تشریح 5 سطح دانش قرآنی در کنار سواد قرآنی / وجود نگاه سکولار در اسناد ملی

به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم اختتامیه بیست‌و‌پنجمین دوره جشنواره قرآن و عترت وزارت بهداشت صبح امروز، دوم دی‌ماه در دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار شد. در بخشی از این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی طی سخنانی گفت: جامعه پزشکی در 10 ماه اخیر جلوه زیبا، ارزشمند و افتخارآمیزی از تلاش و مجاهدت برای سلامت و حفاظت از جان مردم بروز دادند و برگی از افتخارات تمدنی ایران عزیز را به نمایش گذاشتند.

رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی افزود: جهان مسیری جز بازگشت به قرآن کریم ندارد. بسیاری وقتی وضعیت ناآرام جهان را می‌بینند که جوامع مختلف گرفتار انحراف، فساد و سرخوردگی اجتماعی شده‌اند، احساس می‌کنند، پایان معنویت و پایان تمدن کتب آسمانی و الهی است، این یک تصور باطل است. در مهندسی بافت وقتی به بافت نگاه می‌کنند، می‌بینند بافت خصیصه خودترمیمی دارد، وقتی جزئی از این بافت، زخمی می‌شود، بافت سالم تلاش می‌کند کار ترمیم را انجام دهد و بافت زخمی را تبدیل به بافت جدید و سالم کند. این قاعده مهندسی بافت، به معنای قاعده فطرت است.

وی با بیان اینکه فطرت انسان مانند جاذبه زمین، دارای جاذبه است، گفت: هر مقدار انسان از فطرت دور شود، کشش‌هایی که خداوند در طبیعت انسان قرار داده است، او را به سمت حقیقت می‌کشاند. تجددگراها بر این باورند که در اوج تجددگرایی سنت بروز پیدا می‌کند و اساساً سنت قبل از بروز تجدد معنایی نداشته است، وقتی تجدد آمد توجه به سنت و برجستگی سنت، بروز بیشتری پیدا کرد. لذا سرخوردگی اجتماعی و فردی خود منشأ توجه به امر معنوی و الهی و توجه به کتاب آسمانی است.

رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی تصریح کرد: این فرض که جدا شدن و دور شدن انسان از ارزش‌های الهی دائمی است، یک فرض بسیار غلط است و نمونه‌های بسیار زیادی از آن را دیده‌ایم که جهان چه مقدار علاقه‌مند به بازگشت به نورانیت قرآن کریم است.

عاملی با اشاره به اینکه در جامعه متفاوتی زندگی می‌کنیم، گفت:‌ امروز 80 درصد جامعه ایران به فرامحل اتصال پیدا کرده و فراملی شده و دسترسی‌های جهانی پیدا کرده است. امروز 67 میلیون نفر از جمعیت ایران دسترسی به اینترنت دارد، اینترنتی که مرز ندارد و متأسفانه لایه‌های اولیه آن به فرهنگ ناشایست غرب در هم‌تنیده شده است. اگرچه این ظرفیت بزرگی برای استقرار عدالت و استفاده از دانش جهانی است، اما در بعد فرهنگی ظرفیت‌های خوب و موانع بسیار نگران‌کننده‌ای در آن است. در شرایطی که انسان هم به لحاظ ذهن و نگرش و هم به لحاظ واقعیت‌های پیرامونی ظرفیت جهانی پیدا کرده است، راهی جز توانمندی انسان نیست.

وی افزود: انسان توانمند در مواجهه با امر گمراه‌کننده، راه هدایت را انتخاب می‌کند و انسان توانمند به نور قرآن کریم در مواجهه با انتخاب‌های غلط انتخاب درست را برمی‌گزیند. یکی از خصیصه‌های جهان امروز را توسعه انتخاب‌ها اعلام کرده‌اند، یعنی ما در جهانی زندگی می‌کنیم که انتخاب‌ها متکثر شده است، این توسعه در انتخاب‌ها اگر درونمایه قدرتمندی نداشته باشد، انسان را به گمراهی می‌کشاند و حداقل انسان را دچار تشویق می‌کند. چیزی که باعث می‌شود، انسان در همه این تکثرها و انتخاب‌ها مسیر درست را انتخاب کند، توانمندی الهی و قرآنی است. اگر دل و فکر ما به نور قرآن روشن شود، هیچ خطری ما را تهدید نخواهد کرد.

عاملی با اشاره به اینکه کنترل و توانمند کردن، دو راه در این مسیر است، گفت: توانمندی، موجب رشد می‌شود، اما کنترل کردن به صورت موقت افراد را نگه می‌دارد. این نگه داشتن، لزوماً در خلوت و در شرایطی که امکانات فراهم باشد، نیست. لذا مسیر ما مسیر توانمندسازی در ذیل تعلیم و تربیت الهی است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه در جامعه ایرانی پیوند با قرآن و خدا یک امر نهادینه است، افزود: بسیاری وقتی برخی ناملایمات جامعه ایرانی را نگاه می‌کنند، تصور می‌کنند در ایران تغییری به وجود آمده و مردم از دین فاصله گرفته‌اند. در 50 سال اخیر هر وقت پیمایشی در مورد باورهای مردم انجام داده‌ایم، وقتی باورها سؤال می‌شود، بالای 95 درصد باورها مستحکم است. البته تجربه‌ها متفاوت است. سال 1382 پیمایشی در استان تهران انجام دادیم که به تفکیک 12 شهر استان تهران بود. در آن مطالعه برای اولین بار تجربه دینی را در قالب 30 مؤلفه همچون «آیا در شهر شما مراجعه به مسجد زیاد است؟» یا «آیا شهر شما شهر راستگویان است؟» و ... مورد سؤال قرار دادیم متوسط پاسخ‌ها بین 35 تا 40 درصد است.

وی بیان کرد: وقتی فاصله بین باورها و تجربه‌ها زیاد می‌شود، نگرانی کاهش تعلقات دینی هست. در برخی کشورهای اروپایی شاهد فروپاشی ارزش‌های دینی بوده‌ایم که سقوط دولت ایرلند در یک دوره، نمونه‌ای از این فروپاشی است. زمانی که دادستان کل ایرلند، خطای بزرگی کرد و رسانه‌ای شد، دولت وقت ساقط شد. جامعه ما تحمل بالایی دارد، فاصله بین تجربه عملی و تجربه ذهنی می‌تواند بین انسان و باورهایی که دارد فاصله ایجاد کند. زمانی که باورها و دلبستگی‌ها عمیق باشد، هیچ نگرانی برای فروکش کردن تمایلات دینی وجود ندارد.

عاملی گفت:‌ در پیمایشی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اخیراً انجام داده نشان می‌دهد، جامعه ایرانی، مذهبی، دینی و باورمند است. وقتی 85 درصد جامعه اعلام می‌کند در مراسم دینی شرکت می‌کند و 50 درصد اعلام می‌کند، سخنرانی‌های دینی را گوش می‌دهند، نشان می‌دهد باور دینی محکم است. در پژوهشی هم که سازمان تبلیغات اسلامی انجام داده است، 75 درصد از پاسخگوها اعلام کرده‌اند، احساس نزدیکی زیاد و خیلی زیاد به خداوند دارند و 85 درصد پاسخگوها اعلام کرده‌اند از توهین به پیامبر(ص) منزجر هستند. اینها علامت‌های جامعه‌ای است که تعلقات دینی در آن پررنگ است.

به گزارش ایکنا، رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی به مفهوم دانش قرآنی و نیازمند بودن به آن اشاره کرد و گفت: منظور من سواد قرآنی نیست، سواد قرآنی هم البته اهمیت دارد. دانش قرآنی، امری است که حداقل باید پنج لایه در ذیل آن تعریف شود. اولین سطح، سواد خواندن و قرائت قرآن کریم است. این جشنواره‌ها و تلاش‌هایی که شبکه قرآن، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها دارند، سمت و سوی تقویت تلاوت صحیح و استفاده از جنبه‌های زیبایی‌شناسانه قرآن کریم است که می‌تواند، تقویت شود. توصیه اکید شده است که تا شش سالگی، بهترین دوره تعلیم قرآن کریم است و به نظر باید بیشتر به این دوره توجه شود.

وی افزود: دانش دوم که نیازمند آن هستیم، ‌دانش حفظ و درک معنی قرآن کریم است. من با تأمل، حفظ و درک معانی قرآن را با هم به کار می‌برم. حفظ قرآن و دریافت معارف از طریق حفظ، بدون درک مفاهیم ممکن نیست، یک نگه‌داری طوطی‌وار می‌شود که نمی‌تواند منشأ هدایت شود. لذا نیازمند دانش حفظ با این نکته‌سنجی‌ها هستیم. سطح سوم دانش، شناخت معارف قرآنی است، معارفی که لایه‌ها مختلفی در خود دارد که نیاز داریم، بشناسیم.

عاملی سطح چهارم دانش در زمینه قرآن را دانش اجتماعی قرآن بیان کرد و افزود: قرآن، باید در مسیر زندگی قرار گیرد و با آن اشتراک دائمی داشته باشیم تا با ما اجتماعی شود و ما را در برابر گناه و معصیت کنترل کند. دانش پنجم نیز دانش حکمرانی قرآن است. قرآن باید ما را در نظام حکمرانی یاری کند. ما نتوانسته‌ایم بسیاری از معارف قرآنی را تبدیل به قاعده‌های حکمرانی کنیم. در تمام اسناد سیاست‌گذاری، جایی را برای نظام ارزشی قرار می‌دهیم و ارزش‌ها را توضیح می‌دهیم، اما وقتی وارد سیاست‌های اجرایی و برنامه‌های اقدامی می‌شویم، پیوندی برقرار نمی‌شود. یک نوع سکولاریزم را در اسناد ملی دنبال می‌کنیم. ارزش‌ها یک طرف، اجرایی‌ها یک طرف دیگر و این جدا شدن دین از اجرائیات است. در حالی که دین باید بتواند در مسیر زندگی قرار گیرد. خداوند متعال قاعده‌هایی در هستی قرار داده است که اگر ما آنها را درک کنیم به عمق دانش و دانش نوین و مؤثر دست پیدا کرده‌ایم.

رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی به آیه «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ» اشاره کرد و گفت: این یعنی هستی پر از معرفت و معارف ناشناخته است. نوآوری ما در هستی خلق جدید نیست، بلکه کشف قوانین خداوند است. نوآوری یعنی رمزگشایی از قوانین الهی و علم جدید شبیه‌سازی و ... صحبت از این می‌کنند که در هستی حقایق قطعی وجود دارد که اگر به آنها برسیم به قوانین سلامت جامعه می‌رسیم. دانش اگر می‌خواهد یک پیوست معنادار داشته باشد، نیازمند وصل به قرآن کریم است. این قرآن است که منابع و ذخایری برای ریل ایجاد کردن در مسیر زندگی است. امیدوارم خداوند متعال به همه ما توفیق دهد از دانش قرآنی و جامعیت آن بهره‌مند شویم و بتوانیم مسیرهایی در مدیریت کشور ایجاد کنیم تا هم مردم احساس تجلی پیدا کردن داشته باشند و هم با معارف قرآن کریم آشنا شوند.