بررسی مبانی نظریه تفسیر تمثیلی در فصلنامه «مشکوه»

به گزارش ایکنا؛ صد و چهل و دومین شماره فصلنامه علمی ترویجی «مشکوه» به صاحب‌امتیازی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی و مدیرمسئولی سیدمحمود مرویان حسینی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «خاورشناسان و چالش تحریف قرآن در نگاه امامیه»، «بازخوانی موضوع «ارتداد» از زاویه اجبار بر تغییر عقیده در پرتو آموزه‌های قرآنی و حدیثی»، «ناهمسانی اصول انگیزش در منظومه معرفتی قرآن و پارادایم غربی آن»، «بررسی مبانی نظریه تفسیر تمثیلی»، «مفهوم‌شناسی و ویژگی‌های «اولوا الالباب» بر اساس بافت آیات قرآن».

خاورشناسان و چالش تحریف قرآن در نگاه امامیه

در چکیده مقاله «خاورشناسان و چالش تحریف قرآن در نگاه امامیه» می‌خوانیم: «خاورشناسان دهه‌های آغازین ۱۹۰۰م به رغم تقریرهای متنوع از انگاره باورمندی امامیه به تحریف قرآن، همگی در اصل اثبات اعتقاد مذهب تشیع به وقوع تحریف در مصحف فعلی قرآن دیدگاه مشترکی داشتند. نقدپذیری و عدم اعتبار مصحف عثمان، قرائت‌های متمایز و دارای افزوده از آیات، مصاحف قرآنی خاص امامیه چون مصحف امام علی(ع) و مصحف فاطمه(س) از مهم‌ترین تقریرهای خاورشناسان هستند که به آنها به عنوان مستنداتی برای اثبات باورمندی امامیه به تحریف قرآن استناد نمودند. به زعم شماری از خاورشناسان باورمندی به تحریف قرآن به اقسام و اشکال متنوع آن، یکی از پیش‌فرض‌های مقبول نزد امامیه است؛ از این رو در نگاشته‌های خاورشناسان این ادعا بارها تکرار شده است و گویی نزد ایشان اعتقاد امامیه به تحریف قرآن، امری ثابت و انکارناپذیر است. خاورشناسان متاخر نیز همین تلاش را دارند که دیدگاه خاورشناسان پیشین را در این ادعا تثبیت نمایند؛ البته گاه شاهد ارزیابی‌های دقیق و غیر تعمیم‌گرا نیز در این میان هستیم که البته بسیار اندک‌اند. مقاله با روش تحلیلی- انتقادی ضمن تقریر آرای خاورشناسان، به نقد «فرضیه‌ها»‌، «روش» و «مستندات» خاورشناسان در انتساب باورمندی امامیه به تحریف قرآن پرداخته است.»

مبانی نظریه تفسیر تمثیلی

در طلیعه مقاله «بررسی مبانی نظریه تفسیر تمثیلی» می‌خوانیم: «یکی از نگرش‌های مطرح در مباحث زبان دین دیدگاه تمثیلی و نمادین بودن برخی از مسائل و گزاره‌های قرآن کریم می‌باشد؛ بر اساس این نظریه تفسیری، برخی از آیات قرآن دارای حقایق و معارفی هستند که باید با گذشتن از معنای ظاهری، به افق‌های معنایی گسترده‌تری در درون ماجرای نقل شده دست یافت. پذیرفتن زبان تمثیل در قرآن هرگز به معنای راه یافتن امور خیالی، موهوم و عاری از حقیقت و واقعیت در قرآن نخواهد بود! این نظریه بر مبانی خاصی استوار است که موجب متفاوت شدن این نظریه با دیگر روش‌های تفسیری گردیده است. لزوم گذر از تنگنای معنای حقیقی، نیازمندی به دلیل و قرینه، وجود معانی ماورایی و متعالی در قرآن، چند معنایی در آیات قرآن، سازگاری با ضوابط قطعی عقلی و شرعی، از مبانی مختص نظریه تفسیر تمثیلی بنا بر دیدگاه مفسران قرآن می‌باشد که در این جستار به واکاوی آن‌ها خواهیم پرداخت.»