سرپرست ISC گفت: براساس پایگاه استنادی اسکوپوس، در سال ۲۰۲۰ رتبه کمیت تولید علم ایران در حوزه فنی و مهندسی به ۱۱ دنیا ارتقا پیدا کرده است. بر اساس کیفیت علم تولید شده در حوزه فنی و مهندسی، ایران در سال ۲۰۲۰ تاکنون موفق شده تا رتبه ۴ دنیا را در اختیار بگیرد و با مقایسه استناد نرمال‌شده در این سال با سال ۲۰۱۹، ایران با حدود ۱۳% رشد رتبه چهارم دنیا از لحاظ میزان رشد کیفیت علم را در حوزه فنی و مهندسی کسب کرده است.
رئیس مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری افزود: در حال حاضر در سال ۲۰۲۰، سهم ایران از علم فنی و مهندسی دنیا حدود ۲.۷% است. در سال ۲۰۱۰ سهم ایران ۱.۷% درصد بود این رقم در سال ۲۰۱۴ به ۲% رسید و در سال ۲۰۱۷ به ۲.۴% رسید. در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نیز سهم ایران تقریباً به همین صورت بود. سهم ایران از کل تولید علم دنیا در سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۹۸ درصد است.
تنها کشوری که در بین ۲۵ کشور برتر دنیا در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ رشد مثبتی دارد، جمهوری اسلامی ایران است. رشد ایران در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۱% است.
براساس اعلام پایگاه استنادی اسکوپوس، از ابتدای سال ۲۰۲۰ تاکنون تولید علم فنی و مهندسی کشور ۲۵۷۳۶ مدرک است. اطلاعات سال ۲۰۲۰ هنوز تکمیل نشده است و با گذشت زمان اطلاعات این سال نه فقط برای ایران بلکه برای کل دنیا تکمیل خواهد شد. در سال ۲۰۱۹ تولید علم ایران ۲۵۴۷۸ مورد بود. در سال ۲۰۱۵ این رقم ۱۷۶۳۹ مورد و در سال ۲۰۱۰ این ۱۱۶۷۱ مورد بود.
دکتر دهقانی گفت: رتبه تولید علم ایران در سال ۲۰۲۰ در حوزه فنی و مهندسی براساس اسکوپوس به ۱۱ رسیده است. در سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۹ رتبه ایران براساس تعداد مقالات در پایگاه اسکوپوس ۱۲ بود. در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۵ رتبه ایران از ۱۵ به ۱۴ ارتقا پیدا کرد. این در حالی است که در سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ رتبه ایران ۲۲ دنیا بود.
کیفیت انتشارات علمی حوزه فنی ومهندسی
سرپرست ISC در ادامه گفت: با استفاده از شاخص استناد نرمال‌شده براساس رشته‌های موضوعی (Field Weighted Citation Impact) در پایگاه اسکوپوس، ۲۵ کشور برتری که بیشترین کمیت علم دنیا در سال‌های اخیر را تولید کرده‌اند، مورد بررسی قرار داده شد. شمارش استنادها به صورت خام نمی‌تواند به‌خوبی بیانگر کیفیت علم یک کشور باشد. علت این امر را باید در تفاوت تعداد استنادهای دریافتی در رشته‌های مختلف جستجو کرد. مثلاً در حوزه‌های پزشکی در مقایسه با حوزه‌ای مانند ریاضیات مقالات استنادهای بیشتری دریافت می‌کنند، بنابراین قبل از مقایسه استنادها، آنها نرمال‌سازی می‌شوند. برای نرمال‌سازی، استنادهای هر مقاله را به متوسط تعداد استنادهای دریافتی براساس رشته و سال مقاله تقسیم می‌شود.
دکتر دهقانی ادامه داد: براساس شاخص استناد نرمال‌شده (Field-Weighted Citation Impact) در پایگاه اسکوپوس، مقالات پژوهشگران ایران در حوزه موضوعی فنی و مهندسی در سال ۲۰۰۵ حدود ۰.۸۴ بود و این یعنی اثر گذاری یافته‌های علمی حدود ۱۶ درصد کمتر از متوسط بین‌المللی بود در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۹ به ۱.۳۴ رسیده است که یعنی مقالات ایران ۳۴% بیش از متوسط بین‌المللی استناد دریافت می‌نمایند.
وی افزود: در سال ۲۰۲۰ میزان استناد نرمال‌شده کشور در حوزه فنی و مهندسی به ۱.۵۲ افزایش یافته و این به معنای این است که کیفیت علمی کارهای انجام شده در حوزه فنی و مهندسی ۵۲ درصد بیش از متوسط جهانی بوده است. این امر حاکی از توجه بیشتر پژوهشگران به بعد کیفی انتشارات علمی است.
دهقانی گفت: میزان استناد نرمال‌شده کل انتشارات علمی کشور در سال ۲۰۲۰ حدود ۱.۲۵ است و این به معنای مؤثرتر بودن حوزه فنی و مهندسی در کیفیت تولیدات علمی کشور است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان استناد نرمال‌شده در حوزه فنی و مهندسی در تمام طول سال‌های مورد مطالعه بیش از استناد نرمال‌شده (کیفیت) کل کشور بوده است.
سرپرست ISC گفت: جمهوری اسلامی ایران در حوزه فنی و مهندسی بر اساس استناد نرمال‌شده کیفیت تولید علم ایران در سال ۲۰۰۵ رتبه ۲۱ دنیا را داشت. در سال ۲۰۱۰ رتبه ایران در این حوزه به ۱۸ ارتقا یافت و در سال ۲۰۱۷ به ۱۳ رسید. در سال ۲۰۱۹ نیز رتبه ایران از این لحاظ ۱۰ و در سال در سال ۲۰۲۰ رتبه چهارم دنیا را به‌دست آورده است.
بر این اساس، مشاهده می‌شود که کیفیت یافته‌های علمی انتشار یافته در سطح بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران به سرعت در حال رشد است، اما به هر ترتیب کشور نیازمند به تقویت خود در حوزه مرجعیت علمی است. به طور خاص، ایران در حوزه فنی و مهندسی در سال ۲۰۲۰ با ضریب استناد نرمال‌شده ۱.۵۲ رتبه ۴ را در میان کشورهای برتر دنیا کسب نموده است. کشورهای استرالیا با استناد نرمال‌شده ۱.۶۴، دانمارک با ۱.۶ و سوئیس با ۱.۵۳ در جایگاه‌های اول تا سوم قرار دارند.
دکتر دهقانی ادامه داد: بررسی‌های بیشتر نشان می‌دهد که ایران همچنین از نظر میزان رشد استناد نرمال‌شده و در واقع رشد کیفیت علم در حوزه فنی و مهندسی در سال ۲۰۲۰ در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۱۳% رشد داشته است و از این نظر نیز ایران در جایگاه چهارم دنیا قرار می‌گیرد. کشورهای روسیه، هند و ترکیه در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ هر کدام با ۲۳%، ۲۳% و ۲۲% رشد داشته‌اند.
وی در پایان گفت: هر چند رشد کمیت تولید علم یکی از شاخص‌های با اهمیت برای توسعه علمی کشور محسوب می‌شود، اما هدایت علم به سمت رفع نیازهای کشور مهمترین دغدغه فعلی کشور است. مرجعیت علم بین‌الملل اولین بند از سند سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری است. کسب مرجعیت علم بین‌الملل با تکیه صرف بر افزایش کمیت تولید علم حاصل نمی‌شود. در این سند بر سایر جنبه‌های تولید علم از جمله اثرگذاری اقتصادی و اجتماعی، دیپلماسی علمی و همچنین کسب مرجعیت علمی نیز تأکید شده است.
