رؤیاپردازی در طرح ملی حفظ

تربیت 10 میلیون حافظ قرآن کریم، بزرگترین هدف امروز فعالان عرصه حفظ قرآن کریم است. با اندکی تحقیق در این عرصه، مشخص می‌شود دو بازوی قدرتمند تربیت حافظ در کشور ما، دو مؤسسه مردم‌نهاد جامعة القرآن الکریم و بیت الاحزان حضرت زهرا(س) هستند. یادداشت قبلی نگارنده که در خبرگزاری ایکنا منتشر شد، به بررسی ظرفیت مؤسسه بیت‌الاحزان پرداخت و توان آن مؤسسه را در تحقق مطالب 10 میلیون حافظ قرآن در کشور مورد بررسی قرار داد. در آن یادداشت، گفته شد که اگر مؤسسه بیت الاحزان، با بازدهی تربیت 300 حافظ کل قرآن در سال، به فعالیت خود ادامه دهد بیش از 33 هزار سال زمان برای تحقق 10 میلیون حافظ نیاز دارد. همچنین در آن مجال بررسی شد، در صورت حمایت همه جانبه از این مؤسسه و تأسیس مدرسه در تمام شهرستان‌های کشور، برای تربیت مقدار مذکور حداقل بیش از 500 سال زمان احتیاج است.

بررسی ایستار جامعة القرآن الکریم

بازوی پر اهمیت و حیاتی دیگر تربیت حافظ قرآن در کشور، مؤسسه جامعه القرآن الکریم است. مؤسسة جامعة القرآن الكريم و اهل البیت علیهم السلام، به عنوان مؤسسه‌ای فرهنگی - آموزشی و با هدف ترويج فرهنگ قرآن و ايجاد ارتباط هر چه عميق‌تر و ماندگارتر نسل جوان با قرآن كريم، در خردادماه سال 1377، در شهر قم پايه‌گذاری شد و فعاليت قرآنی خود را از آغاز سال تحصيلی 78-1377 با پذيرش و گزينش يك‌صد و بيست نفر، از بين صدها داوطلب مشتاق آغاز كرد.

مؤسس و مدير محترم اين مؤسسه، حجت‌الاسلام والمسلمين حاج سيدمحمدمهدی طباطبايی، با تجربه موفقی كه ساليان متمادی در حفظ و قرائت و اداره جلسات تحفيظ قرآن كسب کرده بودند، با همكاری جمعی از حافظان و قاريان و استادان قرآن و بانيان خير، این اقدام مهم را کلید زدند.

بنابر آنچه که در پرتال رسمی این مؤسسه آمده، در طول بیست سالِ گذشته، تقاضاهای زيادی از داخل و خارج كشور براي تأسيس شعبه به دفتر اين مركز رسيده كه بر حسب امكانات موجود، تا كنون در بيش از پانصد نقطه، در شهرهای مختلف از جمله: تهران، اصفهان، اهواز، ساری، سمنان، رشت، شيراز، ياسوج، زنجان، قزوين، كرمان، مشهد، شهركرد، همدان، يزد، بوشهر، زاهدان و ... تأسيس شده است.

سرکار خانم منیره روحی، مدیر روابط عمومی مؤسسه جامعه القرآن الکریم در گفت‌وگو با خبرگزاری آنا، بیان کرد که این موسسه سالانه بیش از ۲ هزار حافظ کل قرآن را تحویل جامعه قرآنی کشور می‌دهد. اگر از تحقیق پیرامون این عدد، به لحاظ کمی و کیفی صرف نظر شود، مشخص می‌شود که جامعة القرآن الکریم برای تحقق قله 10 میلیون حافظ کل قرآن کریم، به بیش از 5000 سال زمان نیاز دارد. که البته این یک تحلیل خطی است و در روش تحلیل سیستمی که متأثر از ابعاد مختلف از جمله ابعاد فرهنگی و اجتماعی است، این عدد بسیار بزرگ‌تر خواهد بود.

بررسی ایستار قرآنی کشور جهت وصول به 10میلیون حافظ

با بررسی‌های مختصر انجام شده در این یادداشت و یادداشت گذشته، می‌توان این‌گونه تخمین زد که حداکثر ظرفیت مؤسسات و ارگان‌های مسئول عرصه تربیت حافظ قرآن در کشور، در مجموع سالانه از 2500 حافظ کل قرآن کریم فراتر نمی‌رود که با یک تحلیل خطی مشخص می‌شود، که جمهوری اسلامی ایران با روش‌ها، توان، ظرفیت و بازدهی کنونی، به 4000 سال زمان نیاز دارد تا بتواند مطالبه رهبری معظم انقلاب -مد ظله العالی- را جامه عمل بپوشاند. البته با نگاه سیستمی و در نظر گرفتن موانع و محدودیت‌های اجتماعی پیش رو این عدد سر به فلک می‌کشد.

اقدام ملی؛ نیازمند بهره‌گیری از ظرفیت‌های ملی

همین بررسی کوتاه حاکی از آن است که در صورت تغییر ندادن رویه‌ها و حتی در بهترین حالت و با توسعه و تکثیر ظرفیت‌های مردم‌نهاد، تعیین افق 20 سال، در قالب سند طرح ملی حفظ قرآن کریم، برای تحقق مطالبه مقام معظم رهبری بسیار ساده‌اندیشانه بوده است. اما در صورت تغییر نگرش‌ها و اتخاذ رویکردهای علمی، تجربه‌شده و ایجاد فرآیندهای صحیح می‌توان با رویکردی احسن به طرح‌ریزی این مهم ورود کرد.
یکی از راهکارهای موجود، فعال کردن ظرفیت‌هایی در گستره ملی برای تربیت حفاظ است. به عبارت دیگر، تربیت 10 میلیون حافظ کل قرآن، اقدامی در سطح ملی است، چراکه رخداد این چشم‌انداز، مستلزم هدف قرار دادن کل خانوارهای ایرانی است. برای انجام یک اقدام ملی، باید از ظرفیت‌های ملی بهرهمند شد. ظرفیت ملی به ظرفیتی می‌گویند که تمام اقشار جامعه، ناگزیر در بستر آنها حضور دارند و روزانه در اتمسفر آن تنفس می‌کنند.
حال این سؤال پیش می‌آید که آیا در کشور، چنین ظرفیتی وجود دارد که قادر به ایفای نقش مؤثر در این راستا باشد؟!
وزارت آموزش و پرورش، اولین کاندیدای این عرصه به نظر می‌رسد. این وزارتخانه، با دامنه مخاطب 14 میلیونی در رده‌های سنی مستعد حفظ قرآن، پیش قراول ظرفیت‌های ملی کشور برای پرداختن به این عملیات راهبردی، به حساب می‌آید.
آموزش قرآن، نُقل همیشگی دروس دوران دبستان و دبیرستان این گروه مخاطبان است. بد نیست نگاهی گذرا به ظرفیت قرآنی وزارت آموزش و پرورش داشته باشیم.

بررسی ایستار قرآنی وزارت آموزش و پرورش

بودجه این وزارتخانه برای فعالیت‌های مستقیم قرآنی خود، حدود 50 هزار میلیارد ریال در سال تخمین زده می‌شود.
این بودجه، همه ساله صرف هزینه‌های جاری آموزش دروسی نظیر آموزش قرآن، هدیه‌های آسمانی، عربی و دین و زندگی و برخی فعالیت‌های فوق برنامه قرآنی از جمله برگزاری مسابقات قرآن می‌شود.
همچنین بیش از 390 هزار معلم در این وزارتخانه مشغول آموزش دروس مرتبط با قرآن هستند. این تعداد شامل تمامی معلمان مقطع ابتدایی و معلمان دروس آموزش قرآن، عربی و دین و زندگی در تمامی مقاطع است.
هر دانش‌آموز در طول دوران 12 ساله تحصیل خود نزدیک به 1000 ساعت، در کلاس‌ها، آموزش قرآن می‌بیند که جملگی این ساعت‌ها برای مجموع 14 میلیون دانش‌آموز، برگزاری 35000000 کلاس قرآن در طول هر سال را رقم می‌زند.

برای محتوای آموزشی قرآن در مدارس، 26 کتاب آموزش قرآن، تحت عنوان آموزش قرآن، هدیه‌های آسمانی، عربی و دین و زندگی در نظر گرفته شده است که دارای بیش از 2600 صفحه محتوای آموزش قرآن می‌شود. همچنین این وزارتخانه، با دارا بودن جامعه مخاطب 14 میلیونی، نفوذی بی‌بدلیل در میان اقشار و گروه‌های مختلف جامعه دارد.

ظرفیت‌های قرآنی آموزش و پرورش میزان ظرفیت توضیحات

1 تعداد مخاطبان 14 میلیون نفر تمامی اقشار جامعه
2 تعداد کتاب 26 کتاب آموزش قرآن، هدیه‌های آسمانی، دین و زندگی، آموزش عربی
3 تعداد صفحات 2600 صفحه مجموع تمام صفحات کتب آموزشی مرتبط با قرآن
4 تعداد معلمین 390000 نفر شامل معلمان دبستان و معلمان دروس قرآن، هدیه‌های آسمانی، عربی، دین و زندگی در تمامی مقاطع
5 تعداد ساعت آموزش قرآن 1000 نفرساعت شامل زمان برگزاری واحدهای درسی مرتبط با قرآن در طول 12 سال
6 تعداد کلاس آموزش قرآن 35000000 کلاس شامل مجموع تمامی زنگ‌های آموزش دروس مرتبط با قرآن در سال
7 بودجه سالانه 50000000000000 ريال شامل تمامی هزینه‌های قرآنی از جمله حقوق معلمان مربوطه، مسابقات قرآن و برنامه‌های فوق برنامه قرآنی

این موارد ظرفیت‌هایی است که به طور مستقیم به آموزش قرآن مرتبط می‌شود. ظرفیت‌هایی مانند دروس پرورشی، تلاوت قرآن صبحگاهی و حتی سایر دروس، می‌تواند به این آمار و ارقام اضافه شود.
در یادداشت‌های بعدی به تحلیل و بررسی متمرکز ظرفیت آموزش و پرورش و توان آن وزارتخانه در مسیر عملیاتی کردن قله 10 میلیون حافظ کل قرآن کریم در کشور، پرداخته خواهد شد؛ ان‌شاءالله

حسن فاضل‌نیا؛ عضو مرکز راهبردی طارق