ولایتعهدی امام رضا(ع) فرصتی برای تبیین معارف اهل بیت(ع) بود

حجت‌الاسلام روح‌الامین مجتبی کلباسی اشتری، استاد مؤسسه آموزش عالی راغب اصفهانی در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، اظهار کرد: در زمان هارون‌الرشید، وضعیت امام رضا(ع) شبیه پدرشان بود و همان‌گونه که موسی بن جعفر(ع) در دوران هارون‌الرشید یا در حبس به سر می‌برد یا در حصر، امام رضا(ع) نیز در مدینه تحت شدیدترین مراقبت‌های حکومتی و محدودیت ارتباطی و تبلیغاتی قرار داشت. این همان سیاست هارون‌الرشید در راستای حفظ خلافت عباسی و ناسازگاری با ائمه شیعه بود که مشروعیت حکومت عباسی را زیر سؤال می‌بردند.

وی افزود: در دورانی که امین جانشین هارون‌الرشید بود، تقریباً وضعیت برای امام به همین منوال ادامه یافت و همان سیستم هارون‌الرشید بود که حکومت می‌کرد، ولی زمانی که مأمون روی کار آمد، شرایط را مساعد دید، تا به زعم خودش و برخلاف رویه حکومت عباسی، از امام برای تحکیم موقعیت و تقویت جایگاه خویش در میان مسلمانان و تسلط بر اوضاع استفاده کند.

استاد مؤسسه آموزش عالی راغب اصفهانی اضافه کرد: امام رضا(ع) دعوت مأمون را به دلایل مختلف پذیرفت، از جمله اینکه بیش از نیم قرن و شاید هم بیشتر بود که امکان تبلیغ و بیان حقایق برای اهل بیت(ع) فراهم نشده بود و پذیرش ولایتعهدی فرصتی محسوب می‌شد، تا امام افکار مسلمانان را متوجه اهل بیت(ع) کرده و معارف لازم را به آنها گوشزد کند. به همین دلیل، ایشان در طول سفر خود به مرو و حتی پس از استقرار در این شهر، در بسیاری از موارد به دیدار و گفت‌وگو با افراد و سخنرانی می‌پرداخت. در واقع پس از یک دوران پرفشار، فرصت مجددی برای تبیین معارف اهل بیت(ع) که همان معارف اسلام اصیل بود، فراهم شد و امام رضا(ع) به کفایت، این مسئولیت را انجام داد.

حجت‌الاسلام کلباسی اشتری تصریح کرد: اگر امروز تشیع در ایران دارای ریشه‌های عمیقی است، از برکات حضور و وجود امام هشتم در این سرزمین و دیگر عوامل نقش‌آفرین در این زمینه محسوب می‌شود. در واقع، خط سیر امام در سفر به مرو، به‌عنوان یک نقطه عطف در تاریخ شناخته می‌شود. اگر قدمگاه‌های امام هنوز مورد تکریم و تقدیس مردم است، نشان از تأثیر عینی امام رضا(ع) دارد.

وی ادامه داد: از زمان امام صادق(ع)، امکان تبیین گسترده معارف شیعه به‌وجود نیامد و در زمان امام هشتم بود که در مجالس و گفت‌وگو‌های مختلف، مباحث کلامی، تفسیری و فقهی شیعه مطرح شد و امام نیز در موقعیتی قرار گرفت که می‌توانست این مباحث را تبیین کند، لذا دقیق‌ترین استدلال‌ها در خصوص امامت و بسیاری از مباحث دیگر در این زمان مطرح شد و امام رضا(ع) پیروز این صحنه بود، درست است که ایشان در این مسیر به شهادت رسید، ولی رسالت و وظیفه خود را به نحو اتم و اکمل انجام داد، چنانکه مأمون از نقشه خود مبنی بر دعوت امام به مرو پشیمان شد. مأمون با این کار می‌خواست اعتماد مسلمانان را به خود جلب کند و امام از این فرصت برای تبیین اصول و معارف شیعه استفاده کرد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: در عصر حکومت مأمون، ترجمه از زبان‌های دیگر به زبان عربی کلید خورد و از طرف دیگر، شخص مأمون گرایش زیادی به علم و دانایی داشت و بزرگان دانش از فرقه‌های مختلف گرد وی جمع می‌شدند. در مجالسی که مأمون با حضور این دانشمندان تشکیل می‌داد، امام رضا(ع) با بیان حقایق و احتجاج‌ها که بسیاری از آنها در کتاب «عیون اخبار الرضا» اثر شیخ صدوق گردآوری شده است، بر همه فرقه‌ها پیروز می‌شد و در واقع، از این فرصت رسانه‌ای آماده‌شده استفاده می‌کرد. این موضوع نشان می‌دهد که ما نیز باید از هر فرصتی برای تبیین حقایق و معارف اصیل اسلام و مکتب اهل بیت(ع) استفاده کنیم.