حجت‌الاسلام حسن پویا:
امام عسکری(ع) با پرداختن به تفسیر قرآن معارف را منتقل می‌کرد
گروه اندیشه ــ معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) دفتر قم با اشاره به سیره امام عسکری(ع) در انتقال معارف، بیان کرد: با توجه به محدودیت‌های زمان ایشان و اینکه مسائل فقهی را دیگر ائمه(ع) تبیین کرده بودند، وی به تفسیر قرآن پرداخت.
حجت‌الاسلام، حسن پویا، معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) دفتر قم، در گفت‌وگو با ایکنا؛ و در پاسخ به این پرسش که با توجه به کوتاه بودن عمر بابرکت امام عسکری(ع) و همچنین زندانی بودن ایشان، نحوه ارتباط امام(ع) با شیعیان به چه شکل بود؟ بیان کرد: همه ائمه(ع)، حتی آنهایی که ظاهراً آزاد بودند، باز هم آنقدر راحت نبودند که بتوانند با همه افراد ارتباط برقرار کنند، اما امامانی مانند امام عسکری(ع) و امام موسی ابن جعفر(ع) افراد و خواصی داشتند که از طریق راه‌ها و به بهانه‌های مختلف به صورت ناشناخته با امام(ع) ارتباط داشتند و حتی نقل شده که برخی از مأموران حکومتی نیز رابط امام عسکری(ع) بودند.
وی با اشاره به نحوه زندانی بودن امام عسکری(ع) تصریح کرد: نکته قابل توجه این است که ایشان در یک پادگان و میان سربازان حکومتی محصور بودند. به همین دلیل لقب عسکری دارند. بنابراین ایشان همانند امام کاظم(ع)، که در زندان به معنای اصطلاحی بودند، در پادگان حضور داشتند و فضایی بازتر از زندان برای ایشان فراهم بود تا با شیعیان در ارتباط باشند.
معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) دفتر قم در ادامه بیان کرد: لذا به همین سبب ایشان از طریق نامه‌هایی که نوشته می‌شد به سؤالات شرعی مختلف و ... پاسخ می‌دادند، اما باز هم شرایط برای ارتباط بسیار دشوار بود و به صورت محدود چنین ارتباطاتی رخ می‌داد. همچنین این ارتباط‌ها همراه با رمز و رازهایی بود و این طور نبود که افراد شناخته شده به راحتی بتوانند خدمت امام عسکری(ع) برسند.
پویا با پرداختن به نهاد وکالت و کارکرد آن در زمان ائمه(ع)، اظهار کرد: ائمه(ع) افرادی را در همه زمان‌ها به عنوان وکیل یا کارگزار داشتند که با مردم در ارتباط بودند که گاهی این افراد شناخته شده و گاهی هم ناشناس بودند. برای نمونه می‌توان به هشام بن حکم اشاره کرد که امام(ع) ایشان را به جایی فرستادند تا نماینده امام(ع) باشند. بنابراین وکلای ائمه(ع) به مسائل شرعی و سایر مشکلات مردم رسیدگی می‌کردند.
وی افزود: بنابراین در آن زمان روابط مانند زمان حال نبود و محدودیت‌های فراوان سبب تشکیل نهاد وکالت شد. همچنین اگر هم افرادی از شهرهای دیگر به شهر محل سکونت امام می‌آمدند، لازم بود که از جایی که امام سکونت دارند پرس‌وجو کنند و سپس به سراغ امام(ع) می‌رفتند. لذا وکلای امام(ع) مخفیانه و غیرعلنی با ایشان مرتبط می‌شدند و مشکلات مردم را حل می‌کردند.
پویا با اشاره به صبغه روایات امام عسکری، تصریح کرد: اگر بیاییم و مقایسه‌ای بین کلمات ائمه(ع) کنیم، می‌بینیم که چون در زمان صادقین(ع) جو حاکم بازتر بود و شاگردانی هم فعالیت می‌کردند، غالباً مسائل و احکام شرعی در این زمان‌ها بیشتر بیان شد. البته بخشی از روایات نیز اعتقادی بود. اما در زمان امام عسکری(ع) شرایط اینطور بود که آنچه در زمینه فقهی لازم بود گفته شود، بیان شده بود و مردم می‌توانستند امور شرعی خود حل کنند و در این باره روایت به اندازه کافی بود. حتی امام رضا(ع) نیز برای نقل روایت، سند را به ائمه(ع) پیشین می‌رساند و می‌خواستند اشاره کنند که سخنانشان متصل به سرچشمه وحی است.
وی ابراز کرد: بنابراین در زمان امام عسکری(ع) و امام هادی(ع) محدودیت‌ها بیشتر شد و به اندازه‌ای که از صادقین(ع) روایت داریم از این دو امام روایت فراوانی نداریم. همچنین به دلیل تبیین روایات فقهی، امام عسکری(ع) کمتر به این مسائل می‌پرداختند و بیشتر در قالب تفسیر آیات به بیان معارف اهل بیت(ع) مشغول بودند.
معاون پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) دفتر قم با اشاره به تفسیر منسوب به امام عسکری(ع)، تصریح کرد: مورد اختلاف است که این تفسیر برای امام عسکری(ع) باشد یا نباشد. برخی معتقد هستند که تفسیر منسوب به امام عسکری(ع) است و نمی‌توان با قطعیت چنین چیزی را مطرح کرد. در هر صورت برای اینکه امام عسکری(ع) در دوره سختی قرار داشتند و از طریق تفسیر به بیان معارف می‌پرداختند. همچنانکه امام سجاد(ع) در عصر خویش به دلیل شرایط حاکم به وسیله دعا این کار را می‌کردند.
وی در ادامه افزود: بنابراین هر کدام از ائمه(ع) با توجه به شرایطی که در عصرشان حاکم بود به طرق مختلف معارف را منتقل می‌کردند. امام عسکری(ع) نیز در زمان خود تصمیم گرفت که از طریق تفسیر آیات در حد فهم مخاطب چنین کاری را انجام دهد. البته این تفسیر نیز مانند دیگر روایات اهل بیت(ع) نیازمند پالایش و بررسی است. چه اینکه روایات موجود در منابعی مانند کافی نیز همین‌طورند و لازم است که بررسی شوند. لذا نمی‌توانیم دقیق و متقن بگوییم که این تفسیر برای امام(ع) است و اهل فن باید روایات آن را پالایش کنند.
پویا با اشاره به مسئله غیبت امام عصر(عج) و مواجهه امام عسکری(ع) با این مسئله بیان کرد: به جهت حساسیت و جایگاهی که امام زمان(عج) داشتند و موقعیت امام عسکری(ع)، سعی‌شان در مخفی نگه داشتن این کار بود. می‌بینید که حتی به دنیا آمدن امام زمان(عج) متفاوت است و امام(ع) نیز قویاً این ملاحظات را داشتند که خطری رخ ندهد و این مسئله را به خواص می‌گفتند.
وی در ادامه تأکید کرد: حتی در شبی که وضع حمل اتفاق افتاد، کنیز حضرت(ع) هم نمی‌دانست و وقتی امام فرمودند تعجب کرد. لذا این مورد سطح بالای ملاحظات را می‌رساند تا کوچک‌ترین خطری متوجه امام زمان(عج) نشود. اما در عین حال برخی از خواص از این مسئله مطلع بودند.
پویا در انتها بیان کرد: ائمه(ع) براساس رسالتی که به دوش آنها بود، در مرحله اول به دنبال حفظ دین بودند و از هر راهی که ممکن بود، سختی‌ها را تحمل می‌کردند. امام عسکری(ع) نیز با تمام مشکلاتی که در سامرای آن زمان وجود داشت که بدترین مکان برای نگهداری از امام(ع) بود، برای حفظ دین تلاش کرد و این امر نشان از عظمت اولیای الهی دارد.
انتهای پیام 
