند به نظام اداره، مدیریت و نظارت اسلامی در بانک‌هاست.
· حاکمیت شرکتی موثر و مناسب، ضامن رعایت اصول شرعی و اعتقادی در بانکداری اسلامی، کاهنده ریسک‌های ذی‌نفعان و کلان اقتصاد اسلامی و افزاینده کارایی و اثربخشی نظام بانکداری اسلامی است.
· بایستی به موضوع حاکمیت شرکتی نگاه نظام‌مند داشت. از این رو تدوین و طراحی چارچوب جامع حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی الزامی است.
· این تحقیق به طراحی و تدوین چارچوب جامع حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری اسلامی مبنی بر فقه امامیه و ارائه راهکارها و سازوکارهای منطبق بر آن می‌پردازد.
· چارچوب حاکمیت شرکتی، چارچوب حاکمیت شرکتی در موسسات بانکی، چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی و چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری بدون ربای ایران از جمله اهداف این پژوهش است.
در واقع این پژوهش به دنبال دست‌یابی به چارچوب مناسب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (مبتنی بر فقه امامیه) و متناسب با نظام بانکداری ایران است که شامل موارد زیر است:
1. اصول اساسی و بنیادی حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی
2. اصول حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (محدود به موضوع رعایت حقوق ذی نفعان)
3. راهکارهای حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (محدود به موضوع رعایت حقوق ذی نفعان)
در این رساله راهکارهایی به عنوان تحقق اهداف پژوهش مطرح شد که در دسته بندی‌های زیر قابل تقسیم خواهند بود:
1. راهکارهای مرتبط با چارچوب کلی و نحوه پیاده‌سازی آن
2. راهکارهای نظارت شرعی
3. راهکارهای خاص منابع قرض الحسنه
4. راهکارهای توزیع عادلانه منابع و ارائه خدمات
5. راهکارهای تعیین عادلانه سود سپرده‌ها و تسهیلات و کارمزد بانکی
6. راهکارهای مدیریت ریسک
7. راهکارهای تعیین حدود دخالت دولت
8. راهکارهای نیروی انسانی
9. راهکارهای تعیین حدود حق مالکیت
10. راهکارهای هیات مدیره
و راهکارهای پیشنهادی در این رساله به شرح زیر است:
1. رویکرد اقدام اصلاحی به جای رویکرد ارائه رهنمود در پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی
2. پاسخگویی و شفافیت به نهادهای ناظر در جهت احقاق حقوق ذی نفعان
3. تشکیل کمیته‌های مرتبط (ریسک، جبران خدمات، حسابرسی و ...)
4. مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم
5. هیات مدیره مسئول سیاست‌گذاری، استقرار حاکمیت شرکتی و نظارت
6. الزام به تدوین سیاست‌ها و نظام حاکمیت شرکتی بانک
7. تاسیس صندوق جرائم بانکی
8. تاسیس موسسه مدیریت دارایی‌های مسموم بانکی
9. تاسیس هیات داوری بانک‌ها
10. رتبه بندی بانک‌ها از منظر حاکمیت شرکتی
11. الزام بانک مرکزی به پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی در تمامی بانک‌ها
12. استقرار نظام مدیریت ریسک
13. تدوین و افشای سطح تمایل به ریسک و برنامه جامع مدیریت ریسک
14. رتبه‌بندی بانک‌ها از منظر ریسک
15. تدوین و پیاده‌سازی مقررات تخصیص منابع به مشتریان (عدم تخصیص به سهامداران)
16. تدوین و پیاده‌سازی مقررات سرمایه‌گذاری و شرکت‌داری
17. تفکیک بانک‌های تخصصی از تجاری
18. استقرار نظام اعتبارسنجی و وام‌دهی تنها بر اساس رتبه اعتباری مشتریان
19. محدودیت در اعطای تسهیلات به سهامداران
20. محدودیت در فعالیت و سپرده‌گیری بانک‌های متخلف
21. تفکیک فعالیت قرض الحسنه از بانک‌ها
22. تاسیس صندوق قرض الحسنه در بانک
23. تفکیک عاملیت از مدیریت حساب‌های قرض الحسنه
24. ایجاد دسترسی مناسب جهت تمامی اقشار جامعه (منطقه ای و طبقات مختلف)
25. توسعه خدمات الترونیک
26. ایجاد مکانیسم ارتباط منطقی نرخ های سود با بخش های واقعی اقتصاد
27. حسابرسی قراردادهای تسهیلات و دریافت سود بر اساس عملکرد
28. گزارش دهی خاص حسابرسان به سپرده گذاران
29. عدم تعیین نرخ سود دستوری توسط بانک مرکزی
30. اعلام سود پیش بینی توسط بانک
31. پرداخت سود علی الحساب مبتنی بر 70 درصد سود پیش بینی
32. عدم پذیرش هزینه مالی سود مازاد بر نرخ علی الحساب مجاز
33. تدوین مقررات فرایند ورشکستگی
34. تاسیس موسسات اعتبار سنجی
35. نظارت و رعایت شرعی و افشای آن
36. ایجاد هیات شریعت در بانک مرکزی
37. ایجاد هیات نظارت شرعی در بانک
38. تخصیص درآمد جرایم دیرکرد به امور عام المنفعه از طریق صندوق مدیریت جرایم
39. انتصاب حداکثر یک عضو هیات مدیره توسط دولت در بانک های غیر دولتی
40. عدم اجازه دولت به تحمیل پرداخت تسهیلات به بانک ها و استفادهاز منابع بانکی
41. لزوم تصویب تمامی قرارداد ها و تسهیلات دولتی توسط هیات مدیره مستقل و مجمع عمومی
42. آموزش بانکداری اسلامی و حاکمیت شرکتی به کارکنان
43. استقرار نظام شایسته سالاری از طریق استقرار کمیته انتصابات و جبران و دستور العمل استخدام
44. نظارت بر میزان تملک سهام بانکی
45. سلب حقوق مالکیت مالک واحد بیش از حدود مجاز
46. فروش سهام یا اجبار به مالک واحد بیش از حدود مجاز
47. محدودیت فعالیت بانک های دارای مالک واحد با بیش از 10درصد سهام
48. عدم استثنای دولت از مقررات حدود مالیکت در بانک ها
49. محدودیت در رای سهامداران بیش از حد مجاز در مجامع
50. فروش قهری سهام خارج از محدوده مجاز
51. تعیین شرایط احراز صلاحیت هیات مدیره و هیات عامل
52. تفکیک هیات عامل از هیات مدیره
53. افشای حقوق و مزایای هیات مدیره و هیات عامل
54. استقرار کمیته های هیات مدیره
55. استقلال کمیته های هیات مدیره
56. تفکیک مدیرعامل از ریاست هیات مدیره
57. حقیقی بودن اعضای هیات مدیره
58. مستقل بودن تعدادی از اعضای هیات مدیره
59. عدم الزام انتخاب اعضای هیات مدیره از بین سهامداران
60. شفافیت حقوق و پاداش دریافتی مدیران
پیشنهادات کاربردی و توصیه‌های سیاستی که در این رساله به آنها اشاره شده است شامل موارد زیر است:
1. توجه جدی به مقوله حاکمیت شرکتی در سطوح مدیریت و نظارت بانکی
2. اصلاح قوانین مربوط به بانک‌ها و همچنین اصلاح سایر قوانین مرتبط
3. تعریف و تبیین دقیق شرح وظایف و مسئولیت‌های هریک از نهادهای مرتبط با حاکمیت شرکتی
4. ایجاد نظام رتبه‌بندی بانک‌ها بر اساس میزان تطابق با اصول حاکمیت شرکتی
5. اتخاذ رویکرد اقدام اصلاحی در پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی
6. تاسیس نهادهای جدید جهت تعمیق نظام بانکداری
7. توجه به بانکداری اسلامی از تمامی جوانب آن و تغییر رویکرد از نگاه صرفا قراردادی در بانکداری بدون ربا به نگاه جامع بانکداری اسلامی
همچنین در چکیده این رساله آمده است:
با گسترش ادبیات حاکمیت شرکتی در سطح جهان، بانک‌ها و نظام های بانکی که از پیچیده‌ترین بنگاه‌های اقتصادی هستند نیز اقدام به تدوین چارچوب‌های حاکمیت شرکتی جهت اداره و مدیریت و کنترل ریسک‌های خود نموده‌اند. اجرای حاکمیت شرکتی مطلوب در شبکه بانکی می‌تواند مسیر اجرای حاکمیت شرکتی را در سایر بخش‌های اقتصاد هموار سازد. اجرای حاکمیت شرکتی در بانک‌ها تأثیر قابل‌‌ملاحظه‌ای در توسعه اقتصادی کشور دارد و حتی اجرای آن در سیستم بانکی بسیار حیاتی‌تر از سایر سازمان‌ها است.
مدیریت و اداره بانک‌های اسلامی نیز با عنایت به تفاوت‌های ماهوی خود نیازمند اصول، ابزارها و لوازم متفاوتی می باشد از این رو بایستی چارچوب نوین و مجزایی برای حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری اسلامی صورت پذیرد. در این رساله پس از بررسی چارچوب‌های ارائه شده برای حاکمیت شرکتی در نظام بانکی متعارف و اسلامی، چارچوب حاکمیت شرکتی متشکل از اصول بنیادی اسلامی مرتبط با حاکمیت شرکتی در بانک‌ها ارائه می‌گردد. همچنین در زیر موضوع رعایت حقوق ذی نفعان پس از بررسی ذی نفعان بانکداری اسلامی به استخراج اصول و راهکارهای رعایت حقوق ذی نفعان در بانکداری اسلامی پرداخته شده است.
بر اساس این گزارش، علی مهدوی‌پارسا، دانشجوی مقطع دکتری مدیریت مالی، این رساله را نگاشته و جلسه دفاعیه رساله وی با حضور غلامرضا گودرزی، رئیس سابق دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، به عنوان استاد راهنما و سیدعباس موسویان، محمد طالبی و پرویز عقیلی کرمانی، اساتید مشاور این رساله دکتری برگزار شد.
از جمله مواردی که به عنوان اهمیت پژوهش و نگارش این رساله عنوان شد به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:
· لزوم پیاده‌سازی یک اقتصاد و بانکداری اسلامی، نیازمند نگاه کلان و سیستمی به بانکداری اسلامی است. بایستی علاوه بر نگاه خرد و توجه به قراردادهای اسلامی در بانکداری به نحوه اداره، مدیریت و نظارت بانک‌ها نیز از منظر اسلامی توجه شود.
· حاکمیت شرکتی علم و روش اداره، مدیریت و نظارت بر بنگاه‌ها و بانک‌هاست.
· قراردادهای شرعی اسلامی جهت اجرا و پیاده‌سازی و رعایت صحیح و واقعی نیازمند به نظام اداره، مدیریت و نظارت اسلامی در بانک‌هاست.
· حاکمیت شرکتی موثر و مناسب، ضامن رعایت اصول شرعی و اعتقادی در بانکداری اسلامی، کاهنده ریسک‌های ذی‌نفعان و کلان اقتصاد اسلامی و افزاینده کارایی و اثربخشی نظام بانکداری اسلامی است.
· بایستی به موضوع حاکمیت شرکتی نگاه نظام‌مند داشت. از این رو تدوین و طراحی چارچوب جامع حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی الزامی است.
· این تحقیق به طراحی و تدوین چارچوب جامع حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری اسلامی مبنی بر فقه امامیه و ارائه راهکارها و سازوکارهای منطبق بر آن می‌پردازد.
· چارچوب حاکمیت شرکتی، چارچوب حاکمیت شرکتی در موسسات بانکی، چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی و چارچوب حاکمیت شرکتی در بانکداری بدون ربای ایران از جمله اهداف این پژوهش است.
در واقع این پژوهش به دنبال دست‌یابی به چارچوب مناسب حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (مبتنی بر فقه امامیه) و متناسب با نظام بانکداری ایران است که شامل موارد زیر است:
1. اصول اساسی و بنیادی حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی
2. اصول حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (محدود به موضوع رعایت حقوق ذی نفعان)
3. راهکارهای حاکمیت شرکتی در بانکداری اسلامی (محدود به موضوع رعایت حقوق ذی نفعان)
در این رساله راهکارهایی به عنوان تحقق اهداف پژوهش مطرح شد که در دسته بندی‌های زیر قابل تقسیم خواهند بود:
1. راهکارهای مرتبط با چارچوب کلی و نحوه پیاده‌سازی آن
2. راهکارهای نظارت شرعی
3. راهکارهای خاص منابع قرض الحسنه
4. راهکارهای توزیع عادلانه منابع و ارائه خدمات
5. راهکارهای تعیین عادلانه سود سپرده‌ها و تسهیلات و کارمزد بانکی
6. راهکارهای مدیریت ریسک
7. راهکارهای تعیین حدود دخالت دولت
8. راهکارهای نیروی انسانی
9. راهکارهای تعیین حدود حق مالکیت
10. راهکارهای هیات مدیره
و راهکارهای پیشنهادی در این رساله به شرح زیر است:
1. رویکرد اقدام اصلاحی به جای رویکرد ارائه رهنمود در پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی
2. پاسخگویی و شفافیت به نهادهای ناظر در جهت احقاق حقوق ذی نفعان
3. تشکیل کمیته‌های مرتبط (ریسک، جبران خدمات، حسابرسی و ...)
4. مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم
5. هیات مدیره مسئول سیاست‌گذاری، استقرار حاکمیت شرکتی و نظارت
6. الزام به تدوین سیاست‌ها و نظام حاکمیت شرکتی بانک
7. تاسیس صندوق جرائم بانکی
8. تاسیس موسسه مدیریت دارایی‌های مسموم بانکی
9. تاسیس هیات داوری بانک‌ها
10. رتبه بندی بانک‌ها از منظر حاکمیت شرکتی
11. الزام بانک مرکزی به پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی در تمامی بانک‌ها
12. استقرار نظام مدیریت ریسک
13. تدوین و افشای سطح تمایل به ریسک و برنامه جامع مدیریت ریسک
14. رتبه‌بندی بانک‌ها از منظر ریسک
15. تدوین و پیاده‌سازی مقررات تخصیص منابع به مشتریان (عدم تخصیص به سهامداران)
16. تدوین و پیاده‌سازی مقررات سرمایه‌گذاری و شرکت‌داری
17. تفکیک بانک‌های تخصصی از تجاری
18. استقرار نظام اعتبارسنجی و وام‌دهی تنها بر اساس رتبه اعتباری مشتریان
19. محدودیت در اعطای تسهیلات به سهامداران
20. محدودیت در فعالیت و سپرده‌گیری بانک‌های متخلف
21. تفکیک فعالیت قرض الحسنه از بانک‌ها
22. تاسیس صندوق قرض الحسنه در بانک
23. تفکیک عاملیت از مدیریت حساب‌های قرض الحسنه
24. ایجاد دسترسی مناسب جهت تمامی اقشار جامعه (منطقه ای و طبقات مختلف)
25. توسعه خدمات الترونیک
26. ایجاد مکانیسم ارتباط منطقی نرخ های سود با بخش های واقعی اقتصاد
27. حسابرسی قراردادهای تسهیلات و دریافت سود بر اساس عملکرد
28. گزارش دهی خاص حسابرسان به سپرده گذاران
29. عدم تعیین نرخ سود دستوری توسط بانک مرکزی
30. اعلام سود پیش بینی توسط بانک
31. پرداخت سود علی الحساب مبتنی بر 70 درصد سود پیش بینی
32. عدم پذیرش هزینه مالی سود مازاد بر نرخ علی الحساب مجاز
33. تدوین مقررات فرایند ورشکستگی
34. تاسیس موسسات اعتبار سنجی
35. نظارت و رعایت شرعی و افشای آن
36. ایجاد هیات شریعت در بانک مرکزی
37. ایجاد هیات نظارت شرعی در بانک
38. تخصیص درآمد جرایم دیرکرد به امور عام المنفعه از طریق صندوق مدیریت جرایم
39. انتصاب حداکثر یک عضو هیات مدیره توسط دولت در بانک های غیر دولتی
40. عدم اجازه دولت به تحمیل پرداخت تسهیلات به بانک ها و استفادهاز منابع بانکی
41. لزوم تصویب تمامی قرارداد ها و تسهیلات دولتی توسط هیات مدیره مستقل و مجمع عمومی
42. آموزش بانکداری اسلامی و حاکمیت شرکتی به کارکنان
43. استقرار نظام شایسته سالاری از طریق استقرار کمیته انتصابات و جبران و دستور العمل استخدام
44. نظارت بر میزان تملک سهام بانکی
45. سلب حقوق مالکیت مالک واحد بیش از حدود مجاز
46. فروش سهام یا اجبار به مالک واحد بیش از حدود مجاز
47. محدودیت فعالیت بانک های دارای مالک واحد با بیش از 10درصد سهام
48. عدم استثنای دولت از مقررات حدود مالیکت در بانک ها
49. محدودیت در رای سهامداران بیش از حد مجاز در مجامع
50. فروش قهری سهام خارج از محدوده مجاز
51. تعیین شرایط احراز صلاحیت هیات مدیره و هیات عامل
52. تفکیک هیات عامل از هیات مدیره
53. افشای حقوق و مزایای هیات مدیره و هیات عامل
54. استقرار کمیته های هیات مدیره
55. استقلال کمیته های هیات مدیره
56. تفکیک مدیرعامل از ریاست هیات مدیره
57. حقیقی بودن اعضای هیات مدیره
58. مستقل بودن تعدادی از اعضای هیات مدیره
59. عدم الزام انتخاب اعضای هیات مدیره از بین سهامداران
60. شفافیت حقوق و پاداش دریافتی مدیران
پیشنهادات کاربردی و توصیه‌های سیاستی که در این رساله به آنها اشاره شده است شامل موارد زیر است:
1. توجه جدی به مقوله حاکمیت شرکتی در سطوح مدیریت و نظارت بانکی
2. اصلاح قوانین مربوط به بانک‌ها و همچنین اصلاح سایر قوانین مرتبط
3. تعریف و تبیین دقیق شرح وظایف و مسئولیت‌های هریک از نهادهای مرتبط با حاکمیت شرکتی
4. ایجاد نظام رتبه‌بندی بانک‌ها بر اساس میزان تطابق با اصول حاکمیت شرکتی
5. اتخاذ رویکرد اقدام اصلاحی در پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی
6. تاسیس نهادهای جدید جهت تعمیق نظام بانکداری
7. توجه به بانکداری اسلامی از تمامی جوانب آن و تغییر رویکرد از نگاه صرفا قراردادی در بانکداری بدون ربا به نگاه جامع بانکداری اسلامی
همچنین در چکیده این رساله آمده است:
با گسترش ادبیات حاکمیت شرکتی در سطح جهان، بانک‌ها و نظام های بانکی که از پیچیده‌ترین بنگاه‌های اقتصادی هستند نیز اقدام به تدوین چارچوب‌های حاکمیت شرکتی جهت اداره و مدیریت و کنترل ریسک‌های خود نموده‌اند. اجرای حاکمیت شرکتی مطلوب در شبکه بانکی می‌تواند مسیر اجرای حاکمیت شرکتی را در سایر بخش‌های اقتصاد هموار سازد. اجرای حاکمیت شرکتی در بانک‌ها تأثیر قابل‌‌ملاحظه‌ای در توسعه اقتصادی کشور دارد و حتی اجرای آن در سیستم بانکی بسیار حیاتی‌تر از سایر سازمان‌ها است.
مدیریت و اداره بانک‌های اسلامی نیز با عنایت به تفاوت‌های ماهوی خود نیازمند اصول، ابزارها و لوازم متفاوتی می باشد از این رو بایستی چارچوب نوین و مجزایی برای حاکمیت شرکتی در نظام بانکداری اسلامی صورت پذیرد. در این رساله پس از بررسی چارچوب‌های ارائه شده برای حاکمیت شرکتی در نظام بانکی متعارف و اسلامی، چارچوب حاکمیت شرکتی متشکل از اصول بنیادی اسلامی مرتبط با حاکمیت شرکتی در بانک‌ها ارائه می‌گردد. همچنین در زیر موضوع رعایت حقوق ذی نفعان پس از بررسی ذی نفعان بانکداری اسلامی به استخراج اصول و راهکارهای رعایت حقوق ذی نفعان در بانکداری اسلامی پرداخته شده است.
