بزرگی عاشورا ثمره زیست مؤمنانه امام حسین(ع) است

به گزارش ایکنا، محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، شامگاه سه‌شنبه، 11 شهریور، در ادامه نشست‌های «چراغی دیگر» که از سوی خانه اندیشمندان علوم انسانی به صورت مجازی برگزار شد، گفت: مردم عموماً امام حسین(ع) را در قاب عکس عاشورا می‌بینند ولی این اوج نباید ما را از روند زیست امام حسین(ع) که به این ماجرا انجامیده غافل کند، زیرا بزرگی کربلا و عاشورا ماحصل نوع زیست و نگاه امام حسین(ع) در طول حیات به زندگی است.

وی افزود: آنچه ما را شیعه می‌کند نگاه به مجموعه زندگی امام(ع) است؛ در بحارالانوار بیان شده که فردی ابراز شیعه کرد، ولی امام فرمود بهتر است بگویی محب و موالی شما هستم؛ برای اینکه کسی شیعه امام(ع) باشد غیر از ابراز عواطف و احساسات، باید رفتاری متناسب با رفتار ائمه(ع) داشته باشد؛ امام در این روایت تأکید دارند که قلبی که در آن غش و دغل و کینه و نفرت و دورویی و بی‌صداقتی باشد نمی‌تواند شیعه باشد.

جوادی اظهار کرد: البته فقط ویژگی‌های قلبی هم کفایت نمی‌کند و باید رفتار ما هم اخلاقی باشد؛  نخستین ویژگی رفتاری، ظلم‌ستیزی است که امام(ع) از پدرشان امام علی(ع) آموخت؛ در مورد ایشان بیان شده «قُتِل فی محراب عبادته لشدت عدله»؛ فلسفه قیام عاشورا، تن ندادن به ظلم و ستمگری بود؛ همچنین دفاع از مظلوم و کسی که جز خدا پناهی ندارد از دیگر ویژگی‌های رفتاری امام است که ما ثمره آن را در عاشورا می‌بینیم.

5 ویژگی شیعه در لسان امام حسین(ع)

وی با بیان اینکه کسی که اهل ظلم است و یا در برابر ظلم بی‌تفاوت است نمی‌تواند خود را شیعه بداند، افزود: نوعی پیوستگی میان زندگی امام علی(ع) و حسین(ع) وجود دارد؛ امام علی(ع) چقدر سفارش برای رسیدگی به یتیمان دارد و همین تاکید در کلمات امام حسین(ع) هم هست و حتی در لسان امام حسین(ع) یتیم کسی نیست که از مادر و پدر محروم است بلکه فردی که از اصالت فکری خود محروم است هم یتیم است، لذا کفالت کسانی که از اصل معنوی خود بریده شده‌اند چقدر سفارش شده است.

جوادی افزود: روایت است کسی که 5 ویژگی ندارد در او خیری نیست و انسان خوب و موفقی هم نیست؛ مثلاً کسی که عقل، دوراندیشی، تدبیر و فهم خوب و بد ندارد؛ کسی که دین ندارد؛ البته دین فقط اسم و شناسنامه دینی نیست بلکه دینداری یعنی بندگی و قبول نقطه مرجعی در آسمان، تعالی هستی و ...؛ کسی که ادب ندارد؛ ادب یعنی خوب انجام دادن کارهای خوب که فراتر از اخلاق خوب است؛ کسی که حیا ندارد و برای او کار بد و خوب و گناه فرقی ندارد و حسن خلق هم از دیگر ویژگی یک شیعه است. امام فرمودند: من برای تنافس دنیوی و طلب فزونی دنیوی قیام نکردم بلکه دیدم پرچم دین به زمین افتاده است؛ این جهاد و قیام و کوشش از چه زندگی برمی‌خیزد؟ راز و رمز جهاد و شهادت امام حسین(ع) این است که وجدان‌های خفته و تحریف شده را بیدار کند؛ جهاد امام این است که تحریفاتی را که به نام دین ایجاد شده اصلاح کند. امنیت برای مظلوم فراهم شود و بتواند در برابر ظالمان بایستند.

وی درباره اخلاقی بودن قیام عاشورا یا غیراخلاقی بودن آن در پاسخ به این سؤال که آیا از لحاظ اخلاقی درست است که انسانی که می‌داند قدرت مقابله ندارد و کشته خواهد شد، زندگی را به ایستگاه آخر برساند، تصریح کرد: زندگی کردن، خیر است و اخلاقاً ارزش دارد تا انسان برای آن تلاش کند و کسی حق ندارد زندگی را از خود سلب کند، ولی گاهی اوقات در دوراهی قرار می‌گیرد که تن به زندگی لئیمانه بدهد؛ یعنی انسان برای ماندن باید زیر یوغ لئامت و پستی قرار بگیرد، در این صورت ولو اینکه به قیمت کشته شدن فرد تمام شود عمل غیراخلاقی نیست. قیام عاشورا فراتاریخی و آرزو و الهام‌بخش همه آزادگان در جهان است، این زندگی محصول دوره طولانی حیات اخلاقی و معنوی است؛ لذا نباید امام را تنها در قاب و تابلوی عظیم عاشورا ببینیم.

زندگی اخلاقی مستمر است

جوادی در پاسخ به این سؤال که برخی حوادثی مانند عاقبت بخیرشدن معدود افراد مانند فضیل عیاض و حاج طیب رضایی و ... را اصل قرار می‌دهند و می گویند اگر کسی در دنیا هر طور خواست زندگی کند در نهایت ممکن است، عاقبت بخیر شود، آیا این اصل است؟ گفت: اینکه در مورد افراد سخن بگویم چون اطلاعی از درون آنها نداریم چندان نمی‌تواند درست باشد. ضمن اینکه همین افراد هم زمینه‌هایی داشته‌اند که چنین توفیقی نصیب آنان شده است ولی زندگی اخلاقی، پیوسته و مستمر است. افلاطون گفته تا کسی از این دنیا نرفته نمی‌توانیم بگوییم خوب است یا بد؛ تأکید بنده این است که ما فقط نباید یک مقطع زندگی را ببینیم و مابقی را نبینیم؛ تنها از امام حسین(ع)، عاشورا را ببینیم و روند زیست ایشان را مطالعه نکنیم.

استاد فلسفه و اخلاق دانشگاه تهران در مورد اینکه برخی شیعه را تقلیل به احکام فقهی و اعتقادات می‌دهند، اضافه کرد: در آیات قرآن، ایمان و عمل صالح پیوسته است؛ یعنی کسی که ایمان ندارد عمل صالح هم نخواهد داشت. کسی که بگوید من عقیده دارم، ولی عمل صالح نمی‌کنم، ایمانش مستقر نخواهد شد و مستودع خواهد بود؛ زیرا ایمان با عمل صالح مستقر می شود.

جوادی اظهار کرد: فقه می‌تواند معنای وسیعتر داشته باشد در این صورت دربردارنده اخلاق و دینداری هم هست، گرچه امروز مراد از فقه عمدتاً احکام رساله‌ای است، ولی بنده تصور می‌کنم دین دو رکن اساسی دارد که از هم جدا نیستند؛ نمی‌توان گفت که به فقه پایبند هستم، ولی اخلاق را رعایت نمی‌کنم؛ بنابراین فقه، اخلاق و اعتقادات در هم تنیده است و در یک‌جا ریشه دارد. اگر مدعی دینداری هستیم نمی‌توانیم این مقوله‌ها را از هم جدا کنیم. مبنای و بنیاد فقه و اخلاق و اعتقادات یکی است و تفکیک آن مبنای درستی ندارد.

وی همچنین در مورد مفهوم عقل افزود: در روایات منظور از عقل حکمت و مباحث فلسفی نیست بلکه عمدتاً عقل عملی و فهم اینکه انسان چه باید بکند است، در روایت بیان شده که آدم گفت من از بین حیا و دین و عقل، عقل را انتخاب می‌کنم؛ زیرا فرد عاقل حیا و دین هم دارد؛ کسانی مانند وهابیت و تکفیری‌ها چون عقل ندارند ولو اینکه ممکن است برخی از آنها حیا و دین ظاهری هم داشته باشند و خود را مسلمان بدانند ولی مسلمان واقعی نیستند. عاشورا رخ داد تا جهالت و سفاهت به جای عقل قرار نگیرد؛ در حالی که دشمنان امام(ع)، عقل را از منظر مادی می‌نگریستند و قیام امام(ع) را جهل می‌دانستند. امام(ع) قیام کرد تا بگوید.مفهوم درست عقل این است.

جوادی در پاسخ به اینکه ما هرقدر هم متقی باشیم نمی‌توانیم در دنیا عدالت را برقرار کنیم، زیرا در مواردی مصادیق عدل و ظلم روشن نیست، در این صورت تکلیف چیست؟ آیا باید دست از عدالت بشوییم؟ افزود: موارد مصداقی زیادی از عدل و ظلم روشن است؛ مشکل این است که به موارد روشن عدل هم پایبند نیستیم؛ اینکه کسی مال دیگران را بخورد به روشنی ظلم است ولی فرد برای توجیه عملش، روشنی عدل را زیر سؤال می‌برد.

ارزش عاشورا با فرض علم غیب بیشتر است

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه امام علی(ع) فرمودند اگر امر به معروف نشود شرار بر شما مسلط خواهند شد، تصریح کرد: مراد عمدتاً امر به معروف نهاد قدرت است و عاشورا از بارزترین مصادیق امر به معروف شمرده می‌شود. یکی از اقدامات بزرگ امام علی(ع) این بود که ارزش عدالت را نشان داد و فهماند که شهادت برای عدل ارزش دارد.

جوادی در پاسخ به اینکه آیا امام چون علم غیب دارند، قیامشان ارزشی دارد؟ اظهار کرد: ارزش اخلاقی کار امام(ع) در صورت علم غیب بیشتر است؛ زیرا امام(ع) از سرنوشتش مطلع است و راهی را انتخاب می‌کند تا نشان دهد که عدالت چقدر ارزش دارد و امام تن به ذلت نمی‌دهد و عبودیت خود را نشان می‌دهند.