اعتقاد به منجی؛ الهامی فطری و اعتقادی عمومی

به گزارش ایکنا، اعتقاد به منجی وموعودی که می‌آید و جهان را پر از عدل و داد می‌کند «یک الهام فطری انسانی» (شهید صدر، انتظار در اندیشه‌ها، ١٣٧٩: ٦١) و یک «اعتقاد عمومی و جهانی» (مکارم شیرازی، ١٣٨٦:٥٨؛ یوسفیان، ١٣٩٠: ٢٢) است؛ که در سرشت انسان‌های آزادی‌خواه، عدالت‌طلب و حق‌جو وجود دارد.

 

این باور درهمۀ ادیان الهی وجود داشته و دارد و برخی دامنۀ اعتقاد به منجی را گسترده کرده ومعتقدند که «انتظار، تنها به ادیان تعلق [نداشته] بلکه مکاتب و مذاهب نیز ظهور نجات بخشی که عدل را بگستراند و عدالت را تحقق بخشد، انتظار می‌کشند»(آصفی، ١٣٩٠:١٧).

 

«...و در هر روزگاری در میان هر قومی و امتی و در هر سرزمینی و به زبان هر پیامبر یا حکیمی یا بزرگی که سخن از «موعود» رفته است... منظور همۀ آن تعبیرها و اشارت‌ها و نام‌ها، سرانجام موعود آخرالزمان است؛ و آن موعود؛ مهدی است». (حکیمی، 1391،53). پیامبران صاحب کتاب نیز از موعود آخرالزمان یادکرده‌اند و نام او در کتب آسمانی ثبت و ضبط شده است و در تمام زبان‌ها و زمان‌ها از آن مصلح آخرالزمان اعم از زبور، انجیل، تورات، کتاب‌های ایرانیان باستان و سایر ادیان سخن به میان آمده است.

 

این باور پس از اسلام، گسترش چشمگیری یافت. انتظار ظهور منجی در میان مسلمانان عموماً و در بین شیعیان خصوصاً ریشۀ عمیق‌تری داشته و جزء یکی از اصول مذهب تشیع(امامت، مهدویت) به حساب می‌آید. شیعه که تفکرش بر اساس اسلام اصیل و حقیقی است و با توجه به روایات ماثوره از اهل بیت(ع) معتقد است؛ منجی و موعود آخرالزمان، حضرت مهدی(عج) و از خاندان رسالت بوده؛ و هم نام و هم کنیه پیامبر اکرم(ص)است. جابر بن عبدالله انصاری از رسول خدا(ص) روایت کند که حضرت فرمود: مهدی از فرزندان من است؛ اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است... (صدوق ١٣88، ج١، باب25، ح ١ -٥٣4). این نوشتار برآن است تا (ظهور، شرایط و ویژگی های ظهور) را با توجه به آیات و احادیث در سه بخش بررسی کند.

 

بشریت در طول تاریخ در پی برپایی زندگی عدالت محور و توام با آرامش بوده و به اعتقاد علامه طباطبایی «بشر از روزی که پا در کره خاکی نهاده همیشه در پی داشتن زندگی مقرون با سعادت بوده و این امر محقق نخواهد شد، مگر با ظهور امام زمان(عج»،( طباطبایی، 1388،264). این ظهور که بزرگترین رخداد بشری - الهی بوده و یکی از مسائل و اموری است که فِرَق اسلامی و ادیان الهی به آن اجماع دارند؛ ظهور منجی و موعودی است که عالم را پر از عدل و داد، مساوات، برابری، برادری و عدالت می‌کند. فقر را از بین می‌برد؛ کفر را نابود و اسلام را گسترش می‌دهد، قرآن را تفسیر کرده «تالیَ کِتابِ اللهِ وَ تَرجُمانَه»(آل یاسین) و عدالت علوی و الهی را بر پا می‌کند؛ دشمنان الهی را از میان برداشته، حق و حقیقت را فراگیر می‌کند.«در میان مباحث مهدویت، مساله ظهور حضرت مهدی(عج) و تاسیس حکومت عدل جهانی ایشان از آن رو که تحول جدی در زندگی بشر و در رشد همه جانبۀ او ایفا می‌کند؛ مهمترین موضوع است...»(قرائتی، محسن؛ شرایط ظهور از دیدگاه قرآن، 1393).

 

منجی و موعودی که در قرآن خداوند از آن یادکرده؛ اختصاص به مسلمانان ندارد بلکه تمام ادیان الهی و آسمانی از منجی آخرالزمان یاد کرده‌اند. فوتوریسم (fotorism) به معنای اعتقاد به ظهور یک نجات دهنده که می‌آید و جهان را پر از عدل و داد می‌کند. هر مذهبی معتقد است که منجی و موعود از دین و مذهب وی است. مذهب بودا در انتظار «بودای پنجم» است؛ و زرتشت او را «سوشیانت یا سوشانس» می‌داند. هندوها، یهودیان، ارامنه، وخیلی از ادیان دیگر انتظار ظهور منجی و موعودی را می‌کشند.«نوید امن و امان صافی گلپایگانی،ص34؛ سیمای آفتاب، طاهری، 138013؛ دفتر اول آفتاب مهر، 1393،21؛ قاضی زاهدی گلپایگانی،1376،30).

 

اسلام دین جامع و کاملی است که برای زندگی فردی و اجتماعی بشر برنامه داشته و با مشخص کردن خط مشی هدایت و صراط مستقیم، او را به سر منزل مقصود رهنمون می‌سازد. یکی از مباحث مهم که در زندگی، سعادت و هدایت انسان‌ها نقش دارد و اسلام نیز بر آن تاکید فراوان کرده؛ موضوع مهدویت و موعود آخرالزمان است. (مساله مهدی موعود(عج) در اسلام به عنوان یک اصل استوار و خلل ناپذیر مطرح بوده)( اشتهاردی،1380،183)؛ و مهدی موعود تحقق بخش ایده آل همه انبیاء و اولیاء و مردان مبارز راه حق است. (مطهری، 1390،59).احادیث و روایات گوناگون از محقق شدن ظهور حضرت مهدی موعود(عج) صحبت کرده و همه ائمه اطهار از آمدن ایشان سخن گفته‌اند.

 

مساله ظهور آخرین حجت خدا تا آنجا مسلم است که حتی در احادیث از ویژگی یاران حضرت، نحوه ظهور، اتفاقات قبل و بعد از ظهور و اقدامات آن حضرت بعد از ظهور و یژگی‌های آن دوران صحبت شده است.پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز درباره ظهور حضرت مهدی(عج) فرمودند: دنیا به پایان نمی‌رسد تا اینکه مردی از اهل بیت(ع) من که هم نام من است سلطنت نماید( سید بن طاووس،1380،154).

 

عقیده ظهور حضرت حجت(ع) نیز در بین اهل سنت پذیرفته شده است و بسیاری از بزرگان اهل سنت از جمله؛ ابن ماجه، ترمذی، تفتازانی، سیوطی، احمد بن حنبل، ابن جوزی، قندورزی و. ..در کتب خویش از نام، کنیه، اجداد، ظهور، علائم ظهور، ویژگی‌های ظهور، یاران و اقدامات حضرت سخن به میان آورده‌اند. ابن خلدون یکی از بزرگان و محققان اهل سنت در کتاب تاریخ خودش درباره عقیده به امام مهدی(ع) می‌نویسد(مشهور بین همه اهل اسلام، این است که حتما در آخر الزمان، مردی از اهل بیت (ع) ظهور می‌کند که دین را حمایت، عدل را آشکار و مسلمانان از او پیروی می‌کنند و او بر ممالک اسلامی استیلا می‌یابد.آن شخص، مهدی نامیده می‌شود.(تاریخ ابن خلدون،ج 1 ص 311 فصل 52).