بزرگترین گردهمایی قرآنیان با اقتضائات کرونایی / از ارائه مقاله و سخنرانی تا تلاوت مجلسی فاخر

به گزارش خبرنگار ایکنا، نخستین روز از پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن، مزین به نام سردار قرآنی شهید حاج قاسم سلیمانی، سه‌شنبه، 14 بهمن‌ماه به دو شیوه حضوری و مجازی در محل حسینیةالزهرا(س) سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد.

در این نشست، شخصیت‌هایی همچون حجت‌الاسلام سیدسعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت‌الاسلام حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، سیدعلی سرابی، قائم‌مقام شورای عالی قرآن، منصور قصری‌زاده، مدیر رادیو قرآن، سیدحسین موسوی‌بلده، رئیس اجرایی شورای عالی قرآن شهرداری تهران، محمدحسین حسنی، رئیس سازمان قرآنی دانشگاهیان و مدیرعامل ایکنا و چهره‌های قرآنی همچون مصطفی صدرزاده، محمدرضا خرمیان، احمد ابوالقاسمی، مهدی دغاغله، سیدمحمدجواد موسوی‌درچه‌ای، داود جعفری، سعید پرویزی و ... حضور به هم رساندند.

در آغاز این برنامه، حمیدرضا نصیری، قاری ممتاز کشورمان به تلاوتی آیاتی از قرآن پرداخت و سپس سیدعلی سرابی، قائم‌مقام شورای عالی قرآن، ضمن خیر مقدم به حاضران به توضیح و تشریح اهداف پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن پرداخت.

ضرورت ایجاد پلتفرم جامع قرآن در فضای مجازی

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسعیدرضا عاملی، طی سخنانی اظهار کرد: یکی از معجزات انقلاب اسلامی، احیای دین و حتی توجه به همه ادیان و کتب آسمانی بود. این دستاورد را باید در سایه‌سار قرآن حفظ کنیم و انس خود با کتاب الهی را تعمیق دهیم.

رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی گفت: در دوره‌ای به سر می‌بریم که تردیدهای هویتی، جوانان را به خود گرفتار کرده است. در گذشته، افراد عمدتاً از دو گروه گمراه و هدایت‌یافته خارج نبودند، اما امروز بسیاری از افراد در بی‌هویتی، سردی و بی‌میلی مطلق، هویت‌های نامعین، هویت‌های دورگه و واجد تمایلات متعدد به سر می‌برند. تمرکز بر قرآن و عترت می‌تواند هویت‌های سرد و یخ‌زده و هویت‌های گرم و هیجانی را در مسیر صحیح قرار دهد و تعالی بخشد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: قرآن، امروز نجات‌بخش انسان است، البته اینکه با اقتضائات زمان چگونه از قرآن درس بگیریم و کدام مفاهیم از قرآن را متناسب با شرایط امروز جامعه در اولویت کاربردی‌سازی قرار دهیم، مسئله مهمی است.

اهمیت زیبایی‌شناسی تلاوت

رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی درباره قرائت قرآن اظهار کرد: نغمه قرآن، می‌تواند افراد را جذب کند و به سمت معنای قرآن سوق دهد. ابعاد زیبایی‌شناسانه تلاوت قرآن امر مهمی است و به فرموده مقام معظم رهبری، بر درک مفاهیم قرآن تأثیر دارد.

وی تصریح کرد: در حوزه یادگیری تلاوت، روش آموزش باید به سمت روش‌های ترکیبی و همراه‌کننده حرکت کند. به این شکل که نغمات و تلاوت‌های عامیانه قرآن نیز به رسمیت شناخته شود تا مردم با فرایند یادگیری قرآن همراه شوند. همچنین تلاوت در تمام زمان روز از طلوع فجر گرفته تا حین کار و پس از کار و هنگام فراغت باید تبلیغ و ترویج شود.

عاملی درباره وضعیت قرآن در فضای مجازی گفت: این فضا، محیطی است که می‌تواند از امور خیر پر شود. یکی از اقدامات ایجابی در حوزه قرآن ایجاد مرجعیت قرآنی در فضای مجازی و پلتفرمی جامع برای تلاوت، تفسیر، ادبیات و هنر قرآنی است که متأسفانه هنوز چنین مرجعیتی در فضای مجازی کشور وجود ندارد. از شورای توسعه فرهنگ قرآنی انتظار می‌رود برای این نیاز تمهیدی بیندیشد.

رونمایی از سه اثر پژوهشی در حوزه قرآن و عترت

در ادامه این نشست که اجرای آن را مهدی صفری به عهده داشت، از سه اثر جدید در حوزه قرآن و عترت که به همت شورای عالی قرآن و مرکز طبع و نشر قرآن کریم تدوین یافته است، رونمایی شد.

سالنامه پژوهشی نبأ مشتمل بر 10 مقاله تخصصی، ترجمه کتاب «المفید فی فن‌التجوید» اثر مرحوم شیخ محمد هلباوی و ویرایش جدید کتاب شریف مفاتیح‌الجنان به قلم استاد شیخ حسین انصاریان که با هدف هماهنگی شیوه علامت‌گذاری متون دینی با قرآن و به همت مرکز طبع و نشر قرآن کریم آماده‌سازی شده است، سه اثر رونمایی‌شده در نشست امروز بودند.

سپس نوبت به کریم دولتی، معاون پژوهش و برنامه‌ریزی شورای عالی قرآن و دبیر علمی نشست رسید تا به تشریح تعداد، عناوین و زمان‌بندی مقالات در پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن پرداخت و اظهار کرد: 20 مقاله و سخنرانی به همت اساتید قرآنی طی روزهای 14 الی 17 بهمن‌ماه ارائه می‌شود.

بررسی تأثیر حضور قاریان ایرانی در عرصه مسابقات و محافل بین‌المللی

در ادامه، احمد ابوالقاسمی با موضوع «بررسی و تحلیل تأثیر حضور قاریان ایرانی در عرصه مسابقات و محافل بین‌المللی» و محسن قربانیان با موضوع «جلسات سنتی، محافل قرائت و ختم قرآن و نقش آن در پیشبرد جریان قرائت قرآن» در نخستین روز از پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن به سخنرانی و ارائه مقاله پرداختند.

ابوالقاسمی اظهار کرد: پیشینه اعزام قاریان ایرانی به کشورهای خارجی، به نظر من سال 1354شمسی است که هیئتی متشکل از قاریان برتر به حج اعزام شدند، ظاهراً یک مسابقه‌ای هم در آن دوره برگزار شد و عده‌ای انتخاب شدند. هدف از اعزام قاریان به حج، یکی تشویق قاریان و دیگر جنبه تبلیغی بود، تبلیغِ این که اولاً فقط تلاوت مصری‌ها اثرگذار نیست، بلکه تلاوت قاریان ایرانی نیز اثرگذار است، ثانیاً اتهامات بی‌اساس وارده بر شیعیان نیز برطرف می‌شد. اعزام قاریان به حج قبل از انقلاب، دو، سه بار از سوی گروه‌های مردمی انجام شد، اما پس از پیروزی انقلاب به طور منسجم پی گرفته و هر سال بر شکوه آن افزوده شد.

وی ادامه داد: سفرها و حضور دیگر قاریان در کشورهای خارجی مربوط به مسابقات بین‌المللی مالزی است که حضور مؤثری محسوب می‌شود. ظاهراً اولین حضور مؤثر را مرحوم استاد مروت داشتند که در سال سوم حضورشان در مسابقات مالزی، مقام سوم را کسب کردند. این اتفاقات نسبت به زمان خودش یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شود، یعنی زمانی که هیچ تشکل، سازمان و حمایتی از قرآنیان نبود و تقریباً متمرکزترین کار سازمان اوقاف، اعزام به مالزی بود. آن هم به این شکل که هیچ مسابقه‌ای برای انتخاب قاریان اعزامی وجود نداشت. حتی مسابقه داخلی قرآن هم به شکل منسجم وجود نداشت.

شکل‌گیری مسابقات کشوری و بین المللی قرآن

این داور بین‌المللی قرآن اظهار کرد: ضرورت وجود یک سامانه انتخابی برای اعزام قاریان به مسابقات مالزی، ضرورت وجود سنجه‌هایی برای اعزام قاریان به حج و نیز علاقه مردم به فعالیت‌ها و رقابت‌های قرآنی باعث شد که مسابقات کشوری قرآن بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به طور منسجم و متمرکز پیگیری شود.

وی اضافه کرد: همزمان با انسجام‌یافتن مسابقات داخلی قرآن، ضرورت ابلاغ پیام انقلاب به جهانیان، ضرورت نشان‌دادن حقانیت و مظلومیت شیعه در شرایطی که ادعا می‌شد، شیعیان قرآن را تحریف کرده‌اند، ضرورت تقویت جریان تلاوت با نیم‌نگاهی به مسابقات مالزی باعث شد تا مسابقات بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران در سال 1360 راه‌اندازی شود. از آن روز تاکنون سال به سال به قوت این مسابقات افزوده شده است تا جایی که امروز بسیاری از قاریان جهان اسلام در جلسات خصوصی اقرار می‌کنند که این مسابقات، باکیفیت‌ترین مسابقه بین‌المللی قرآن است.

هر قاری یک سازمان فرهنگی

ابوالقاسمی گفت: در سال 1364 آقای بیگدلی، سفیر ایران در کشور سریلانکا، چون از دوستان صمیمی و هم‌جلسه‌ای استاد خدام‌حسینی بودند، به ایشان پیشنهاد دادند که از قاریان به عنوان مبلغ استفاده شود و درخواست کردند که آقای خدام‌حسینی دو نفر را به سریلانکا اعزام کنند، بر این اساس اولین اعزام به خارج از کشور برای تبلیغ در سال 64 صورت گرفت و آقایان عباس سلیمی و محمدرضا صلحجو به دعوت سفیر ایران در سریلانکا حضور یافتند.

وی افزود: با توجه به اثرات بسیار مثبت غیر قابل پیش‌بینی که این سفر در سریلانکا ایجاد کرد و گزارش خوبی که آقای سلیمی از آنجا به داخل منتقل کردند و اهتمام شخص آقای خدام‌حسینی و حمایت آیت‌الله جنتی، رئیس وقت سازمان تبلیغات اسلامی، روند اعزام قاریان به کشورهای خارجی تقویت شد. به گونه‌ای که در سال 65، حدود 10 یا 12 قاری به خارج اعزام شدند و در سال‌های بعد از آن، خیلی جدی‌تر پیگیری شد.

این مدرس قرآن با ذکر خاطراتی از حضور خود و سایر قاریان ایرانی در کشورهای خارجی تصریح کرد: هر قاری با حضور خود در یکی از کشورهای دنیا، به اندازه چند سازمان فرهنگی اثربخشی دارد. قاریان ایرانی می‌توانند با کمترین هزینه بیشترین ثمربخشی در فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی را داشته باشند. از مسئولان دیپلماسی و فرهنگی کشور انتظار می‌رود، نسبت به این موضوع توجه ویژه داشته باشند.

سخنرانی ابوالقاسمی با سخنان مهدی دغاغله، مدرس و داور بین‌المللی قرآن کریم که به عنوان ناقد علمی جلسه به ایراد سخن می‌پرداخت، تکمیل شد.

دغاغله با بیان اینکه مسابقات بین‌المللی قرآن جمهوری اسلامی و اعزام قاریان ایرانی به کشورهای مختلف، موجی قرآنی در کشور و دنیا راه انداخت و از مظلومیت و مهجوریت شیعیان پرده برداشت، گفت: با چشم خویشتن دیدم که استاد طاروطی در نخستین سفر خود به ایران به کتابخانه مسجد رفته بود و تمام قرآن‌ها را ورق می‌زد و بررسی می‌کرد، چرا که تبلیغ منفی علیه شیعه باعث شده بود، فکر کنند قرآن ایرانی‌ها تحریف شده است.

از حواشی این سخنرانی، انتقاد محمدرضا خرمیان، پیشکسوت قرآنی به برگزارکنندگان نشست بود که طی سخنانی اظهار کرد: امثال من، استاد صدرزاده و استاد موسوی‌بلده جزء نخستین کسانی بوده‌ام که به سفرهای تبلیغی خارجی اعزام شدیم، من تاکنون در 110 کشور دنیا به اجرای تلاوت پرداخته‌ام. چرا برگزاری این نشست از ماه‌ها قبل اطلاع‌رسانی نمی‌شود و من نباید برای سخنرانی در این نشست دعوت شوم؟

دولتی نیز در پاسخ به این انتقاد، ضمن تأکید بر ضرورت بهره‌گیری از تجارب اساتیدی همچون محمدرضا خرمیان اظهار کرد: فراخوان ارسال چکیده مقاله به دبیرخانه نشست از ماه‌ها قبل در سایت شورای عالی قرآن و خبرگزاری ایکنا به انجام رسیده است.

پیشینه جلسات سنتی و محافل قرائت و ختم قرآن

در ادامه این نشست، محسن قربانیان، دکترای تفسیر تطبیقی قرآن و نویسنده قرآنی درباره جلسات سنتی و محافل قرائت و ختم قرآن کریم به ارائه مقاله پرداخت.

قربانیان اظهار کرد: جلسات و محافل قرائت قرآن کریم قدمتی به درازای تاریخ نزول قرآن دارد. اولین حلقه قرائت قرآن، توسط شخص پیامبر(ص) و با حضور خانواده ایشان، اندکی پس از نزول اولین وحی قرآنی شکل گرفت و از آن روز پدیده «إقراء آیات» آغاز شد. پس از آن، حلقات قرآنی با تشویق پیامبر(ص) در منازل و مساجد گسترش چشم‌گیری یافت و به شدت مورد توجه مسلمانان قرار گرفت. در مقاله‌ای که تدوین کرده‌ام و به زودی منتشر می‌شود، ضمن واکاوی پیشینه تاریخی جلسات و محافل قرائت قرآن، روند برگزاری جلسات سنتی قرآن در حال حاضر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

این نویسنده قرآنی با اشاره به سفرنامه ابن‌بطوطه گفت: این سفرنامه نشان می‌دهد که جلسات محافل خانگی و سنتی ایرانیان از قرن‌ها پیش وجود داشته و ایرانیان به صوت خوش در تلاوت قرآن زبانزد بوده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد جلسات و محافل قرآن درباره نشر فرهنگ قرائت و آموزش فنون و شیوه‌های آن، نقش محوری و بی‌بدیلی ایفا نموده و اساساً پدیده قرائت، نسل به نسل در بستر این جلسات در جریان بوده است.

وی افزود: امروزه برگزاری جلسات قرآنی در میهن اسلامی ما، در قالب‌های متنوعی از جمله: جلسات سنتی، محافل ختم قرآن، جلسات جزءخوانی، کرسی‌های تلاوت قرآن، دوره‌های اقراء و اجازات و... تحولات عظیمی را به‌خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در ابعاد آموزشی و ترویجی نظیر شیوه قرائت آهنگین قرآن رقم زده است.

قربانیان تأکید کرد: با توجه به لزوم احیا و به‌کارگیری حداکثری سنت نبوی(ص) در امر آموزش قرآن، گسترش جلسات قرائت با رویکرد آموزش جامع قرآن با تطبیق حداکثری بر سنت اقراء و نیز تولید و بازآفرینی سبک‌های نوین و آهنگین تلاوت در تراز انقلاب اسلامی از سوی قاریان جمهوری اسلامی ایران ضروری به نظر می‌رسد.

در ادامه، مهدی دغاغله و حیدر کسمائی، ناقدان علمی این ارائه مقاله به بیان نقطه‌نظرات خود پرداختند و حاضران سؤالات خود را مطرح کردند.

پایان‌بخش نخستین روز از پانزدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن، تلاوت اذانگاهی محسن قاسمی، قاری ممتاز کشورمان و اقامه نماز جماعت مغرب و عشاء بود.

از نکات قابل تحسین برگزاری این اجتماع قرآنی می‌توان به رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری ایمن و فروش کتاب و محصولات صوتی و تصویری قرآنی در حاشیه نشست اشاره کرد. از نقاط ضعف این نشست نیز می‌توان به فرصت کم ناقدان برای بحث علمی با ارائه‌دهندگان سخنرانی و مقاله اشاره کرد؛ موضوعی که از دید حیدر کسمایی، مدرس و داور بین‌المللی قرآن مغفول نماند و بدان اشاره کرد.

گزارش از مجتبی اصغری