فراموشی آداب اسلامی به کمک هجمه فرهنگ غربی؛ چالش امروزی وحدت

حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌هاشم موسوی، رئیس مرکز اسلامی انگلیس در گفت‌و‌گو با ایکنا با اشاره به این‌که وحدت اسلامی از آموزه‌های مورد تأکید در قرآن و سنت است، اظهار کرد: از صدر اسلام تاکنون موضوع برادری و برابری و وحدت امت اسلامی از موضوعات مورد تأکید پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) بوده و در قرآن و روایات اهمیت بسیاری به این موضوع داده شده و بر آن تأکید شده است.

وی افزود: یکی از دلایل شکوفایی جامعه اسلامی وحدت اسلامی است و قرآن کریم در آیات مختلف به صراحت به این موضوع اشاره دارد، مثلا در آیه 46 سوره انفال می‌فرماید: «وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ: و همه پیرو فرمان خدا و رسول باشید و هرگز راه اختلاف و تنازع نپویید که در اثر تفرقه، ترسناک و ضعیف شده و قدرت و عظمت شما نابود خواهد شد، بلکه همه باید یک دل، پایدار و صبور باشید، که خدا همیشه با صابران است» یعنی بعد از اطاعت خدا و رسول خدا، عدم اختلاف مسلمانان بسیار مهم است و تفرقه قدرت مسلمانان را خواهد کاست(وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ)،  جامعه‌ای که قدرت نداشته باشد، دشمنان خیلی راحت بر آن مسلط خواهند شد و موجبات سقوطش را فراهم خواهند کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین موسوی تصریح کرد: در آیه 59 سوره نساء هم می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا: ای اهل ایمان، فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنید، پس اگر در چیزی کار به نزاع کشد آن را به حکم خدا و رسول بازگردانید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید. این کار برای شما بهتر و خوش‌عاقبت‌تر خواهد بود» با توجه به این آیه باید تأکید کنیم که زندگی اجتماعی طبیعتا اقتضائاتی دارد که گاهی موجب اختلافاتی می‌شود، اما این نزاع و اختلاف نباید ادامه یابد و سریعا باید برای آن راه حلی یافت تا پایان یابد و راه حل این است که اگر در زمان پیغمبر خدا هستید، اختلاف را به ایشان ارجاع داده و از او راه حل بخواهید و غیر از زمان پیامبر(ص) به رهبران و خیرخواهان جامعه اسلامی مراجعه کرده و اختلافات را پایان دهید و نگذاريد کدورت در جامعه اسلامی ایجاد شود و قدرت شما را بکاهد.

وی گفت: طبق آیه «وَلَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذَا فَشِلْتُمْ وَتَنَازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ: و به حقیقت، خداوند صدق وعده خود را به شما نمود آن‌گاه که به فرمان خدا کافران را به خاک هلاک می‌افکندید تا وقتی که در کار جنگ (احد) سستی کرده و اختلاف برانگیختید»(152 آل عمران) پیروزی‌های مسلمانان تا زمانی بود که با هم اتحاد داشتند؛ اما به محض پیداشدن اختلاف و دو دستگی، اختلافات اوج گرفت و دشمن هم با سوء استفاده از این شرایط، ضربه خود را زد.

وحدت؛ اولویت ائمه معصومین(ع)

رئیس مرکز اسلامی انگلیس بیان کرد: روايات فراوانی هم با تأکید بر وحدت داریم، امام صادق(ع) می‌فرماید در مراسم تشییع برادران غیر هم فکر خود حضور یابید، در گرفتاری‌ها به آنان کمک کنید، در مسائلی که نیاز دارند، یاری‌شان نمایید و حضور خود را در شرایط مختلف نشان دهید، بنابراین مسئله وحدت و همزیستی یک اولویت برای ائمه معصومین(ع) بود و نتیجه آن شکوفایی جامعه اسلامی است.

وی بیان کرد: درباره اینکه کدام قسم از وحدت مهم و مورد نظر است، باید گفت در وحدت جامعه اسلامی، اقسام مختلفی مانند وحدت عقیدتی، تمدنی، زبانی، اجتماعی(هم نظر از نظر تفکر اجتماعی) و وحدت سیاسی و نظامی مطرح می‌شود، اما باید بدانیم وقتی که ما از وحدت مسلمین سخن می‌گوییم، وحدتی مد نظر است که امکان ذاتی داشته و شدنی، عقلانی و معقول باشد و ارزش تلاش و سرمایه‌گذاری داشته باشد. ما هرگز نمی‌توانیم وحدت مطلق را میان همه مسلمانان در اصول و فروع ایجاد کنیم یا از آنان بخواهیم که یک جور فکر کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهاشم موسوی با بیان این که مسلمانان در جامعه اسلامی مسائل مشترک و اختصاصی دارند، اظهار کرد: از نمونه مؤلفه‌های وحدت، توافق و تفاهم حول محورهای مشترک و امور فکری مانند ایمان به خدا، پیامبر واحد، دوستی با اهل بیت(ع)، قبله واحد، یا عبات‌های جمعی مانند نمازهای جماعت و حج، زبان عربی واحد در دعاها و نماز و عبادت، قرآن مشترک و دشمن مشترک است، اختلافات را نباید پر رنگ جلوه دهیم.

رئیس مرکز اسلامی انگلیس تأکید کرد: در مسائل اجتماعی نیز بحث ازدواج، طلاق، تدفین و تکفین مردگان وجود دارد که از نقاط مشترک مسلمانان است و این مشترکات بیشتر از اختلافات است و باید بر سر آن‌ها توافق داشت.

وی گفت: برخی شعائر اسلامی اختصاصی مانند مراسم عاشورا و عزاداری را نیز می‌توان به سمت وحدت جهت داد، اگر این حس تقویت شود مسلمانان با همدلی بیشتر در مسیر عبودیت الهی حرکت می‌کنند. همچنین باید یکدیگر را بدون توهین نقد کنیم. شایعه‌پراکنی نکنیم، ناسزا و توهین نداشته باشیم و بدون بغض و عناد و افراط و تفریط با هم روی مشترکات بحث کنیم و به گونه‌ای از مذهب شیعه دفاع کنیم که طرف مقابل توهین، قهر و کینه را احساس نکند.

اتحاد؛ راه رسیدن به شکوفایی آرمانی

حجت‌الاسلام والمسلمین موسوی در ادامه وحدت را برای رسیدن به شکوفایی آرمانی جهان اسلام مهم دانست و گفت: یکی از جدی‌ترین و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی وحدت، غفلت از سیاست‌های تفرقه‌افکنانه قدرت‌های استعماری است که ستیز با اسلام را در دستور کار خود قرار داده‌اند و این موضوع جدید نیست و قدرت‌های استعماری برای کاهش قدرت جامعه مسلمانان و افزایش قدرت خود همواره تلاش کرده‌اند.

رئیس مرکز اسلامی انگلیس توضیح داد که سلطه اقتصادی دنیای غرب بر جهان و جامعه اسلامی یکی از تهدیدات جامعه اسلامی است و اتحاد کشورهای اسلامی موجب قدرت برتر دنیای اسلام در حوزه اقتصاد خواهد شد؛ در حالی که جهان سلطه نمی‌تواند سلطه اقتصادی جهان اسلام را در کنار خود تصور کند، برای همین از اهرم اقتصاد برای شکل نگرفتن اتحاد مسلمانان استفاده می‌کند و این یکی از عوامل چالش زاست.

وی فراموشی عادات و آداب اسلامی را از دیگر چالش‌های پیش روی وحدت برشمرد و گفت: حجاب، احترام به نظام خانواده، جایگاه زن و غذای حلال از مظاهر فرهنگ اسلامی است، اما این عادات بر اثر گسترش هجمه فرهنگی غرب و گسترش سبک زندگی غیر اسلامی به ویژه از طریق شبکه‌های اجتماعی در دست فراموشی است و این هجمه عملا کاری کرده که سبک زندگی غربی را توسعه داده است و یک جوان مسلمان با غرق‌شدن در سبک زندگی غیر اسلامی، از عادات و آداب اسلامی خود فاصله می‌گیرد و هر چقدر این فاصله بیشتر می‌شود، جمع‌کردن این جوانان و مسلمانان در کنار یکدیگر سخت‌تر می‌شود؛ زیرا نقاط مشترکشان در معرض فراموشی است.

خودباختگی با فراموشی مظاهر فرهنگ اسلامی

حجت‌الاسلام موسوی افزود: بنابراین فراموشی عادات اسلامی، خودباختگی و عدم اعتماد به نفس جوان مسلمان نسبت به دین و اعتقاد خود به دلیل غرق شدن در زرق و برق زندگی غربی سبب می‌شود که یک جوان مسلمان نتواند در کنار یک جوان مسلمان دیگر قرار بگیرد و خودش را به عنوان بخشی از جامعه اسلامی معرفی کند. این‌ها از عوامل درونی چالش‌زای وحدت هستند.

رئیس مرکز اسلامی انگلیس با بیان این‌که رونق ملی‌گرایی و حس ناسیونالیستی در کشورهای اسلامی، عربی، فارس‌زبان یا اردو زبان و دیگر کشورها از دیگر عوامل چالش‌زای وحدت است، تأکید کرد: با تقویت این حس، مردم یک کشور خود را برتر از دیگران دانسته و این حس سبب می‌شود همه امکانات و منافع را به سوی خود جذب و به چشم رقیب به دیگر کشورهای اسلامی نگاه کنند و وحدت واقعی و مورد توقع حاصل نمی‌شود.

وی تصریح کرد: آخرین چالش این است که جامعه اسلامی در حوزه فرهنگ و دانش در انحطاط فکری به سر می‌برد و سطح فکر و دانش کشورهای اسلامی پایین است و همین مسئله تعصب کور مذهبی را در پی داشته است و تمامی این مسائل سبب می‌شود اندیشه اتحاد اسلامی تبدیل به آرزوی محال شود.

مهمترین دشمنان وحدت

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهاشم موسوی درباره مهم‌ترین دشمنان وحدت مسلمانان و و راه خنثی سازی توطئه‌های دشمنان بیان کرد: دو دشمن جدی داریم؛ خارجی و درونی که هر یک انگیزه زیادی در ضدیت با وحدت دارند، مهم‌ترین مانع وحدت و هم‌گرایی استبداد و استعماری است که با چهره‌ها و سیاست‌های مختلف ظاهر می‌شود و این نوع دشمنی خارجی است و ریشه تاریخی دارد و در صدر اسلام نیز همگرایی مسلمانان، منافع عده‌ای را به خطر انداخته بود؛ در جهان امروز نیز گروهی که منافعشان به خطر افتاده است تلاش می‌کنند موانع را از سر راه خود بردارند؛ لذا وحدت جامعه اسلامی عاملی برای مقابله با این گروه است.

وی با تأکید بر این‌که وظیفه مسلمانان این است که دشمنان واقعی و اهدافشان را بشناسند، حول محورهای وحدت‌بخش گرد هم آیند و در مقابل توطئه‌های بیگانگان بایستند، گفت: دشمن دوم تعصبات مذهبی است که مانع فهم حقیقت دین می‌شود؛ باید بدانیم تا زمانی که اندیشمندان و محققان و عالمان جامعه اسلامی که تحقیق و مطالعه می‌کنند شرح صدر کافی و قدرت تحمل اندیشه‌های دیگران را نداشته باشند، نمی‌توانند به کشف حقایق برسند و تعصب مذهبی خاص، مانع از رسیدن به عمق واقعیت می‌شود، وقتی شخصی خود به عمق واقعیت نرسد، نمی‌تواند دیگران را به چنین هدفی برساند و خواسته‌های شخصی را ترجیح داده و انعطاف‌پذیر نیست. ما برای دوری از تعصبات کورکورانه و عواطف شخصی باید زندگی اهل بیت(ع) و ائمه معصومین(ع) همچون امام علی، امام رضا و امام صادق(علیهم السلام) را الگو قرار دهیم.

رسانه؛ ابزاری قدرتمند برای تقویت وحدت

وی در پاسخ به سؤالی درباره نقش رسانه‌ها در تقویت وحدت اسلامی بیان کرد: کوچکترین تردیدی نباید داشت که شبکه‌های اجتماعی و وسایل ارتباط جمعی نقش مهمی در زمینه‌های مختلف اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و پژوهشی در زندگی مردم دارند، دانشمندان علوم اجتماعی تاریخ تمدن بشر را به عصر کشاورزی، صنعتی، فراصنعتی یا عصر ارتباطات و اطلاعات تقسیم کرده‌اند، در عصر ارتباطات قدرت در دست کسانی است که شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی را در دست دارند. بنابراین رسانه‌ها می‌توانند در مسئله وحدت تأثیرگذار باشند.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهاشم موسوی ادامه داد امت اسلامی در موقعیتی قرار دارد که بیشتر از هر زمان به وحدت نیاز دارد و این وحدت یا باید از طریق نشر آموزه‌های دینی به جامعه اسلامی القا شود؛ اما بخش مهمی از آن به قدرت رسانه به عنوان یک ابزار اثرگذار برمی‌گردد که می‌تواند پیام‌های وحدت‌بخش را برای یکپارچی امت برجسته و منتشر کند.

رئیس مرکز اسلامی انگلیس همچنین پیشنهاداتی را برای اجرای عملیات رسانه‌ای در زمینه وحدت با اولویت فضای مجازی ارائه داد و گفت: بحران کووید 19 یا کرونا علی رغم محدودیت‌ها و مشکلاتی که برای جامعه بشری ایجاد کرده، منافع و آورده‌هایی هم برای جامعه بشری داشته است و این بحران هم تهدید بود و هم فرصت. یکی از این فرصت‌ها جدی‌گرفتن فضای مجازی از سوی اشخاص و مراکز بود و مراکز سیاسی، علمی، فرهنگی و اقتصادی به صورت جدی وارد فضای مجازی شدند و با استفاده از فضای مجازی توانستند پیام خود را به مخاطبان منتقل کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین موسوی تأکید شد: باید بخش‌هایی که زیر ساخت لازم را ندارند، زیر ساخت لازم را برای عملیات رسانه‌ای در زمینه وحدت فراهم کنند. نیروی متخصص و دارای انگیزه برای ورود به مباحث فرهنگی و نیروهای توانمند در بهره‌مندی از تکنولوژی‌های نوین تربیت کنیم. استفاده از تجربه‌های رسانه‌های موفق مجازی در عرصه بین‌المللی و ملی نیز مهم است.

رئیس مرکز اسلامی انگلیس تصریح کرد: همچنین باید شرایط را برای استفاده از توان، ظرفیت و تخصص نیروهای انسانی در خارج از کشور اعم از علما و غیر علما با هدف عملیاتی‌کردن برنامه‌های وحدت‌بخش و دیگر برنامه‌ها در حوزه فضای مجازی فراهم کنیم.

وی در ادامه نقش ایکنا را در نشر اخبار وحدت‌بخش مثبت ارزیابی کرد و گفت: خبرگزاری ایکنا از جمله خبرگزاری‌هایی است که با توجه به پرداختن به موضوع قرآن و آموزه‌های قرآنی توانسته است در حوزه معارف قرآنی و نشر اخبار این حوزه گام‌های خوب و مثبتی بردارد و موفقیت‌هایی در زمینه تشویق جامعه اسلامی برای ورود به فعالیت در عرصه‌های قرآنی داشته است.

رئیس مرکز اسلامی انگلیس همچنین گفت: از طرفی چون وحدت اسلامی یکی از سفارش‌های قرآن است و قرآن بارها بر حفظ وحدت تأکید کرده است، طبیعتا تمامی فعالیت‌ها در این زمینه می‌تواند فعالیت قرآنی حساب شود و خبرگزاری می‌تواند منبعی برای گسترش اخبار و فعالیت‌های این حوزه باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهاشم موسوی در پایان گفت: براساس مطالعات و مراجعات بنده به خبرگزاری ایکنا و برنامه‌های مشترک ایکنا با مرکز اسلامی انگلیس می‌توانم بگویم این خبرگزاری فعالیت‌های مهمی در عرصه‌های مختلف قرآنی به ویژه در حوزه وحدت اسلامی انجام و بارها اخبار کنفرانس‌ها در زمینه وحدت در داخل و خارج از کشور را به خوبی و زیبایی پوشش داده است.

گفت‌وگو: زهرا نوکانی