شیخ کلینی چگونه اصول کافی را نوشت

به گزارش ایکنا از لرستان، نوزدهم اردیبهشت‌ماه در تقویم کشور ما به نام روز بزرگداشت شیخ کلینی نام‌گذاری شده است. وی از معروف‌ترین دانشمندان فقیه و محدث نامی و بزرگان شیعه در زمان غیبت صغری است و در نیمه دوم قرن سوم و نیمه اول قرن چهارم هجری از بزرگ‌ترین محدثین شیعه به‌شمار می‌رفت.

به‌مناسبت فرارسیدن این روز، با نگاه به کتاب «پای درس علما» تألیف حجت‌الاسلام محمدتقی صرفی‌‎پور  مروری کرده‌ایم بر زندگانی بابرکت این عالم بزرگ جهان تشیع و اسلام که تقدیم مخاطبان ایکنا می‎شود.

در احوالات محمد بن محمود معروف به شیخ کلینی آورده‌اند که انگیزه نوشتن کتاب «اصول کافی» که مرحوم کلینی در مدت 20 سال آن را تألیف کرد، آن بود که کلینی در محضر یکی از نواب اربعه(نایبان خاص امام زمان(عج)) حاضر بود.

یکی از شیعیان که از مردم دوردست بود، از وی درخواست کرد اینک که فرصت در دست است و می‌توانی از شخص بزرگی که از هر جهت مورد اطمینان است، حقایقی از مذهب شیعه را به دست آوری، کتابی که برای شیعیان کافی باشد، تألیف نما، کلینی هم این پیشنهاد را با گوش هوش خود شنید و شروع به تألیف کتاب اصول کافی کرد، گویند کتاب مزبور به محضر مبارک امام زمان(عج) رسیده و آن حضرت فرمود: «الکافی کافٍ لشیعتنا؛ برای شیعیان ما کافی است».(روضات الجنان)

اساتید کلینی را تا 50 تن ذکر کرده‌اند که علاوه بر آموزش علم حدیث، نقش استادی و تعلیم و تربیت وی را نیز برعهده داشته‌اند و گفته شده بیشترین تأثیر را علی بن ابراهیم قمی صاحب تفسیر قمی بر وی داشته است و دیگر اساتید مشهور وی عبارت‌ از محمد بن یحیی اشعری، احمد بن ادریس قمی، احمد بن عبدالله بن احمد بن محمد بن خالد برقی، احمد بن محمد بن عیسی اشعری، عبدالله جعفر حمیری، حسن بن فضل بن یزید یمانی، احمد بن مهران، محمد بن حسن طائی، علی بن حسین بن موسی بن بابویه، صفار قمی، محمد بن یحیی عطار، قاسم بن علا، احمد بن محمد بن سعید همدانی بوده‌اند.

مهمترین اثر کلینی، کتاب کافی است؛ این کتاب از برجسته‌ترین منابع حدیثی شیعه و مهمترین و معتبرترین منبع از کتب اربعه است که در سه بخش اصول، فروع و روضه تألیف شده است و تلاش کلینی بر آن بوده تا احادیث الکافی را براساس عدم مخالفت با قرآن و موافقت با اجماع جمع‌آوری کند کمااینکه کلینی به سبب ارتباط با اصحاب ائمه و دسترسی به اصول اربعمأة روایات این کتاب را با کمترین واسطه نقل کرده است.

شیخ کلینی افزون بر کتاب اصول کافی دارای آثار دیگری نیز بوده که جایگاه علمی او را در غیر از علم حدیث آشکار می‌کند که برخی از این کتب عبارت از الرد علی القرامطه، رسائل‌الائمه(ع)، تعبیرالرؤیا، کتاب الرجال، ما قیل فی الائمه(ع) من الشعر، الزی و التجمل، الدواجن و الرواجن، الوسائل و فضل‌القرآن هستند.

کلینی در حدود سال 255 قمری در روستای کلین از روستاهای قدیمی پیرامون تهران در 38 کیلومتری شهر ری و در زمان امام حسن‌عسکری(ع) دیده به جهان گشوده است به همین جهت، وی را به لقب رازی، منسوب به ری هم می‌خوانند.

شیخ کلینی از همان دوران طفولیت تحت تربیت پدر خویش گرفت و اخلاق، رفتار و آداب اسلامی را نزد پدرش فرا گرفت و پس از کسب ادب از محضر پدر، نزد دایی خویش علان کلینی رازی که از محدثین بزرگ و از شیفتگان مکتب اهل بیت(ع) به‌شمار می‌رفت به ادامه تعلیم و تعلم پرداخت و با منابع علم حدیث و رجال آشنا شد و بعد از آن برای ادامهه تحصیل به شهر ری رفت.

محمد بن یعقوب کلینی در ری که مرکز برخورد آرا و اندیشه‌های فرق اسماعیلی، حنفیه، شافعی و امامیه بود، در کنار تحصیل علم و آشنایی با اندیشه‌های ديگر مذهب‌ها، تصمیم گرفت که به نوشتن احادیث بپردازد او در محضر ابوالحسن محمد بن اسدی کوفی حدیث آموخت و بعد از آن برای تکمیل علم حدیث رهسپار قم شد و با محدثانی که از امام عسکری(ع) یا امام هادی(ع) بدون واسطه حدیث شنیده بودند ملاقات کرد و از محضر استادان بزرگی بهره برد.

کلینی در سال 327 قمری دو سال قبل از وفاتش عازم بغداد که در آن زمان یکی از مراکز بزرگ علمی بود، شد، این اندیشمند بزرگ جهان شیعه با تدوین روایات اهل‌ بیت(ع)، توانست گامی مهم در راه اعتلای آموزه‌های اسلام بردارد و مسیری روشن برای جویندگان راه حق بگشاید.

شیخ کلینی در سال 328 قمری برابر با 319 خورشیدی که مصادف با مبدأ غیبت کبری امام زمان(عج) است در سن 70 سالگی در بغداد، درگذشت. آرامگاه او در باب‌الکوفه در بغداد، امروز در ناحیه شرقی رود دجله کنار پل قدیم بغداد زیارتگاه مسلمانان است.

یکی از حاکمان بغداد، بنای قبر کلینی را دید و پرسید: این مال کیست؟ گفتند: قبر یکی از علمای شیعه است او دستور داد تا قبر را خراب کردند و قبر را شکافتند، ناگاه دیدند که بدن آن بزرگوار با کفن سالم مانده و نپوسیده است، آن‌گاه دستور داد قبر را دوباره ساختند.

فرزند بزرگ شیخ عباس قمی نقل کرده است: پدرم محدثقمی دچار چشم درد سختی شد، اطبا عراق از علاجش عاجز شدند، روزی پدرم به مادرم گفت: کتاب شریف اصول کافی را نزد من بیاور! مادرم کتاب را به دست پدرم داد، پدر گفت: این منبع واقعیات الهیه و سراسر حکمت و هدایت و نور است و شفای هر درد است و نویسنده آن، مرحوم کلینی از معتبرترین افراد روزگار است، نمی‎شود کتاب او بی‌اثر باشد کتاب را یک بار به چشم خود کشید، یکی دو ساعت بعد از چشم درد خلاص شد.