شیعیان در تاریخ‌نگاری اسلامی همواره غافل بوده‌اند
محمدحسین رجبی دوانی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی و استاد تاریخ دانشگاه امام حسین(ع)، گفت: اگر نگاهی به تاریخ اسلام داشته باشیم می‌بینیم متاسفانه به سبب فشارهایی که به شیعه وارد شده تاریخ‌نگاری در دست غیرشیعه در دوران اسلامی قرار داشته است.
به گزارش ایکنا، محمدحسین رجبی دوانی، رئیس بنیاد ایران‌شناسی و استاد تاریخ دانشگاه امام حسین(ع)، امروز 28 مهر در مراسم رونمایی از نرم‌افزار نورالسیره 3 (جامع منابع تاریخ) در مرکز کامپیوتری علوم اسلامی(نور) گفت: اگر نگاهی به تاریخ اسلام داشته باشیم می‌بینیم متاسفانه به سبب فشارهایی که به شیعه وارد شده تاریخ‌نگاری در دست غیرشیعه در دوران اسلامی قرار داشته است و معمولا مورخان یا باید خطوط قرمز خلافت‌ها و حکومت‌ها را رعایت کرده یا باب میل آنها تاریخ را می‌نگاشتند.
وی اضافه کرد: با تضعیف خلافت عباسی، فضایی برای تاریخ‌نگاری شیعه پدید آمد ولی باز هم عمدتا جریان تاریخ‌نگاری به غیرشیعه تعلق دارد و کسانی چون ابن قتیبه دینوری، ابوحنیفه دینوری و ابن اعثم کوفی که برخلاف باور برخی شیعه نیست همچنین طبری میدان‌دار هستند و تک‌افراد شیعه مانند یعقوبی هم مجبور بود یا خطوط قرمز را رعایت و یا از رگه‌های شیعی خود عدول کند.
رجبی دوانی بیان کرد: با روی کارآمدن دولت شیعی آل بویه و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، انتظار می‌رفت در تاریخ‌نگاری تحول بزرگی صورت بگیرد ولی باز معدود آثاری را در این دوره شاهد هستیم مثلا شیخ مفید در مقدمه الارشاد ذکر کرده که به خواست یکی از براداران مؤمن این کار را کرده است یعنی هنوز هم احساس نیاز به این موضوع را حس نکرده بودند.
استاد دانشگاه امام حسین(ع) اظهار کرد: بعد از وفات شیخ مفید باز آثار چندانی در تاریخ‌نگاری شاهد نیستیم و بعد از سقوط دولت آل بویه هم علمای اسلامی بیشتر دنبال این بودند که تبلیغات منفی علیه شیعه خنثی شود مثلا کتاب عبدالجلیل قزوینی به خاطر نگارش کتابی بوده که اهل سنت در رد شیعه نگاشته بودند و این کتاب مطالبی در رد آن بیان کرده است.
کم‌توجهی به تاریخ در بین شیعیان
وی افزود: البته نمی‌توان به شیعه به خاطر کم‌توجهی به تاریخ خرده گرفت زیرا نگاه منفی به شیعه و رافضی خواندن آنها عمدتا وقت علما را صرف پاسخ به اتهاماتی کرد که به شیعه زده می‌شد اما انتظار وجود داشت با روی کار آمدن دولت صفویه شاهد نگارش آثار تاریخی ارزشمندی باشیم که با وجود کتب حدیثی فراوانی چون بحارالانوار و وسائل‌الشیعه باز در تاریخ‌نگاری مطلب چندانی را مشاهده نمی‌کنیم.
رجبی دوانی بیان کرد: از دوره صفویه به بعد هم در کشور ما احساس نیاز چندانی به تاریخ حس نشده است ولی در لبنان و عراق چون هجمه زیاد فکری به آنها می‌شد وارد این مقوله شدند به همین دلیل کسانی چون علامه امین عاملی با نوشتن اعیان‌الشیعه و یا آقاشیخ بزرگ تهرانی با نوشتن الذریعه در این مسیر قدم برداشتند همچنین علامه جعفر مرتضی. در عراق هم چون در برابر اهل سنت بودند کسانی چون علامه عسکری، شریف القرشی پدید آمدند.
رئیس کتابخانه ایران‌شناسی تصریح کرد: در 150 سال اخیر در ایران و در حوزه علمیه، تاریخ مورد توجه واقع نشده و حتی کرسی تدریس تاریخ اسلام هم در دست دانشگاه قرار گرفت و کسانی چون آیت‌الله سبحانی، مرحوم ابوی بنده و مرحوم پیشوایی هم به صورت شخصی دنبال این مسئله رفتند همچنین مرحوم شهیدی.
رجبی دوانی گفت: به برکت انقلاب اسلامی تحول گسترده‌ای پدید آمده است هرچند هنوز خود تاریخ به رغم تاکیدات فراوان مقام معظم رهبری در حوزه مورد توجه نیست ولی مؤسساتی مانند مرکز نور و مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی به امر تاریخ توجه مناسبی کرده‌اند و شاهد برکات آن هستیم.
وی تاکید کرد: کار بزرگی که در این مرکز انجام شده حجت را بر جویندگان علم تاریخ تمام کرده است؛ در گذشته چقدر سختی می‌کشیدند تا اطلاعات به دست آورند و به منابع دسترسی پیدا کنند، مرحوم شیخ عباس قمی با چه سختی فراوانی مطلبی به دست آورده و نگاشته است، مرحوم ابوی بنده می‌فرمود که گاهی برای یافتن یک مطلب به چند شهر مسافرت می‌کردیم ولی امروز اطلاعات جامعی در قالب نرم‌افزار سیره یک تا سه در دسترس مخاطبان قرار دارد و از نظر فنی هم امکانات خوبی برای مخاطب قرار داده شده است و مخاطب را از جستجو در کتابخانه‌های متعدد در مکان‌های مختلف بی‌نیاز می‌کند.
رجبی دوانی تاکید کرد: این خلا و عقب‌ماندگی که در حوزه‌های شیعی در مورد تاریخ وجود داشته است با تلاش‌های صورت گرفته تا حدودی جبران خواهد شد.
انتهای پیام
