دولت اهتمامی در پیوستن به کنوانسیون برن ندارد

محمدعلی جعفریه، مدیر نشر ثالث، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره ورود ناشران به عرصه چاپ کتاب‌های صوتی و الکترونیکی گفت: بسیاری از ناشران سال‌هاست در این حوزه فعالیت می‌کنند. اگر به آمار فیدیبو، آوانامه و ... مراجعه کنید، کتاب‌های بسیاری عرضه شده است. البته کتاب‌هایی که به صورت قاچاق ضبط و منتشر می‌شوند حسابشان جداست و چون این کار به صورت غیرقانونی صورت می‌گیرد آن را محاسبه نمی‌کنیم، اما شکل قانونی کار این است که قراردادی بین ناشران امضا و براساس همین قرارداد کتاب صوتی یا الکترونیک تولید می‌شود. یعنی ناشر در این قرارداد حقوق مؤلف یا مترجم را هم در نظر می‌گیرد.

وی افزود: هراس برخی از ناشران در ورود به این عرصه به این دلیل است که با توجه به کم بودن شمارگان کتاب‌های چاپی، ممکن است با تولید کتاب صوتی و الکترونیک این شمارگان باز هم کمتر شود. البته ناشرانی که به صورت صنعتی و حرفه‌ای وارد این عرصه شده‌اند، نیاز بازار را سنجیده و بر همین اساس اقدام به انتشار این کتاب‌ها می‌کنند. از این رو در مقابل تکنولوژی‌های چاپ نمی‌توان مقاومت کرد و باید در راستای آن حرکت کرد.

کتاب صوتی و چاپی لازم و ملزوم‌اند

این ناشر در ادامه به قیمت کتاب‌های صوتی پرداخت و گفت: کالایی به نام کتاب صوتی تولید می‌شود و ممکن است تولید آن از کتاب چاپی کمتر یا بیشتر باشد. بنابراین این مسئله تابعی از قیمت‌گذاری ناشر است و نمی‌توان گفت کسی که کتاب چاپی می‌خواند، به دلیل قیمت بالای آن کتاب صوتی گوش نمی‌دهد یا برعکس، زیرا کتاب صوتی و چاپی لازم و ملزوم همدیگرند و مخاطب کتابخوان در شرایط گوناگون ممکن است شکل‌های گوناگونی از کتاب‌ها را انتخاب کند.

جعفریه با اشاره به افزایش کتاب‌های صوتی و پیش‌بینی وضعیت کشورمان در آینده، بیان کرد: نشر کشورمان به دلیل نبود قانون کپی‌رایت تابعی از وضعیت نشر جهانی نیست و نمی‌توان طبق آن، درباره نشر کشورمان نیز همان اتفاقات را پیش‌بینی کرد، زیرا ما جزیره جدایی هستیم که در ایران کار می‌کنیم، حتی با کشور‌های همسایه‌مان نیز قابل مقایسه نیستیم و براساس شرایط خاص خودمان عمل می‌کنیم. اینکه کتاب‌های صوتی روند افزایشی دارند بد نیست، زیرا ناشران با توجه به نیاز مخاطب که فرصت اندکی برای خواندن دارد، به انتشار این کتاب‌ها اقدام می‌کنند و عادت خواندن در مخاطبان ایجاد می‌شود و این روند در افزایش کتاب‌های چاپی نیز اثرگذار خواهد بود.

تابع نشر جهان نیستیم

وی تصریح کرد: ما تابع نشر جهان نیستیم، زیرا یکسری افراد سودجو در بازار نشر ایران وجود دارند و کتاب را به صورت قاچاق چاپ می‌کنند. مسئله بعدی ممیزی کتاب است که وزارت ارشاد به برخی از آثار به سختی مجوز نشر می‌دهد یا این پروسه زمان‌بر می‌شود و به همین دلیل از کانال‌های غیرمجاز اقدام به انتشار کتاب صوتی یا چاپی می‌کنند؛ بنابراین اگر نشر ما تابع نشر جهان نیست، به دلیل نبود کپی‌رایت است، وگرنه ما در بسیاری از حوزه‌ها از سایر کشور‌ها جلوتریم و کتابی که در آمریکای لاتین منتشر می‌شود، قبل از اینکه به اروپا برسد در ایران ترجمه و منتشر می‌شود.

جعفریه افزود: همه این مسائل به هم مربوطند، اما نبود کپی‌رایت هم می‌تواند بد باشد و هم خوب، زیرا همه مسائل آن به ضرر ناشر نیست و با کتاب‌های روز دنیا فاصله چندانی نداریم و این موضوع را در رابطه با بازی‌های رایانه‌ای، فیلم، موسیقی و ... نیز می‌توان دید که در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد، اما از نظر رعایت حق مؤلف و مترجم آسیب‌زننده است و متأسفانه کپی‌رایت داخلی نیز نداریم و اگر آن را رعایت می‌کردیم امروز وضعیت بهتری را در نشر شاهد بودیم.

وی با تأکید بر رعایت کپی‌رایت، گفت: ایران و چند کشور دیگر این قانون را رعایت نمی‌کنند، حتی افغانستان نیز قانون کپی‌رایت را رعایت می‌کند، اما چاپ کتاب‌های فارسی ایران را بدون کپی‌رایت چاپ می‌کند و اگر ما این قانون را رعایت می‌کردیم می‌توانستیم جلوی این کار را بگیریم و اجازه ندهیم آثار ما به صورت افست چاپ شوند.

مدیر نشر ثالث در پاسخ به اینکه آیا تصویب لایحه جامع مالکیت فکری می‌تواند راه حل مناسبی باشد و به این مسائل خاتمه دهد، بیان کرد: این لایحه جامع است و همه مسائل مربوط به کپی‌رایت در آن دیده شده، اما مسئله مهم این است که دولت اهتمامی در این زمینه ندارد که به کنوانسیون برن بپیوندیم و سال‌هاست که در دور باطلیم و هنوز نمی‌دانیم که بالاخره قانون کپی‌رایت خوب است یا نه. باید به این کنوانسیون بپیوندیم تا بتوانیم آثارمان را در دنیا مطرح کنیم و از طرفی هم اگر این اتفاق رخ دهد، به بسیاری از کتاب‌ها، فیلم‌ها و ... دسترسی نخواهیم داشت.