امامزادگان شاخص فارس كدامند
گروه اجتماعی ــ استان فارس دارای بیش از ۱۴۰۰ بقعه متبرکه است که در این گزارش نگاهی به شاخص‌ترین این بقاع داریم.
استان فارس دارای بیشترین تعداد بقاع متبركه در كل ایران اسلامی است به طوری كه بیش از 1400 بقعه متبركه در این استان وجود دارد.
امروز، 17 تیرماه مصادف با 5 ذی‌القعده، روز بزرگداشت امامزادگان و بقاع متبركه در ایام دهه كرامت نامگذاری شده است كه بدین مناسبت برخی از بقاع متبركه شاخص استان فارس را معرفی می‌كنیم.
حضرت شاهچراغ(ع)
چلچراغ شیراز و نگین سبز استان فارس، حرم مطهر حضرت احمدبن موسی‌الكاظم(ع) ملقب به شاهچراغ(ع) است. آن حضرت فرزند امام موسی كاظم(ع) هفتمین امام شیعیان و برادر گرامی حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) است كه دارای كرامات و مناقب فراوانی بوده است.
گفته می‌شود این امامزاده واجب‌التعظیم در كرامت و بخشندگی زبانزد خاص و عام بوده به طوری كه در طول عمر مباركش بیش از 1000 بنده را آزاد كرده است. همچنین دارای خطی خوش بوده است كه باعث كتابت آیات وحی هم انجام دهد.
آن حضرت آنچنان دارای فضایل و مناقب بود كه مردم آن زمان گمان می‌كردند امام بعد از امام موسی كاظم(ع)، حضرت احمدبن موسی(ع) است اما حضرت شاهچراغ(ع) تنها دستورات الهی را اجرا كرد و به عنوان اولین نفر با برادر خود حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) بیعت كرد و بدین طریق لقب «امین ولایت» را از آن خود كرد.
امروزه حرم مطهر این امامزاده واجب‌التعظیم در قلب شهر شیراز و در بافت قدیم این كلان‌شهر، ملجأ بسیاری از عاشقان خاندان عصمت و طهارت از سراسر كشور به خصوص در ایام مناسبت‌های مذهبی است.
در حرم مطهر حضرت احمدبن موسی(ع)، مزار برادر شریف حضرت سیدمیرمحمد(ع) نیز واقع شده است كه باعث شده دو گنبد فیروزه‌ای در صحن این آستان مقدس وجود داشته باشد.
حضرت سیدعلاءالدین حسین‌بن موسی‌الكاظم(ع)
دومین امامزاده واجب‌التكریم شهر شیراز كه برادر حضرت احمدبن موسی شاهچراغ(ع) است. شیرازی‌ها اعتقاد فراوانی به این امامزاده دارند كه در زبان محلی به آن «آستانه» هم می‌گویند.
شب زیارتی حضرت سیدعلاءالدین حسین(ع) یكشنبه شب‌هاست كه هر هفته در این شب، زائران بسیاری از تمام نقاط استان فارس به زیارت حرم مطهر این امامزاده واجب‌التعظیم مشرف می‌شوند.
حضرت علی‌بن حمزةبن موسی‌الكاظم(ع)
سومین حرم مهم شهر شیراز، شهر گنبدهای برافراشته، حرم مطهر حضرت علی‌بن حمزه(ع) است كه دارای شجره‌نامه‌ای بسیار متقن و موثق بوده است و حرم مطهرش نیز به عنوان یكی از اماكن تاریخی همه ساله مورد بازدید بسیاری از گردشگران خارجی قرار می‌گیرد.
بقعه و بارگاه این امامزاده در پایین خیابان منتهی به دو دروازه قرآن و اصفهان قرار دارد كه بنای اصلی آن در زمان عضدالدوله دیلمی ایجاد شده است و بعدها در زمان صفویه، زندیه و قاجاریه تعمیراتی بر آن انجام شده است.
امامزاده حمزه فرزند امام كامظ(ع) سه فرزند پسر و 8 فرزند دختر داشته است كه حضرت علی‌بن حمزه(ع) یكی از فرزندان این امامزاده است.
سیدتاج‌الدین غریب(ع)
چهارمین حرم بزرگ و مهم شهر شیراز، حرم مطهر حضرت سیدتاج‌الدین غریب(ع) است كه بقعه این امامزاده در كوچه‌ای واقع در بازارچه دروازه كازرون قرار دارد. در برخی از روایت‌ها گفته می‌شود كه حضرت سیدتاج‌الدین غریب(ع) از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) است و در برخی از روایت‌های دیگر نسب آن حضرت را به حضرت ابوالفضل العباس(ع) نسبت داده‌اند.
به عنوان مثال در كتاب چهره درخشان قمر بنی هاشم ابوالفضل‌العباس(ع) صفحه 183 و 184 آمده است كه امامزاده سیدتاج‌الدین غریب(ع) از نسل حضرت ابوالفضل(ع) است كه نام ایشان جعفر‌بن فضل‌بن حسن‌بن عبیدالله‌بن عباس‌بن امیرالمؤمنین(ع) ملقب به غریب است.
شاه داعی الی‌الله
یكی از مهم‌ترین آرامگاه‌های شیراز مقبره سیدنظام‌الدین محمود مشهور به شاه داعی الی‌الله، از عرفا و حكمای معروف شیراز در قرن نهم هجری است كه در خارج قسمت جنوبی شیراز كنار گورستان معروف دارالسلام واقع شده است و بنایی از عهد كریم‌خان زند بر مزار او و فرزندش سیدقاسم و نوه‌اش موجود است.
از آنجا كه شاه داعی مردم را به توحید و خداپرستی راهنمایی می‌كرده است، به شاه داعی‌الی الله در آن زمان معروف شد و این نام همچنان برایش باقی است.
در كتاب تحفةالازهار علامه نسابه، از نظام‌الدین محمودبن مامین‌الدین محمدبن شرف‌الاسلام محمدبن ابوالمیامین فخرالدین حسن‌بن ابوالحسن احمدن سلطان الاتقیاء، قطب‌الاولیاء، كسی كه امرش در جمیع مملكت فارس نافذ بوده، بن ابوالمیامین حسن در شیراز بن ابوالمحاسن حسین نظام‌الدین در شیراز ابن ابوالمعالی ابراهیم قوام‌الدین در شیراز بن ابومنصور اسماعیل بن شیراز ...، نام برده كه شجره نامه وی به صورت مشجر تنظیم می‌گردد. با توجه به اینكه اجداد وی تا زیدالاسود همه در شیراز مقیم بوده و از نقباء شیراز محسوب می‌شده و به احتمال قوی نظام‌الدین نیز در شیراز سكونت داشته و امامزاده مورد نظر است.
سیدابوالوفا شیرازی
این بقعه در سمت شمال غربی واقع شده است و بقعه كوچكی است و اطرافش نیز قبرستان است. شرح حالی از وی در دست نیست جز اینكه او سیدی جلیل‌القدر و از اولیاءالله است و با شاه داعی الی‌الله معاصر بوده و به وی ارادت داشته است.
با توجه به اینكه سیدالوفای شیرازی مدفون در بقعه مورد نظر در عصر شاه داعی الی‌الله و شاه نعمت‌الله ولی در قرن نهم ذكر شده است باید غیر از ابوالوفا احمد مذكور باشد چه اینكه نسب ابوالوفا احمد با هشت واسطه به امام حسن مجتبی(ع) می‌رسد كه حدود نیمه قرن چهارم هجری زندگی می‌كرده و حدود چهار قرن با هم فاصله داشته‌اند، بنابراین شخصیت مدفون در بقعه غیر از ابوالوفا احمد است كه شجره و نسب وی فعلاً در دسترس نیست.
این بقعه هم‌كنون در بخش مركزی شیراز در خیابان انقلاب اسلامی، چهار راه 15 خرداد نبش كوچه 13 قرار دارد كه زائران بسیاری نیز به زیارتش مشرف می‌شوند.
امامزاده ابراهیم(ع)
بقعه این امامزاده در شیراز نزدیك گورستان دارالسلام واقع شده است و گویند از فرزندان امام موسی كاظم(ع) است. این بقعه را زكیخان از سرداران فارس ساخته است.
در كتاب تذكره دلگشا اثر علی اكبر نواب شیرازی آمده است كه جمعی آن حضرت را از صلب امام موسی(ع) می‌دانند اما آنچه از قول ارباب رجال مشخص می‌شود آن است كه ابراهیم بن موسی(ع) به حكومت یمن، در عهد مأمون مشغول بود. ولیكن حقیر را به آن بزرگوار كمال اعتقاد است و ظن حقیر چنان است كه جناب ایشان از اولاد امام موسی كاظم(ع) است.
سیداسحاق‌بن موسی(ع) ملقب به سبزپوشان
این زیارتگاه در سینه كوه و جنوب شرق شیراز قرار گرفته است كه از راه مستقیم و پیاده حدود 10 كیلومتر تا شیراز فاصله دارد و مشرف بر روستای كوشك بیدك است. بر روی سنگ قبر این امامزاده واجب‌التعظیم كه با خط نستعلیق نوشته شده است كه تاریخ شهادت امامزاده سیداسحاق‌بن موسی‌بن جعفر(ع) در سنه 205.
سیدحسین(ع) كازرون
شجره امامزاده سیدحسین(ع) كازرون به امام سجاد(ع) باز می‌گردد. این امامزاده جلیل‌القدر در کنار روستایی به همین نام در ۲۳ کیلومتری جاده کازرون به شیراز و در شمال شهر تاریخی بیشاپور قرار گرفته است.
ارادتمندی مردم مناطق جنوب کشور و دیار فارس به این امامزاده، موقعیت خاصی به بقعه متبرکه بخشیده است، به‌گونه‌ای که همواره پذیرای خیل عظیمی از دوستداران و عاشقان اهلبیت عصمت و طهارت(ع) است.
در جوار این آستان مقدس، چشمه ساری پر آب قرارگرفته که با آبیاری درختان سرسبز و سر به فلک کشیده و باغ‌های مرکبات منطقه، فضای سیاحتی زیارتی منحصربه‌فردی را برای زائران و مجاوران آن به وجود آورده است.
سیدعلاءالدین محمد(ع) معروف به امامزاده درب آهنین نورآباد
امامزاده درب آهنی در دو كیلومتری مالكی (نورآباد) مركز بخش در كنار راهی بین كازرون و خوزستان، قرار گرفته است. این بقعه مشتمل بر دو زیارتگاه است و بر سر در زیارتگاه كتیبه‌ای متعلق به قرن هشتم هجری نصب شده است كه از معدود كتیبه‌های تاریخی است كه به زبان فارسی نوشته شده است.
از كتیبه مذكور بر می‌آید كه بقعه متصل به شاهزاده علاءالدین در سال 771 تجدید ساختمان شده و بنای كنونی آن بیش از 250 سال قدیمی‌تر از بقعه شاهزاده علاءالدین است و مدغن منسوب به دختر حضرت امام هفتم در شاه‌نشین جانب قبله آن قرار دارد.
در كتاب التذكره فی انساب المطهره در میان سادات حسنی شیراز از علاءالدین محمد نام برده است كه علاءالدین احمدبن ابوطالب محمد بن ابی الفضل عبادبن ابوهاشم علی‌بن حمزه نقیب عراق عجم بن ابی هاشم طاهر بن ابوالحسن علی الشاعر بن ابوالحسن بن ابوعبدالله احمد به اصفهان بن ابوجعفر محمد بن احمد الرئیس بن ابراهیم طباطبا ابن اسماعیل دیباج ابن ابراهیم الغمر ابن حسن المثنی ابن امام حسن مجتبی(ع) كه نسبش با 18 واسطه به امام حسن مجتبی(ع) منتهی می‌شود.
امامزاده زینب خاتون اقلید
بقعه این امامزاده در كنار یكی از خیابان‌های شهر اقلید قرار دارد و در كتیبه نصب شده در دیوار بقعه متبركه، وی دختر امام محمد باقر(ع) ذكر شده است.
در كتیبه روی سنگی كه به دیوار نصب شده آمده است: هوالباقی ـ قد توفت و ارتحلت سیدةالجلیله الطاهره زینب خاتون بنت الامام الهمام محمد باقر علیه السلام فی شهر رمضان المبارك ثلثل بعد المائه و ستین.
امامزاده عبدالرحمن اقلید
این امامزاده از فرزندان امام حسن مجتبی(ع) و از امامزادگان قدیمی فارس است. ساختمان بقعه و در ورودی آن جدید است و ضریح آن قدیمی و در كناره زیر گنبد در یك فضای مناسب قرار داده شده است.
در نوشته‌های این ضریح آمده است: وقف نمود به مزار منور امامزاده واجب‌التعظیم امیر عبدالرحمن(ع)... عفیفه صالحه بنی آخوند بلقیس بنت محترم المعزز خواجه شاه طروق حیدر، فی شهر ربیع‌الاول سنه اربع و سبعین و تسعمائه.
امامزاده سیدمحمد(ع) روستای كافتر اقلید
بقعه این امامزاده در كنار روستای كافتر قرار دارد و گفته می‌شود وی از نوادگان حضرت ابوالفضل(ع) است. این زیارتگاه محلی است زیبا با آب فراوان و سكوهای متعدد سیمانی برای سكونت زائران و كسانی كه در این محل سفر می‌كنند.
بنای كنونی امامزاده ساختمان بزرگی است كه با همت و تلاش آیت‌الله سیدمحمد باقر ابطحی در سال 1346 خوشیدی با بتون آرمه ساخته شده و ارتفاع گنبد بتونی آن بیش از 20 متر است.
امامزاده حمزه(ع) بوانات
بقعه این امامزاده در قریه باز (روستای بزم) در جنوب شرقی سوریان واقع شده است كه مركب است از صحن با سر در، رواق و حرم و گنبد مدور به ارتفاع تقریبی 16 متر، دور تا دور بدنه اطاق در فواصل معین كتیبه‌های كوچكی از خط كوفی تزئینی قرار گرفته است.
در كتیبه‌ای كه بر روی یكی از جرزهای یكی از شاه‌نشین‌ها گچ‌بری‌های به جای مانده است به دوران شاه طهماسب به سال 953 مربوط می‌شود و بر روی ضریح چوبی منبت زیبای كه در داخل حرم قرار دارد و به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شده است.
صاحب بقعه را از احفاد امام كاظم(ع) دانسته‌اند كه بقعه خواهر گرامیش نیز در 200 متری این بقعه متبركه قرار دارد و همه ساله میزبان زائری زیادی است.
امامزاده شهید فراشبند
بقعه و بارگاه این امامزاده در منطقه فراشبند در 172 كیلومتری غرب شیراز و 40 كیلومتری شهر فراشبند با نام مستعار «آقام شهید» واقع شده است. فراشبندی‌ها او را از فرزندان بلاواسطه امام موسی‌بن جعفر(ع) و جزو همراهان حضرت احمدبن موسی شاهچراغ(ع) در سفر به ایران می‌دانند ولی تاكنون هیچگونه مدرك موثقی در تأیید آن به دست نیامده است. تنها سندی كه می‌تواند در این زمینه كمك كندف سنگ قبرهای موجود بر آن است كه آن هم به دلیل فرسودگی زیاد قابل خواندن نیست.
كارشناسان اداره اوقاف و امور خیریه فارس می‌گویند نام او سیدشجاع و معروف به آقام شهید و از نوادگان امام موسی‌بن جعفر(ع) است. البته بر روی سنگ قبر این امامزاده واجب‌التعظیم نوشته شده است: سیدشجاع‌الدین بن علاءالدین‌بن موسی‌بن جعفر(ع).
امامزاده اسماعیل(ع) فسا
درباره شخصیت مدفون دربقعه دو دیدگاه است: ابتدا قول مشهور که مولف کتاب از پسا تا فسا او را ابوالقاسم علی بن احمدبن موسی‌بن امام محمدالتقی الجواد(ع) معرفی می‌کند.
و دیدگاه دوم: نظریه سیداسحاق حیدری در کتاب شجره طیبه امامزادگان استان فارس، وی را سیداسماعیل‌بن عبدالله‌بن عبیدالله‌بن ابی محمدحسن‌بن عبیدالله‌بن ابی‌الفضل العباس بن امام امیرالمومنین علی (ع) است. نوشته بر روی ضریح این بزرگوار ایشان را فرزند امام نهم حضرت جوادالائمه (علیه السلام) معرفی می‌کند.
امامزاده اسماعیل(ع) از پاکان و دانشمندان وعلمای بزرگ زمانه خود بوده است که بیش از 52 کتاب در فنون مختلف تألیف كرده است و آثار زیادی از ایشان از جمله ترجمه باقی مانده و در کتاب عیون المعجزات آثار وی نامبرده شده است و در 352 هـ.ق در محل فعلی بقعه وفات می‌كند.
امامزاده سیدمحمد جعفر معروف به پیرمراد(ع) استهبان
بقعه این امامزاده در مركز شهر استهبان در خیابان امامزاده شهر استهبان واقع شده است كه یكی از امامزادگان معروف استان فارس است. سنگ قبر امامزاده در 3 متری زیر خاك است و سندی در مورد تذكره امامزاده وجود دارد كه احتمالاً آن سال 1136 هجری قمری است و ذكر شده است امامزاده در هزار متری قصبه استهبان قرار دارد و از فرزندان امام موسی كاظم(ع) است.
امامزاده سیدعلاءالدین حسین(ع) معروف به پیرمراد داراب
امامزاده سید علاء الدین حسین(ع) معروف به پیرمراد در داراب در بین مردم این شهر از محبوبیت خاصی برخوردار بوده و در مناسبت‌های مختلف پذیرایی زائران و عاشقان اهل بیت(ع) است.
بقعه این امامزاده در سه كیلومتری داراب به فسا در كنار صخره كوهستانی با منظره جالبی قرار دارد كه دارای گنبدی شبیه تخم مرغ بر فراز بدنه بلندی است و دو مناره آجری جلوی آن قرار دارد.
نسب این امامزاده به امام سجاد(ع) باز می‌گردد كه در سال ۶۵ هجری شمسی بقعه آن به‌همت اداره كل اوقاف و كمك خیرین، ساختمان قدیمی بقعه تخریب و ساخت ساختمان و رواق‌ها و همچنین گلدسته‌ها از سال ۸۳ شروع شده است كه هم اكنون یك مكان مناسب جهت زیارت و توسل عاشقان به اهلبیت عصمت و طهارت (ع) است.
امامزاده فضل‌بن موسی(ع) جهرم
این امامزاده در شهرك فاطمیه در محله خرقان دارای بقعه و بارگاه است و گفته می‌شود كه از فرزندان امام موسی‌بن جعفر(ع) و برادر حضرت شاهچراغ(ع) است.
در روی ضریح درباره نسب امامزاده چنین نوشته شده است: بسمه تعالی، ضریح مطهر شاهزاده ابوالفضل‌بن موسی‌بن جعفر(ع)، با هزینه احمد رحمانی لاری به سال 1411 هجری قمری.
حرم مطهر این امامزاده واجب‌التعظیم در طول سال میزبان خیل عظیمی از زائران و عاشقان خاندان عصمت و طهارت(ع) است كه به خصوص در ایام دهه كرامت جشن‌هایی در آن برگزار می‌شود.
امامزاده سیدعفیف‌الدین زندویه بیرم
بقعه و بارگاه این امامزاده در شهر بیرم لارستان قرار دارد كه در طول سال میزبان تعداد بسیاری از زائران و دلدادگان خاندان عصمت و طهارت است. در كتاب تاریخ مفصل لارستان از دستیابی به نسخه خطی كه تاریخی استنساخ آن اوایل قرن چهاردهم هجری قمری است خبر می‌دهد كه مهاجرت سید عفیف‌الدین موسوی همراه خانواده و تبار و اصحال و انصار نسب و شجره وی را شرح می‌دهد.
در علت اینكه چرا نام وی زندو گفته شده است در تذكره چنین آمده است: حضرت شاه زندو در ابتدای حالات به غایت تیز بود چنانكه در حرب كفار دست‌های خود بر هر كه می‌افشاند آتش از دست او شعله می‌زد از این جهت او را زند می‌خوانند یعنی تیز است همچنین آتش.
امامزاده میرعلی‌بن الحسین(ع) لارستان
بقعه این امامزاده در پایین قلعه اژدها پیكر قرار دارد و از طریق جاده‌ای كه منتهی به لار می‌شود به راحتی قابل دسترس است. این بنا مركز مسجدی را تشكیل می‌دهد كه در زلزله 1339 خورشیدی به كلی ویران شده است و از آثار اولیه و مواد ساختمان آن چیزی باقی نمانده است و در سال‌های اخیر بنای جدیدی بر آن احداث شده است.
احتمالاً این مسجد همان بنایی است كه واگان از آن نامبرده و آن را توصیف كرده است و در سال 1980 میلادی وی متعقد بوده است كه این بنا 600 سال عمر دارد. در كتاب تاریخ مفصل لارستان به نقل از روایات و نسخه‌های خطی موجود چنین می‌نویسد: میرعلی‌بن حسین‌بن علی زین العابدین(ع) در سال 112 هجری به دنیا آمد و در سال 132 همراه گروهی از یارانش وارد لارستان شده كه مصادف با واپسین سال‌های فرمانروای خاندان اموی و همزمان با تلاش‌های گسترده بنی عباس برای به دست گرفتن خلافت بود.
يادآور می‌شود، مسلماً بقاع متبركه شاخص ديگری نيز در استان فارس وجود دارد كه داراي دلدادگان و عاشقان زيادي بوده و همواره در طول سال زائران زيادی به آن‌ها مشرف می‌شوند اما معرفی همه آن‌ها در اين مجال نمی‌گنجد.
انتهای پیام
