عقلانیت و رحمت پیام بعثت است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین کاظم قاضی‌زاده، رئیس مؤسسه فهیم، نهم اسفند و در شامگاه عید مبعث در سخنانی با موضوع  «پیام بعثت؛ رحمانیت و عقلانیت» گفت: بعد از نعمت حیات، مهمترین نعمت، نعمت هدایت است بنابراین عید مبعث باید به عنوان عید اعظم یاد شود. ویژگی خاص این عید، اتصال وحیانی پیامبر(ص) با خداوند  و نزول قرآن است.

وی افزود: متاسفانه در دنیای معاصر برخی با دو عنوان اساسی رحمانیت و عقلانیت اسلام به مخالفت برخاسته‌اند؛ برخی اسلام را دین رحمانی نمی‌دانند و برخی هم آن را دین عقلانی برنمی‌شمارند ولی ما معتقدیم این دو پیام، پیام‌های اساسی وحی است.

قاضی‌زاده بیان کرد: برای اینکه ببینیم دین اسلام، رحمانی است کافی است به این آیه استناد شود که فرمود: ای پیامبر ما تو را نفرستادیم مگر اینکه رحمت برای عالمین باشی. وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ(117 انبیاء). در این آیه از «ما» استفاده شده که انحصار را می‌رساند. در مورد عالمین هم نظرات مختلفی هست ولی قطعا عالم انسانی را شامل می‌شود همچنین جمع بسته شدن این واژه می‌تواند ناظر به عوالم دیگری غیر از دنیا هم باشد.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: در کنار این آیه، آیاتی هستند که علاوه بر رحمت و بشارت دادن، بر نذیربودن پیامبر(ص) هم اشاره دارد؛ از جمله فرموده است: وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا مُبَشِّرًا وَنَذِيرًا» یا در آیه دیگرفرموده است: وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ؛ یعنی پیامبران بشر را به بهشت و خیرات بشارت و نسبت به جهنم، انذار می‌دهند. البته در تمامی آیات، بشارت جلوتر از انذار آمده و خود این پیام مهمی دارد که هدف اصلی پیامبران، بشارت دادن است. حتی در برخی موارد آیاتی داریم که خداوند فقط بشارت را ذکر کرده و انذار را نیاورده است.

قاضی‌زاده اظهار کرد: پیامبر(ص) در قرآن کریم به اخلاق همراه با رحمت، لینت و نرمی ستایش شده است و این نرمی نه تنها نسبت به مؤمنان بلکه نسبت به کفار هم بیان شده است؛ قرآن کریم در سوره ال عمران فرموده است:  فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ...؛ یعنی اگر قرار بود تو روحیه خشنی داشته باشی مسلمین دور تو جمع نمی‌شدند؛ در ادامه هم پیامبر  را به بخشش درباره آنان دستور داده است؛ حتی  در برخورد با غیرمؤمنان هم آنقدر مهربان بودند که وقتی آنان از پذیرش پیام حق دوری می‌کردند ایشان غصه خورده و تا جایی ناراحت می‌شد که قرآن فرمود:  لَعَلَّكَ بَاخِعٌ نَفْسَكَ أَلَّا يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ؛ تو از اینکه اینها ایمان نمی‌آورند جان خودت را به هلاکت می‌اندازی.  

استاد حوزه علمیه با اشاره به آیه «لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ» در سوره ممتحنه، بیان کرد: حتی قرآن کریم فرموده است: خدا شما را از كسانى كه در [كار] دين با شما نجنگيده و شما را از ديارتان بيرون نكرده‏ اند بازنمى‌دارد كه با آنان نيكى كنيد و با ايشان عدالت ورزيد. یعنی آیات قرآن، سراسر رحمت حتی برای مشرکین و کفار است و فقط کفار حربی مستثنی شده‌اند گرچه سطحی از مهربانی و رحمت برای آنان هم قابل تصور است.

رحمانیت در سیره پیامبر(ص)

رئیس مؤسسه فهیم اظهار کرد: در سنت و سیره پیامبر(ص) هم موارد زیادی از رحمت و مهربانی پیامبر(ص) وجود دارد؛ از جمله وقتی از ایشان خواستند تا مشرکین را نفرین کند، حضرت فرمودند: انما بعثت رحمة ...؛ من برای رحمت الهی مبعوث شده‌ام و آوردن عذاب برای مردم. همچنین روایت داریم که «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق یا «انی ...لاتمم محاسن الاخلاق. در بیان امام علی(ع) هم داریم که خداوند پیامبر(ص) را برای همه مردم و رحمت برای عالمین قرار داد که همان محتوای آیات قرآن کریم است.

وی اضافه کرد: از امام مجتبی(ع) وقتی صلح با معاویه را پذیرفتند نقل شده که آن حضرت به معرفی خود پرداختند و فرمودند: من فرزند و نوه کسی هستم که به عنوان رحمت للعالمین مبعوث و ارسال شده است؛ معاویه بعد از صلح، دنبال تایید گرفتن از امام حسن(ع) مبنی بر قائل شدن فضیلتی برای معاویه بود و ایشان فرمودند من فرزند کسی هستم که رحمت للعالمین است، معاویه هم وقتی دید امام(ع) خودشان را اینگونه به پیامبر(ص) منتسب فرمودند سؤال انحرافی پرسید و گفت: ای حسن تو خرما را توصیف کن. حضرت(ع) هم فرمودند: رطب چیزی است که باد آن را بارور می‌کند، خورشید آن را می‌پزد، قمر و ماه رنگ آن را درست می‌کند، روز آن را می‌پزد و شب آن را سرد می‌کند.

رحمت؛ کلیدواژه بعثت

قاضی‌زاده با بیان اینکه رحمت، کلیدواژه بعثت است، اظهار کرد: در قرآن هیچ سوره با غضب شروع نشده و همه جز یک سوره با بسمله شروع شده است؛ در قرآن حدود 35 بار از عفو استفاده شده و حتی در مواردی که قصاص مطرح است باز بر عفو تاکید شده و در جایی که طلاق مطرح است باز عفو مورد تاکید است و حتی در جنگ هم همینطور. دعایی در این شب وارد شده که شروع آن این است که ای خدایی که به ما امر کرده‌ای ببخشید و هم خودت می‌بخشی.

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: ما دو  نگاه می‌توانیم به رحمت داشته باشیم؛ اول اینکه رحمت کلیدواژه عمومی در اسلام است و دیگر اینکه مواردی از غضب هم هست که باز به رحمت برگشت دارد. اینکه نسبت به کفر و شرک هشدار دهیم و در برابر ظلم بایستیم سبب می‌شود تا ناراستی‌ها در جامعه کم شود و خودش نوعی رحمت است. کسانی که رحمت را به عنوان کلیدواژه اسلام و بعثت نمی‌دانند خود را از سرمایه بزرگی محروم کرده‌اند.

وی افزود: فرض کنیم برخی فکر کرده‌اند رحمت به این معناست که مجازات قانونی هم نباشد و مسلمین نباید در برابر دشمن غیرت بورزند و از خود دفاع کنند ولی ما به جای اینکه رحمت را مورد تاخت و تاز قرار دهیم باید دیدگاه نادرست آنها را تخطئه و نقد کنیم. اینکه افرادی رحمانیت اسلام را با لیبرالیسم یکی بگیرند و به خاطر نقد لیبرالیسم، رحمانیت اسلامی را نقد کنند و آن را اسلام جزئی‌نگر بشمارند کار نادرستی کرده‌اند؛ اگر نگاه به رحمت، جزئی‌نگری است چرا همه سوره‌ها با بسم‌الله شروع شده و خدا با صراحت پیامبر را رحمت برای عالمین معرفی کرده است.

قاضی‌زاده گفت: درباره خداوند داریم که ای خدایی که رحمت تو بر غضب تو غلبه دارد یا داریم که در موارد متعدد عفو و رحمت در زندگی پیامبر وجود داشته و به همین دلیل افراد زیادی جذب اسلام شدند بنابراین حق نداریم رحمت را به صورت جزئی غیراساسی در نظر بگیریم. در همین دوره اخیر هم که داعش چهره‌ای غیررحمانی و غیرعقلانی از اسلام نشان داد بزرگانی چون آیت‌الله صافی در پیامی به اتحادیه علما و مبلغین، در برابر رفتارهای داعش ایستادند و فرمودند وظیفه شما این است که چهره رحمانی اسلام را نشان دهید.

قاضی‌زاده بیان کرد: اولین آیاتی که در مبعث بر پیامبر(ص) نازل شده آیات ابتدایی سوره علق است، در این پنج آیه مباحثی چون قرائت، کرامت، تعلیم و انسان و خلقت بیان شده و خود این موضوع جالب است. از خواندن و اقرا شروع شده و با اکرام تداوم یافته و به تعلیم اشاره کرده است.

بسامد عقلانیت در قرآن

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه مجموعه آیات قرآن، بر رحمت و عقلانیت تاکید دارد، تصریح کرد: پیام بعثت چیزی جز عقلانیت و رحمت نیست؛ 50 بار در قرآن واژه عقل، 850 بار واژه تفکر و تفقه و تدبر و ... آمده است و همه بیانگر عقلانیت است و زیاد استعمال شده است؛ قرآن در موارد متعدد به مردم نهیب زده که چرا تدبر و تامل نمی‌کنید؛ لعلکم تعقلون، افلا یتدبرون، فهم لا یعقلون و ... .

قاضی‌زاده تاکید کرد:  عقل چراغ است به همین دلیل نمی‌تواند تا ابدیت را درک کند لذا در برخی جزئیات وارد نمی‌شود، مثلا مناسک حج را در نظر بگیریم، برخی آداب خاص مانند هفت دورطواف و حرمت در صفا و مروه و هروله و پوشیدن لباس احرام و رفتن به منا و عرفات و ... دارد که اینها را عقل نمی‌تواند بیان کند و باید از سوی خدا تشریع شود و شده است اما این فراعقلانی بودن به معنای غیرعقلانی بودن این مناسک نیست.