10 شاخصه کلیدی رسیدن به حکمرانی ولایی

به گزارش ایکنا، پنل تخصصی «الگوی حکمرانی ولایی» از سلسله پنل‌های دومین همایش ملی حکمرانی ولایی امروز، 22 آبان‌ماه، با حضور فرزاد جهان‌بین، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد؛ امیر سیاهپوش، عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی؛ محمدمهدی اسماعیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، به صورت وبیناری برگزار شد. در ادامه متن صحبت‌های امیر سیاهپوش در باب مهم‌ترین اصول و ویژگی‌های حکمرانی ولایی از نظر می‌گذرد؛

حکمرانی در منظومه فکریِ اسلام، مجموعه رفتار و اعمالی است که در همه حوزه‌های بینشی، منشی و کنشی به دنبال آن هستیم. برای اینکه در تمام این حوزه‌ها مبتنی بر متن اسلامی جامعه به سمت مصالح عالی هدایت شود و مردم به سمت بهشت، حیات طیبه و همه مواهب مادی و معنوی حرکت کنند، باید حاکم به همه این ابعاد توجه کند؛ یعنی به نظام‌های بینشی، منشی و کنشی توجه داشته باشد، همه را مدیریت کند و به سمت آن اهداف حرکت کند. بنابر این تعریف اجمالی، حکمرانی ولایی قرار است همه‌چیز را پوشش دهد.

شاخص‌های کلیدی برای رسیدن به حکمرانی ولایی

الگوی حکمرانی اسلامی در نظر رهبر معظم انقلاب، الگویی است که حداقل 10 شاخص جدی را داشته باشد. یکی از مهم‌ترین شاخص‌های الگوی حکمرانی اسلامی، اصول‌مدار بودن است. اصول‌مدار بودن، اصولی عمل کردن و اصولی اندیشیدن یکی از شاخصه‌های مهم این الگوست. این یعنی عدالت‌مداری، آزاداندیشی و استقلال را بخواهیم و بر مردم‌سالاری تکیه کنیم. کسی که در نظام اسلامی اصولی فکر نکند و اصولی عمل نکند، در چارچوب الگوی حکمرانی ولایی عمل نکرده است.

اصل دوم تحول‌مداری است. از نظر رهبر معظم انقلاب، یکی از اصول الگوی حکمرانی ولایی تحول‌مداری است. حکمران جامعه اسلامی حتماً باید تحول‌مدار باشد. البته که این تحول‌مداری ناظر به اصول نیست، بلکه ناظر به روش‌هاست. ما اصول ثابتی داریم که در همه زمان‌ها و مکان‌ها هست و همه بشر این را خواسته‌اند و اسلام روی این اصول بنیادین تکیه دارد، اما در روش‌ها این مسئله ثابت مطرح نیست و ممکن است برای رسیدن به عدالت، مسیری را پیش برویم و برنامه و تکنیکی داشته باشیم، اما در میانه راه ببینیم که این روش ما را به عدالت، آن طور که شایسته است نمی‌رساند و یا حرکت ما را کُند می‌کند. مثلاً مسئله یارانه‌ها را داشتیم که یک روش و تاکتیک است؛ لذا در الگوی حکمرانی ولایی عدالت تغییرناپذیر است، اما در مورد روش، می‌توان تغییراتی را به وجود آورد.

کمال‌گرایی و نقش آن در تحقق‌بخشی به حکمرانی ولایی

اصل دیگر، کمال‌گرایی است. از نظر رهبر معظم انقلاب، در نظام فکری اسلام، به دنبال بهترین‌ها هستیم و بشر را خدا طوری خلق کرده که بهترین‌ها را بخواهد؛ یعنی بهترین اقتصاد، سیاست و سیاست‌مدار را می‌خواهد. بهترین‌ها از هر نوعش را طلب می‌کند و وقتی این چنین است، الگوی حکمرانی ولایی باید زمینه‌ای را فراهم کند که هیچ وقت جامعه اسلامی از نوآوری دور نشود. به تعبیر رهبری، اگر این مسئله رعایت نشود، ما به محافظه‌کاری می‌افتیم و به نظر ایشان، محافظه‌کاری پرتگاه انقلاب است.

اصل دیگر تمام‌خواهی است و باید مراقب بود که با ادبیات روشنفکری مرسوم تداخل پیدا نکند که از جمله الفاظ مورد استفاده آنها، لفظ تمامیت‌خواهی است که به کار می‌برند، اما منظور ما این است که در الگوی حکمرانی ولایی، می‌خواهیم همه چیز را فراهم کنیم و هر آنچه برای رشد انسان و جامعه لازم است را تدارک ببینیم و در اختیار مردم قرار دهیم. خداوند نیز فرمود آنچه در زمین و آسمان است را برای مسخّر انسان کرده است.

اصل بعدی، اصل وحدت‌خواهی است و کسی حق ندارد طوری مدیریت کند که انشقاق ایجاد شود. جناح چپ، راست و ... نباید طوری رفتار کنند که وحدت از بین برود و این اقدامات خلاف الگوی حکمرانی ولایی است. اگر مثلاً کسی به عنوان منتخب جامعه اسلامی در رأس قوه مجریه قرار گرفت و پس از اینکه در رأس قرار گرفت شروع به طعنه، کنایه و تحقیر کسانی کرد که به او رای نداده‌اند، خلاف الگوی حکمرانی ولایی عمل کرده است. البته که این طور هم بوده و با شاخص‌های مستند و مأخوذ از کلام مسئولان و کردارشان به این نتیجه می‌رسیم که آنها برخلاف الگوی حکمرانی ولایی عمل کرده‌اند.

اصل بعدی، ایجاد امید و اعتماد بین مردم است. حکمران جامعه اسلامی حق ندارد مردم را ناامید کند و حق ندارد اعتماد مردم را از بین ببرد و یا کاری کند که سرمایه‌های اجتماعی در حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و ... لطمه ببینند. اگر بخواهیم عملکرد دولت را بررسی کنیم، می‌بینیم که شواهد اعتمادزدایی در اقدامات دولت کنونی وجود دارد و بسیار جدی است.

امیدی که فقط به خداست

امیدی که در چارچوب الگوی حکمرانی ولایی مطرح است، امید در چارچوب اندیشه دینی و توحیدی و امید به خداوند است. به تعبیر رهبری انقلاب، اعتماد و امید ما اول به خداوند و به هر برنامه‌ای است که خدا برای ما فرستاده است و هرکس خلاف این عمل کند، در مسیر دیگری غیر از الگوی حکمرانی ولایی و امیدبخشی حرکت کرده است. مانند انتخابات آمریکا و امید بستن به جو بایدن که دقیقاً عکس الگوی حکمرانی ولایی است. فرمایشی از امام علی(ع) است که فرمودند خدای متعال فرمود هرکس به غیر من امید ببندد، حتماً امیدش را قطع می‌کنم و بین مردم ذلیل می‌شود و راه‌های سبب‌یابی و چاره‌اندیشی او قطع خواهد شد.

کسی غیر از خداوند می‌تواند جامعه مؤمنین نیز باشد و یک مؤمن به دیگری امید ببندد، اما بدترین نوع امید، امید به طاغوت و کسی است که در مسیر تفکر شیطانی قرار دارد و این نسبتی با الگوی حکمرانی ولایی ندارد. یک‌وقت شما به تعاملات بین‌المللی امید دارید و در مسیر صلاح و مصلحت جامعه تدبیر می‌کند که بحث دیگری است. حاکم جامعه باید این قضایا را مراعات کند و در فرمایش امام علی(ع) نیز به این مسئله تأکید شده است که وضعیتی که در حال حاضر می‌بینیم خارج از الگوی حکمرانی ولایی و الهی است.

ولایت‌مدای مهم‌ترین اصل تحقق حکمرانی ولایی است

اما یک اصل مهم بنیادین، مسئله ولایت‌مداری و ولایت‌اندیشی است. از نظر رهبر معظم انقلاب، در الگوی حکمرانی ولایی، ولایت‌مداری یک نکته بسیار بنیادین و مهم است و بر مدار ولایت حرکت کردن، یک نکته اساسی محسوب می‌شود. مفهوم ولایت، مفهوم خاصی است و خروجی‌های متنوعی هم دارد. ولایت در اندیشه ایشان به معنای ایجاد وحدت، پیوستگی و اتصال بین مؤمنان است. خداوند فرمود که مسئله حکومت خداوند، اولی‌تر از همه است و اساساً انحصار اطاعت، متعلق به پروردگار است و ولی جامعه باید این را بداند و به بدنه جامعه هم سرایت دهد، اما کسی که تخلف می‌کند، از دایره ولایت خارج شده است، چون تفکرات دیگر، جز تخمین، گمان و تئوری چیزی را به بشر ارائه نمی‌کند و از آنجایی که این چنین روندی حاکم می‌شود، ولی جامعه اسلامی باید به‌شدت بر اینکه جامعه اسلامی را به‌هم پیوسته نگه دارد مراقبت کند.