جمود و ظاهرگرایی منشأ تفسیر به رای است

به گزارش ایکنا، چهارمین نشست از سلسله نشست‌های بین‌المللی دوره بهاره اتاق مباحثات مسائل مرتبط با متون دینی(DFDS)، 20 خرداد با سخنرانی محمدحسن احمدی، استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران و با موضوع رویکرد مجاز به مثابه راه حلی در تحلیل متون دینی و با حضور استاد ناقد، عبدالقادر تیوب از دانشگاه کپ‌تاون آفریقای جنوبی برگزار شد. 

احمدی در سخنانی در این نشست، گفت: معنای مجازی در مقابل معنای حقیقی، یکی از تقسیمات اصلی در مباحث زبان‌شناسی است. معمولا از مجاز به عنوان راه حل ثانوی در فهم متن یاد می‌شود؛ به طوری که حتی در مقام شک بین معنای حقیقی و مجازی، اولویت به معنای حقیقی داده می‌شود.

وی افزود: معنای حقیقی در واقع همان معنایی است که لفظ برای اولین بار در آن قالب ریخته می‌شود. در سطح واژگان، صلات را می‌توان نمونه‌ای برای تفاوت معنای حقیقی(دعا کردن) و معنای اصطلاحی(حقیقت شرعیه برای نماز به عنوان عمل عبادی مسلمانان) دانست.

احمدی بیان کرد: مسئله اساسی آن است که در مقام شک در معنای حقیقی یا مجازی، اولویت با کدام است؟ برای پاسخ به این سوال، سه رویکرد کلی را می‌توان در مورد متن دینی در نظر گرفت: رویکرد اول: رویکرد احیای متن. این رویکرد که خاورشناسان نیز به آن متمایل هستند؛ تلاش دارد تا معارف دینی را صرفا بر اساس هدف دسترسی به یک متن جدید، تبیین کند. دغدغه این رویکرد، دستیابی به متون پنهان مانده و مغفول است.

استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران، گفت: رویکرد دوم، رویکرد فقهی است که تلاش دارد تا قواعد فقهی را در تحلیل همه متون دینی به کار گیرد. در این رویکرد، اصالت معنای حقیقی همواره به این معناست که معنای حقیقی مقدم بر معنای مجازی است.

وی افزود: رویکرد سوم، رویکرد زبان شناسانه است که تلاش می‌کند متن را مبتنی بر مراد مولف کشف کند. در این رویکرد، قرائن متن امری فراتر از ظواهر متن است که می‌تواند مراد ماتن را تبیین کند.  رویکرد مختار ما رویکرد سوم است. بر اساس این مبنا، در دوران بین معنای حقیقی و مجازی، تقدم بخشی معنای حقیقی تا حدود زیادی بی معناست. 

احمدی گفت: نتیجه آنکه مجاز، هم در حوزه کاربرد لفظ و هم در ساحت تفسیر متن، یک ضرورت است نه یک امکان. بنابراین در مواجهه با هر متن دینی، هم لازم است متن از جهت مجاز و حقیقت آزموده شود و هم از تفسیر انحصاری متن به معانی حقیقی جلوگیری شود. اتفاقا بستر بسیاری از تفسیر به رای‌ها در مورد متون، در جایی است که مفسر با نوعی ظاهرگرایی و جمود بر متن، امکان مواجهه با مراد اصلی متکلم را بر خود می‌بندد.

یادآور می‌شود، سلسله نشست‌های بین المللی دوره بهاره اتاق مباحثات مسائل مرتبط با متون دینی(DFDS) به منظور بررسی قواعد فهم متون دینی و با حضور اندیشمندان بین المللی و به مدت یک ماه به زبان انگلیسی و به صورت هفتگی پابرجاست.

نشست پنجم و آخرین نشست این دوره چهارشنبه، ۲۶ خرداد با سخنرانی دکتر مارکویکس، استاد دانشگاه هومبولت آلمان با موضوع گفتگوی بین الادیانی و کتب دینی برگزار می‌شود و علاقه‌مندان برای دریافت لینک شرکت در نشست می‌توانند به آدرس zabanshenasitarikhi.ir مراجعه کنند.