پیشبری فقه فعال امام(ره) با ایجاد رشته‌های تخصصی فقهی

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، امروز، نهم آذرماه، در نشست «فقه سیاسی و نظریه‌پردازی در حوزه کارآمدی»، که به صورت مجازی برگزار شد، گفت: مهمترین مسئله امروز ما، چالش کارآمدی دولت است، ولی گاهی میان کارآمدی دولت چه به معنای قوه مجریه و یا مجموعه سیستم اداری با کارآمدی برخی معارف پشتیبان مانند علوم انسانی اسلامی و فقه و ...  که دولت را پشتیبانی می‌کنند خلط می‌شود.

 

وی با بیان اینکه به اعتقاد این افراد، فقه، دستگاهی است که برای جامعه بسیط گذشته کارآمد بوده، ولی امروز این کارایی را ندارد، افزود: حتی برخی روشنفکران مطرح می‌کنند فقه بستر عقلانی خود را از دست داده و برای این دوره کارآمد نیست. این افراد قصد دارند تا ناکارآمدی‌ها را متوجه فقه و نظام معرفتی اسلام کنند که ما این را قبول نداریم و آن را نقد می‌کنیم.

 

لکزایی با بیان اینکه ما در وضع کنونی از نظریه منقح و منسجم در کارآمدی برخوردار نیستیم، تصریح کرد: وجود هر نهادی در جامعه تابع نیازی بوده است و تداوم آن نهاد هم تابع میزان استمرار آن نیاز است؛ ما امروز چه نیازی  به فقه و دولت داشته‌ایم؟ آیا این نیازها استمرار دارد یا خیر و اگر استمرار دارد آیا فقه و دولت پاسخگو هستند؟ دستگاه دولت برای تأمین نظم و امنیت جامعه ایجاد شده و کارویژه دولت، تأمین امنیت است و این کارویژه امروز هم وجود دارد.

 

معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه، افزود: عنصر مرکزی در دین فرمان‌برداری و تسلیم در برابر خداوند است؛ قدرتی که ما را خلق کرده و حمایت می‌کند و در روز قیامت به کارنامه عمل ما حسابرسی خواهد کرد؛ دولت‌ها هم افراد متخلف را مجازات می‌کنند و از شهروندان می‌خواهند تا قوانین حکومت را اجرا کنند. بنابراین فقه و احکام الهی از ناحیه خدا برای تنظیم حیات بشر در ابعاد مختلف اقتصاد، بهداشت،‌ خانواده، فرهنگ و ... ایجاد شده است؛ یعنی فقه متکفل نهادهای تأمین‌کننده زندگی انسان است.

رویکرد امام به فقه

لکزایی اظهار کرد: بدون کمک دولت و فقه نمی‌توانیم امنیت اقتصادی مردم و مباحث خانواده را تأمین کنیم؛ لذا برخی ابواب فقه برای تنظیم اقتصاد، بیع، مکاسب، تجارت و ... و برخی برای تنظیم مباحث خانواده، برخی مربوط به طهارت و تعلیم و تربیت و حرمت کتب ضاله است. آنچه در فقه از سوی شارع مقدس وضع شده بخشی در خدمت حفظ دین، بخشی در خدمت حفظ عقل، حفظ نسل و خانواده و تأمین امنیت جانی و بخشی امنیت مال و اقتصاد و تأمین امنیت دارالاسلام است. بنابراین فقه می‌خواهد رابطه انسان با خدا و افراد دیگر و محیط زیست را تنظیم و تعریف کند، بنابراین نیاز به فقه هم در دوره کنونی وجود دارد.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به کارآمدی احکام فقه در بحث دولت، تصریح کرد: اگر یکی از مقاصد مهم فقه را تأمین امنیت اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... بدانیم با بررسی این مقولات می‌توانیم میزان کارآمدی را بسنجیم. به عنوان فرضیه اگر علم شریف فقه را آن گونه که امام مطرح کرد، نشان دهیم، کارآمدی بسیار بالایی در وضعیت امروز جامعه خواهد داشت؛ زیرا قرائت امام(ره) از فقه و ویژگی دستگاه اصول و فقه امام، فقه را به دستگاه معرفتی فعال تبدیل می‌کند.

 

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: امام خمینی(ره) معتقد است صرف مجموعه قوانین برای سعادت بشر کافی نیست بلکه دستگاه فقه باید ملازم با فقیه در سطح نایب‌الامام معصوم و نه مجتهد صرف باشد؛ یعنی فقیه بتواند نظامی را از تولید گزاره‌ها و نظریات فقهی تولید و فرمول‌های لازم را برای خانواده، اقتصاد، سیاست و ... ارائه دهد. امام(ره) در بحث ولایت فقیه فرموده‌اند که اسلام آمده است تا حکومت عادلانه برقرار شود؛ زیرا اگر غایت اسلام رساندن انسان به قرب الهی است باید زمینه‌ای فراهم کند که انسان‌ها در آن فضا به نحو مناسبی رشد کنند.

 

لکزایی بیان کرد:  عدالت ارزش حاکم است، ولی در نظام کنونی، فاصله طبقاتی روز به روز بیشتر می‌شود، در بهداشت و تعلیم و تربیت هم چالش‌های جدی وجود دارد؛ لذا اگر فقه فعال امام را پیش ببریم می‌توانیم بر این چالش‌ها پیروز شویم و لازمه آن ایجاد ابواب و رشته‌های جدید تخصصی و رفتن به سمت تقویت شاخه‌های جدید فقهی است. 

 

لکزایی اضافه کرد: مثلاً برآیند فقه به ایجاد، استقرار و حفاظت از امنیت می‌کند، ولی این مقدار کافی نیست، بلکه نیازمند فعال کردن فقه‌الأمن هستیم، در این راستا باید وضعیت امنیت عینی و معرفتی دنیا را ببینیم و بعد با دستگاه فقه سراغ این موضوع برویم؛ با این نگاه به فقه هنر، انتخابات، رسانه و ... هم نیازمند هستیم که ما در طرح‌نامه فقه سیاسی به آن پرداخته‌ایم.

 

لکزایی با اشاره به مصادیق کارآمدی فقه به صورت عینی تصریح کرد: از جمله این کارآمدی در تأسیس انقلاب توسط امام بود و امام توانست با طرح ولایت سیاسی فقیه، مقام و جایگاه مرجعیت را به نایب‌الامام بودن و رهبری توسعه داد. البته انقلاب فقط با بعد فقهی امام رخ داده، بلکه ابعاد دیگری هم داشته است، ولی فقه از همه پررنگتر بوده است.

وی افزود: در انقلاب مشروطه مشکل این بود که فقه در سطح مرجعیت وارد شده بود و نمی‌توانست شاه را حذف کند و قصد داشت با حفظ شاه، حکومت را به پارلمان مقید کند؛ لذا فقه مشروطه نتوانست موفق شود و رضاشاه روی کار آمد، ولی امام با بهره‌گیری از فقه و ارتباط بین فقه و کلام و با ارتقای بحث رابطه مقلد و مقلد به رابطه امام و امت شاه را حذف و با طرح ایده ولایت فقیه انقلاب را ایجاد کرد.

 

لکزایی با اشاره به کارآمدی فقه در استقرار نظام اسلامی اظهار کرد: این فقه بود که برای قانون اساسی، مشروعیت‌سازی کرد و فقها قانون اساسی جدید را با سرعت نوشتند، در واقع دستگاه فقه مردم‌سالاری دینی را در قالب مجلس، انتخابات و... تئوریزه کرد. در مرحله استمرار انقلاب و نهادسازی هم فقه موفق عمل کرده است که بار عمده بر دوش خود امام بود. ضمن اینکه بحث جایگزینی ولی فقیه و رهبری بعد از امام(ره) هم از جمله عوامل کارآمدی فقه در طول انقلاب بوده است.

 

وی تأکید کرد: دستگاه فقهی ما باید خودش را به رویکرد امام نزدیک کند، امروز در عرصه اقتصاد سیاسی و پول و بانک و ... مشکلات زیادی داریم و راه حل همین مسئله ذکر شده است.